مذاکرات وین؛ از خوش بینی ایران تا ناامیدی غرب

به گزارش اقتصادنیوز ، در شرایطی که امیدها نسبت به احیای توافق هسته ای موسوم به برجام روز به روز کم رنگ تر می شود، انریکه مورا معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و هماهنگ‌کننده کمیسیون مشترک برجام روز پنج شنبه اعلام کرد، دور جدید مذاکرات وین از روز ۲۷ دسامبر (ششم دی) از سر گرفته می شود. 

احتیاط برجامی در بازار دلار /قیمت سکه کاهشی شد

در واقع مذاکرات در روزهای آتی در شرایطی بار دیگر شروع به کار خواهد کرد که دو تن از مقامات آمریکایی مرتبط با این موضوع -جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی کاخ سفید و رابرت مالی، نماینده دولت ایالات متحده در امور ایران- طی روزهای اخیر هشدار داده اند که تنها چند هفته زمان برای احیای برجام باقی است. به همین بهانه سامی کتز، یادداشت نویس خبرگزاری فرانسه با انتشار گزارشی با عنوان «به عقیده کارشناسان، ایران برخلاف غرب، نسبت به مذاکرات هسته ای خوش بین است» این مسئله را بررسی کرده است. 

اولویت اصلی تهران

به گفته کارشناسان، ایران معتقد است که در طول مذاکرات اخیر در شهر وین به منظور احیای توافق هسته ای -از هم پاشیده- 2015 موسوم به برجام، با گنجاندن گزینه لغو تحریم ها در پیش نویس موضوعات مورد بحث در دور بعدی گفتگوها امتیاز کسب کرده است. لغو تحریم‌هایی که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور وقت آمریکا در سال 2018، زمانی که واشنگتن را از توافق خارج کرد، علیه جمهوری اسلامی اعمال کرد، اولویت اصلی تهران بوده است.

این در حالی است که قدرت های اروپایی از عدم پیشرفت در مذاکرات وین تاکنون ابراز ناامیدی کرده اند؛ مذاکراتی که دیپلمات های اروپایی هفته گذشته هشدار دادند «به سرعت در حال خاتمه پیدا کردن است». اما مقامات جمهوری اسلامی و برخی تحلیلگران سیاسی داخل و خارج از کشور می گویند، پیشرفت هایی حاصل شده است.

به گفته سعید خطیب زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران طرفین بر سر دو متن جدید به توافق رسیده‌اند که نتیجه مذاکرات فشرده روزهای اخیر در وین است. اینها پیش نویس هایی است که در آن موضع ایران در نظر گرفته شده است و بر اساس آن می توان به بحث های آینده ادامه داد.

توافق اولیه بر سر مفاد پیش نویس

به گفته برنارد هورکاد، کارشناس فرانسوی در امور ایران، تهران در این جلسه موفق شده است تا طرفین خود را متقاعد کند که مسئله تحریم ها باید در اولویت مذاکرات قرار گیرد، زیرا این مسئله راه را برای حل و فصل موضوعات جزئی فنی هسته ای هموار می کند. او گفته که «ایران مرتباً تأکید می‌کند که «همیشه» به توافق اولیه 2015 موسوم به برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) احترام گذاشته است و جبران خسارت به عهده آمریکاست که تعهدات خود را در این موضوع زیر پا گذاشته است». 

هورکاد افزود: «ایران می‌داند که توازن قوا به نفعش است زیرا اکنون در شرف قرار گرفتن در آستانه هسته ای است که بر اساس آن در صورت تمایل می‌تواند با توجه به اورانیومی که در اختیار دارد، در کوتاه‌مدت، مانند حدود 30 کشور دیگر در جهان، بمب اتمی بسازد. در شرایط فعلی ایران هر زمان که بخواهد می تواند اورانیوم را در آن سطح غنی کند».

بهترین راه حل

طرف‌های توافق سال 2015 با ایران - بریتانیا، چین، فرانسه، آلمان، روسیه و ایالات متحده – این توافق را بهترین راه برای جلوگیری از توسعه توانایی تسلیحات هسته‌ای ایران می‌دانستند- هدفی که تهران همیشه آن را رد کرده است. بر اساس توافق، ایران متعهد شد که فعالیت‌های هسته‌ای خود را که توسط آژانس بین‌المللی انرژی اتمی رصد می‌شود، در ازای لغو تحریم‌های اعمال شده علیه خود، کاهش دهد.

زمانی که ترامپ از توافق خارج شد، ایالات متحده رژیم تحریم‌های سخت‌تر و گسترده‌تری، از جمله تحریم یکجانبه فروش نفت ایران را اعمال کرد این مسئله باعث شد ایران دوباره فعالیت‌های هسته‌ای خود را افزایش دهد. پس از اینکه جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا جایگزین ترامپ شد، مذاکرات برای احیای این توافق از سر گرفته شد. با این حال مذاکرات در آستانه انتخابات ریاست جمهوری ایران در ژوئن متوقف شدند، تا اینکه بالاخره در 29 نوامبر از سر گرفته شد.

آماده برای آلترناتیو

دولت محافظه‌کار و جدید تهران گفته است که اگر غرب در مورد لغو تحریم‌ها جدی باشد و «تهدید» را متوقف کند، می‌توان به توافق «سریع» دست یافت. ایران از تعامل مستقیم با آمریکا امتناع می کند، بنابراین واشنگتن به طور غیرمستقیم در مذاکرات مشارکت دارد.

 دشمن سرسخت ایران، اسرائیل، طرف مذاکرات نیست، اما تهدید کرده است که در صورت شکست دیپلماسی، از زور استفاده می‌کند و ایالات متحده نیز گفته است که «جایگزین‌هایی» آماده می‌کند.

تکیه بر متحدان، توافق با آژانس

هفته گذشته جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی بایدن، نسبت به مذاکرات ابراز ناامیدی کرده و گفته بود که «این بدان معناست که ما هنوز راهی برای بازگشت به برجام در دست نداریم و مذاکرات خوب پیش نمی‌رود». سالیوان سه‌شنبه شب رهسپار اسرائیل شد. مقامات کاخ سفید این دیدار را متمرکز بر مسئله ایران توصیف کردند و گفتند به صورت جدی پیرامون مذاکرات هسته‌ای تبادل نظر شده است.  

به گفته ناظران، در مذاکرات اخیر در وین، ایران به دنبال تکیه بر متحدان خود چین و روسیه بوده و همچنین امیدوار است از ژست حسن نیت توافق اخیر با جایگزینی دوربین های نظارتی آژانس بین المللی انرژی اتمی در یک سایت هسته ای بهره مند شود.  

گام مهم؛ به دنبال نتیجه قطعی

به گفته کارشناس سیاسی ایرانی، جمهوری اسلامی این واقعیت را گام مهم می‌داند که اکنون دو متن وجود دارد -یکی در مورد لغو تحریم‌ها و دیگری در مورد فعالیت‌های هسته‌ای ایران.  

علی باقری، مذاکره‌کننده ارشد تهران، این دو سند را به‌عنوان «نکته‌های تکمیلی» بر آنچه که توسط اسلاف اصلاح‌طلب او توافق شده بود، ارائه کرد. باقری - یک فوق محافظه کار و منتقد سرسخت توافق اولیه - تاکید کرده است که اولویت اصلی »رفع کامل تحریم های ناعادلانه و غیرانسانی» است.  

این کارشناس سیاسی معتقد است که از نظر باقری اوضاع بر وفق مراد ایران است. به گفته او: »به نظر می‌رسد جمهوری اسلامی می‌خواهد به یک نتیجه قطعی برسد، چه خروج نهایی یا عضویت کامل در برجام. در هر صورت، هدف خروج از این وضعیت پادرهوایی است.»