شناسایی سیگنال ویژه تهران و مسکو به واشنگتن

نمایش اتحاد در مقابل آمریکا

آنتون ترویانوسکی از مسکو، فرناز فصیحی از نیویورک و استیون ارلانگر از بروکسل،  در این گزارش با عنوان «نمایش اتحاد ایران و روسیه علیه آمریکا» نوشته‌اند: ابراهیم رئیسی، با نشستن روبه‌روی ولادیمیر پوتین، در فاصله‌ ایمن کووید (فاصله استاندارد برای اطمینان از عدم انتقال ویروس کرونا میان افراد) به همتای روس خود یادآوری کرد که تهران «۴۰سال است که در برابر آمریکا مقاومت می‌کند».

آقای رئیسی به پوتین گفت اکنون که روسیه در حال فرورفتن عمیق‌تر در رویارویی خود با ایالات متحده است، زمان آن رسیده است که "قدرت آمریکایی‌ها را با هم افزایی فزاینده بین دو کشورمان" به دست بگیریم. این تنها اندکی از تئاتر ژئوپلیتیکی در کرملین در یک لحظه حساس برای واشنگتن و دشمنانش بود.

رئیسی، روز چهارشنبه سفری دو روزه به مسکو را آغاز کرد که هدف آن نشان دادن روابط محکم‌تر بین دو کشور با منافع گاه متفاوت و سابقه روابط نه چندان روشن است. تهران همچنین به طور فزاینده‌ای، با چین، حریف منفرد ایالات متحده، همراه می‌شود.

همسویی تاکتیکی علی‌رغم اختلاف‌ها

نیویورک‌تایمز مدعی است: روسیه و ایران هنوز اختلافات زیادی دارند. با وجود سال‌ها تحریم، اقتصاد روسیه، برخلاف اقتصاد ایران، از نزدیک با غرب یکپارچه است. آقای پوتین برای تقویت روابط نزدیک با اسرائیل که دشمن ایران تلقی می‌شود، تلاش کرده است.

و در وین، روسیه با ایالات متحده و اروپا برای احیای مذاکرات متزلزل برای احیای برجام کار می‌کند. اما با تشدید درگیری روسیه با غرب، مقامات روسی به طور فزاینده ای مایلند که از این اختلافات چشم پوشی کنند.

گریگوری لوکیانوف، متخصص روابط بین‌الملل در مدرسه عالی اقتصاد در مسکو، گفت که مقامات روسیه در سال‌های اخیر با مواضع ضدغربی تندتر برخی از همتایان ایرانی همسوتر شده‌اند. و آقای رئیسی، روحانی محافظه کار به نفع روابط نزدیکتر با روسیه صحبت کرده است. آقای لوکیانف در مورد سفر رئیسی به مسکو مدعی شد: «این دیدار کمتر برای مخاطبان داخلی در هر دو کشور و بیشتر برای پیام دادن به غرب است. اتخاذ رویکرد تند از سوی ایران که قبلاً در روسیه غیرقابل قبول تلقی می شد، اکنون حامیان بیشتری در روسیه دارد».

سخنرانی رئیسی در دوما، رویدادی نادر

مطابق با این پیام، این دیدار شامل سخنرانی آقای رئیسی در مجلس سفلی روسیه خواهد بود که افتخاری نادر برای سفر رهبر یک کشور به روسیه است. سخنرانی وی در دوما شامل دو بخش عمده بود؛ بخش نخست شامل جملات کلی و تشریفاتی رسمی نظیر تبریک میلاد مسیح و جایگاه عیسی و مریم مقدس در جهان اسلام می‌شد.

او از زیبایی مسکو و میزبانی گرم مسئولان روسیه و از جمله رئیس دوما سخن گفت و دولت و ملت روسیه را دوست ایران خواند.

بخش دوم اظهارات ابراهیم رئیسی ناظر بر گسترش همکاری‌های دو جانبه ایران و روسیه بود. او گفت: « ایران از اراده و آمادگی لازم برای توسعه و گسترش روابط با فدراسیون روسیه برخوردار است». رئیسی در سخنرانی خود در دوما به دو نکته اشاره کرد که به باور او برای هر دو کشور ایران و روسیه مشترک است: ضدیت با آمریکا و ناتو، مسئله تحریم‌ها.

به ادعای این روزنامه، رئیسی با این اظهارات تلویحاً حمایت ضمنی از موضع پوتین در اوکراین را اعلام کرد.

پیام‌های ضمنی در اثنای بحران اوکراین و مناقشه هسته‌ای

بر اساس این گزارش، برای آقای پوتین که درگیر مناقشه با ایالات متحده بر سر حوزه‌های نفوذ است و در صورت ادامه حمله تهدیدآمیز به اوکراین، با تحریم‌های سختی روبه‌رو می‌شود، این فرصتی بود برای نشان دادن اینکه روسیه دوستانی دارد که می‌تواند در نبردهایش با آنها تماس بگیرد.

اما در کنار رزمایش دریایی آتی که کشتی‌های جنگی روسیه، ایران و چین را با هم ترکیب می‌کند، به نظر می‌رسد که کرملین قصد دارد این پیام را ارسال کند که به تقویت روابط جدیدی ادامه می‌دهد که می‌تواند به عنوان وزنه متعادل‌کننده برای غرب عمل کند.

ایران نیز نشان می‌دهد که اگر تحریم‌های غرب لغو نشود، جایگزین‌هایی برای خود دارد. پوتین با اشاره به بحران‌های سوریه و افغانستان و متعهد شدن به نزدیک‌تر کردن ایران به بلوک تجاری تحت رهبری روسیه موسوم به اتحادیه اقتصادی اوراسیا، به آقای رئیسی گفت: «در عرصه بین‌المللی، ما بسیار نزدیک با هم همکاری می‌کنیم».

روسیه در حالی که خواستار تضمین عدم گسترش ائتلاف ناتو به اوکراین یا سایر نقاط اروپای شرقی است، حدود صدهزار سرباز را در اطراف اوکراین جمع آوری کرده است. مقامات غربی می‌گویند که آقای پوتین می‌تواند در هر زمانی به اوکراین حمله کند و تهدید کرده‌اند که در صورت انجام این کار، تحریم‌ها علیه روسیه و حمایت نظامی جدید از اوکراین مورد انتظار خواهد بود. آقای رئیسی، در بخش عمومی دیدار با پوتین، اوکراین را مطرح نکرد، اما بی‌اعتنایی دیرینه کرملین به اتحاد نظامی غرب را تحسین کرد.

بر اساس گزارش رسانه دولتی ایران از این دیدار، آقای رئیسی گفت: نفوذ ناتو به هر بهانه ای در قفقاز و آسیای مرکزی تهدیدی برای منافع متقابل کشورهای مستقل است. اشاره او به دو منطقه دیگر بود که زمانی در داخل اتحاد جماهیر شوروی بودند و کرملین هنوز آنها را بخشی از حوزه نفوذ روسیه می‌داند.

فاصله کرونایی

نیویورک‌تایمز با اشاره به فاصله میان دو رئیس‌جمهور نوشت: این دو رهبر در فاصله 20 فوتی از هم نشستند و سخنگوی پوتین بعداً به رسانه های خبری روسیه گفت که ترتیب نشستن به دلیل "اقدامات بهداشتی" بوده است. آقای پوتین به آقای رئیسی گفت: "نه کنفرانس های ویدئویی و نه تماس های تلفنی نمی توانند جایگزین تماس حضوری شوند - حتی مانند اکنون [در فاصله چند متری].

توافق‌های بدون امضا و چشم‌انداز همکاری نظامی

همچنین وزیر امور خارجه ایران تاکید کرد که روسای جمهور دو کشور بر روی «چارچوب» توافقی که بر افزایش همکاری‌های اقتصادی و نظامی حاکم است، به توافق رسیده‌اند. با این حال، هیچ معامله‌ای به صورت علنی امضا نشد، و میزان تمایل کرملین برای فروش بیشتر تسلیحات مدرن روسی به ایران که تهران مدت‌ها به دنبال آن بود، نامشخص ماند.

پس از دیدار روز چهارشنبه در کرملین، حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران در توییتر خود نوشت که روسای جمهور دو کشور «در چارچوب یک توافق بلندمدت به توافق رسیده‌اند». آقای رئیسی در سخنان روز چهارشنبه خود گفت که این سند به آقای پوتین "تحویل" شده است.

امیرعبداللهیان گفت: «روابط تهران و روسیه وارد مسیری جدید، پرشتاب و پویا شد. همکاری عالی در این مرحله جدید روابط آغاز خواهد شد.»

مقامات ایرانی گفتند که توافق 20 ساله مورد بحث بر انتقال فناوری از روسیه، خرید تجهیزات نظامی روسیه و سرمایه گذاری روسیه در زیرساخت های انرژی ایران متمرکز است. ایران گفته است که این توافق بر اساس یک توافق اقتصادی و امنیتی گسترده که در ماه سپتامبر بین ایران و چین امضا شد، الگوبرداری خواهد شد.

محمود شوری، معاون مؤسسه مطالعات ایران و اوراسیا در تهران در گفت‌وگوی تلفنی گفت: «ما قطعاً به دنبال یک توافق بلندمدت با روسیه هستیم زیرا این یک ضرورت است. مهمتر از مشارکت اقتصادی با روسیه، اتحاد نظامی و اطلاعاتی است».

در روسیه، بسیاری از تحلیلگران بر این باورند که چشم انداز افزایش همکاری نظامی روسیه با دیگر دشمنان آمریکا یکی از بهترین نقاط نفوذ کرملین علیه واشنگتن است. وزارت دفاع روسیه اعلام کرد روز سه‌شنبه، پیش از برگزاری رزمایش مشترک دریایی با ایران و چین، کشتی‌های جنگی ناوگان اقیانوس آرام روسیه وارد بندر چابهار ایران در خلیج عمان شدند.

چالشی‌ترین مسئله مشترک ایران و روسیه

اما شاید سخت ترین مسئله ای که مسکو و تهران با آن مواجه هستند، آینده برنامه هسته ای ایران باشد. آقای پوتین در اظهارات تلویزیونی خود در روز چهارشنبه به آقای رئیسی گفت که شنیدن موضع شما در مورد مذاکرات در وین "بسیار مهم است".

به ادعای نیویورک‌تایمز، نوامبر گذشته، پس از وقفه در انتخابات ریاست جمهوری ایران، دولت رئیسی به مذاکرات بازگشت و امتیازاتی که دولت قبلی داده بود را رد کرد. ایران پس از آن با توصیه‌های روسیه موافقت کرد تا بر اساس نتایج مذاکرات قبلی، اما بدون قبول تمام امتیازات قبلی خود، مذاکره کند.

تحلیلگران بر این باورند که روسیه همچنان به ایفای نقش سازنده در مذاکرات وین ادامه می دهد و نه ایران در آستانه هسته ای و نه حمله آمریکا یا اسرائیل به ایران را جایگزینی مطلوب برای توافق هسته ای نمی‌بیند.

این بدان معناست که آقای پوتین احتمالاً ایران را به حرکت سریع‌تر در مذاکرات تشویق کند، اگرچه ممکن است وسوسه شود از همکاری روسیه در مذاکرات به عنوان اهرم چانه‌زنی در بن‌بست روسیه با غرب بر سر اوکراین استفاده کند.

علی واعظ، مدیر گروه بین‌المللی بحران در ایران گفت: «روسیه نه ایران دارای بمب را می‌خواهد و نه بمباران ایران را. روس‌ها در تفکیک اختلافات خود با غرب بسیار خوب هستند.»