میدان جدید نبرد ایران علیه اسرائیل

به گزارش اقتصادنیوز، هفته گذشته حوثی های یمن از طریق حملات موشکی و پهپادی، پایتخت امارات متحده عربی را هدف قرار دادند. در حالی که به نظر می رسید با تحرکات دیپلماتیک قدرت های منطقه در ماههای اخیر، منازعه در یمن در حال حرکت به سوی مصالحه باشد، حملات اخیر حکایت از وضعیت بسیار پیچیده تری دارد که حل و فصل آن نیاز به اراده و جدیت افزونتری دارد.

به همین بهانه، کاترین زیمرمن، عضو موسسه امریکن اینترپرایز و نیکلاس هراس، معاون بخش امنیت انسانی در مؤسسه سیاست‌های جدید با انتشار یادداشتی در نشریه فارن پالیسی با عنوان «یمن به صحنه جنگ نیابتی ایران علیه اسرائیل مبدل شده است» حوادث اخیر را در پرتو باز شدن جبهه نبرد جدیدی در رقابت میان قدرتهای منطقه ای تفسیر کرده اند.

تشدید تنش‌ها با حمله به ابوظبی

در 17 ژانویه، حملات نیروهای حوثی منجر به کشته شدن سه نفر در ابوظبی شد و موجب تشدید تنش‌های نظامی به رهبری امارات و عربستان سعودی علیه این گروه شد که کشته شدن ده‌ها غیرنظامی یمنی طی هفته گذشته را در پی داشت. متقابلا حوثی‌ها هم نسبت به حملات بیش‌تر هشدار داده و در اوایل 24 ژانویه حمله دیگری را به ابوظبی ترتیب دادند. 

چشم‌انداز دور از دسترس صلح

جنگ داخلی یمن در سال 2014 آغاز شد. اگرچه این جنگ در بخش اعظم یک دهه اخیر ادامه داشته، اما با گذشت هشت سال، چشم‌انداز صلح هم چنان دور از دسترس می‌نماید. در سپتامبر همان سال، حوثی‌ها کنترل صنعا، پایتخت یمن را به دست گرفتند و مسبب مداخله نظامی به رهبری عربستان سعودی در مارس 2015 برای بازگرداندن دولت به رسمیت شناخته شده این کشور در سطح بین‌المللی شد.

با کم شدن دامنه موفقیت‌ها و شدت گرفتن انتقادات نسبت به تلفات گسترده غیرنظامیان ناشی از عملیات‌های ائتلاف،  در سال 2019 امارات متحده عربی از ائتلاف به رهبری عربستان سعودی کناره گیری کرد. جو بایدن، رئیس‌جمهور ایالات متحده هم پس از روی کار آمدن، جنگ را «فاجعه‌ای انسانی و استراتژیک» خواند و با هدف پایان دادن به آن دیپلماسی را فعال کرد.

با این حال، جنگ هم‌چنان ادامه دارد و وضعیت انسانی در آن‌جا هم‌چنان وخیم است، چرا که جنگ موجب کاهش کمک‌های اضطراری می‌شود و غیرنظامیان را مین‌های زمینی و حملات هوایی تهدید می‌کنند.

میدانی جدید برای نبرد با اسرائیل

حملات موفقیت‌آمیز 17 ژانویه حوثی‌ها از دامنه گسترده‌تری از قابلیت‌های این گروه حکایت می‌کند. پیامدهای توانایی حوثی‌ها برای اقدامات تهدیدآمیز بیش‌تر برای کشورهای خلیج که مستقیما درگیر عملیات نظامی در یمن هستند، مشهود است. اما به نظر می‌رسد ایران با انتقال توانمندی‌های دوربرد به حوثی‌ها، یمن تحت کنترل حوثی‌ها را به‌عنوان صحنه‌ای برای فشار بر اسرائیل ایجاد کرده است.

حملات اخیر حوثی‌ها علیه امارات از این نظر حائز توجه است که درست زمانی رخ داده که این کشور –به عنوان بازیگر کلیدی در توافقنامه ابراهیم که شامل اسرائیل، بحرین، مراکش و سودان هم می‌شود - در حال تعمیق روابط خود با اسرائیل است. در حالی که حوثی‌ها این حمله را در چارچوب جنگ در یمن انجام داده‌اند، زمان‌بندی حوادث دلالا بر چیزهای دیگری دارد.

متحدی کلیدی

 برای سال‌ها، جمهوری اسلامی روی جنبش حوثی‌ها به عنوان یک متحد کلیدی سرمایه‌گذاری کرده است. اگرچه حوثی‌ها استقلال خود را از ایران حفظ کرده‌اند، اما از طریق حمایت‌های نیروهای نظامی این کشور و سایر گروه‌های مورد حمایت ایران در سراسر خاورمیانه، به ویژه حزب‌الله لبنان، روابط عمیق‌تری با تهران ایجاد کرده‌اند.

اصول تجدیدنظرطلبانه مشترک، حوثی‌ها را وارد به اصطلاح «محور مقاومت» کرد که یک اتحاد غیررسمی و تحت رهبری ایران در میان بازیگران دولتی و غیردولتی هم‌فکر در منطقه است. حوثی‌هایِ اکثراً شیعه، با نظم منطقه‌ای تحت سلطه ایالات متحده، اسرائیل، عربستان سعودی و متحدان عمدتا سنی آن‌ها مخالفند.

چشم‌انداز اجتماعی سیاسی، نظامی و استراتژیک حوثی‌ها با تثبیت قدرت‌شان در شمال یمن با ایران هم‌سوتر شده است. چنین هم‌سویی این امکان را برای جمهوری اسلامی فراهم می کند تا فشار نظامی مداوم و راهبردی را در سراسر جنوب شبه جزیره عربستان علیه رقبای عربی مانند عربستان سعودی و امارات اعمال کند.

زرادخانه‌ای علیه اسرائیل

در پی پیمان ابراهیم، تهران وارد رقابت جدیدی با اسرائیل در سراسر خاورمیانه شده و یمن نیز از این قاعده مستثنی نیست. حمایت ایران از حوثی‌ها در جریان جنگ داخلی یمن، توانایی‌های نظامی این گروه را به‌طور قابل توجهی تغییر داده است -از جمله کمک به ساخت زرادخانه‌ای شامل موشک‌های بالستیک و پهپادهای تهاجمی.

حوثی‌ها عربستان سعودی و اکنون امارات را با سلاح‌های پیشرفته خود هدف قرار داده‌ و در حال نشان دادن تمایل خود برای مبارزه با اسرائیل از خاک خود هستند. با گذشت زمان، موقعیت حوثی‌ها می‌تواند حملاتی را علیه اهداف اسرائیل در دریای سرخ ترتیب دهد - از جمله کشتی‌های اسرائیلی و شهرهای بالقوه جنوب اسرائیل مانند ایلات - و هم‌چنین از منتهای شبه جزیره عربستان، دامنه حملات علیه کشورهای عضو پیمان ابراهیم را شدت بخشد.

اولویت‌های بایدن در خاورمیانه

ایالات متحده به دنبال این‌ست که مسئله یمن را در وضعیتی آرام و دیپلماتیک حل کند و از هرگونه حمایت محسوس از ائتلاف به رهبری عربستان فاصله گیرد. در جریان مبارزات انتخاباتی، بایدن وعده خاتمه بخشیدن به حمایت آمریکا از فعالیت‌های نظامی عربستان علیه حوثی‌ها را داد. و اگرچه به موازات تلاش‌های سازمان ملل یک فرستاده ویژه -تیم لندرکینگ- برای تلاش جهت پایان دادن به جنگ منصوب کرد، اما چنین دیپلماسی تنها زمانی کار می‌کند که با حمایت‌های معتبر پشتیبانی شود. در عوض، دولت بایدن مذاکره مجدد درباره توافق هسته‌ای ایران را در دیپلماسی منطقه‌ای خاورمیانه خود در اولویت قرار داده است.

در نبرد با توافق ابراهیم

اما واقعیت این‌ست که تهدید حوثی‌ها به یمن یا حتی شبه جزیره عربستان محدود نخواهد شد. تعامل مداوم این گروه با ایران و سایر اعضای محور مقاومت، یمن را به جبهه دیگری در نبرد این ائتلاف علیه ایالات متحده، اسرائیل و متحدان آنها در توافق ابراهیم تبدیل کرده است. در چارچوب جنگ یمن، حوثی‌ها سابقه حملات علیه امارات و عربستان سعودی -یکی از اعضای بالقوه توافق ابراهیم در آینده- را ایجاد کرده‌اند و با حمایت کامل از گروه‌های مبارز فلسطینی، اسرائیل را تهدید کرده‌اند.

کلید مسائل منطقه‌ای؛ آسیب‌پذیری اعراب

روابط ایران با حوثی‌ها کلید مسائل منطقه‌ای است که در سال‌های اخیر شرکای اصلی آمریکا در خاورمیانه، به‌ویژه عربستان سعودی و امارات در تقابل با ایران قرار داشته اند. شرکای عرب ایالات متحده از این بابت نگرانی‌های در بلندمدت دارند ‌که توافق هسته‌ای بالقوه میان ایالات متحده و ایران آن‌ها را در برابر فعالیت‌های منطقه ای ایران آسیب‌پذیر کند، و این نگرانی‌ها با تغییر جهت اولویت‌های ایالات متحده به سوی شرق آسیا تشدید شده است. اسرائیل نیز همین احساس را دارد. 

نبرد در آبراه‌های یمن

آبراه‌هایی که یمن را احاطه کرده‌اند، پیش از این یک صحنه کلیدی برای تشدید تنش‌ها میان ایران و اسرائیل بوده است. در آوریل 2021، مین‌های لیمپت اسرائیل به یک کشتی باری ایرانی آسیب زد که ادعا شده  از حوثی‌ها پشتیبانی اطلاعاتی و لجستیکی می‌کرد.

در اواخر ژوئیه 2021، یک پهپاد به یک نفتکش مرتبط با اسرائیل در سواحل عمان حمله کرد و دو نفر را کشت. ارتش آمریکا ادعا کرد این پهپاد در ایران تولید شده، اما ممکن است از شرق یمن پرتاب شده باشد. با افزایش تنش‌های منطقه‌ای بین اعضای توافق‌نامه ابراهیم و محور مقاومت به رهبری ایران، الحاق حوثی‌ها به ائتلاف اخیر، پیامدهای شدیدی برای چگونگی این درگیری آینده خواهد داشت.

مخاطرات جدی برای اسرائیل

تهدید حوثی‌ها علیه اسرائیل واقعی است و اسرائیل به این واقعیت آگاه است. اسراییل تا حدودی برای این‌که بتواند در برابر حملات احتمالی حوثی‌ها واکنش نشان دهد، سامانه ضدموشکی در جنوب سرزمین های اشغالی مستقر کرده است. نیروهای دفاعی اسرائیل پیش‌بینی کرده‌اند در صورت وقوع جنگ ایران و اسرائیل، جمهوری اسلامی صرفا از محور متداول شمالی حمله نکند و به دنبال استفاده از ظرفیت‌های پیمان ابراهیم برای مقابله با ایران در سراسر منطقه است. 

از آن‌جایی که ایالات متحده بر پرونده هسته‌ای ایران تمرکز کرده، اسرائیل و متحدان عرب آن نگران افزایش تهدید موشک بالستیک و هواپیماهای بدون سرنشین هستند. 

واقعیت فاجعه یمن و ضرورت تنش‌زدایی سعودی-حوثی

فاجعه یمن این است که جنگ و تلفات انسانی هولناک آن اکنون به یکی از میدان‌های رقابت‌های منطقه‌ای تبدیل شده است. واقعیت جنگ در یمن این است که تنش‌زدایی سعودی-حوثی تنها راه برای صلح پایدار است.

از لحاظ نظری، نزدیکی عربستان و ایران می‌تواند به ایجاد شرایط برای یافتن راه‌حل سیاسی این مناقشه کمک کند و نشانه‌هایی وجود دارد که ایالات متحده و دیگران در حال تلاش برای این رویکرد هستند. اما مسیر صلح از طریق مصالحه عربستان سعودی-حوثی ها یا عربستان سعودی-ایران، بدون یک طرح منطقه‌ای بسیار جامع‌تر که سرزمین‌هایی چون فلسطین، سوریه و یمن -و بحران برنامه هسته‌ای ایران- را در برنگیرد، دست‌نیافتنی خواهد ماند.  ایالات متحده باید به یمن توجه کند، نه فقط به خاطر یمن، بلکه برای امنیت خاورمیانه.