رایزنی سیاسی با پایتخت‌ ها در آستانه فینال مذاکرات وین

رایزنی با پایتخت‌ها در آستانه فینال هسته‌ای

پلتیکو گزارش داد: درحالی‌که مذاکره‌کنندگان به پایتخت‌های خود بازمی‌گردند تا راهنمایی‌های سیاسی در مورد اقداماتی که در روزهای آینده انجام دهند، دریافت کنند. مقامات می‌گویند که مذاکرات برای احیای توافق هسته‌ای ایران وارد «مرحله نهایی» خود می‌شود.

ضرب‌الأجل نیمه فوریه؛ در انتظار گزارش آژانس

به نوشته پلتیکو، دیپلمات‌های غربی با ضرب‌الاجلی در اواسط فوریه برای احیای توافق روبرو هستند چراکه مقامات نگران پیشرفت‌های سریع هسته‌ای ایران و همچنین گزارشی هستند که  انتظار می‌رود از سوی ناظر اتمی سازمان ملل به زودی اعلام شود و جزئیات بیشتر پیشرفت‌های هسته‌ای ایران را شرح دهد و احتمالاً اصطکاک‌های جدیدی را ایجاد کند.

این بدان معناست که چند هفته آینده برای تعیین اینکه آیا توافق احیا می‌شود یا مذاکرات به طور کلی از بین می‌رود، حیاتی است.

در بیانیه روز جمعه E3 (سه کشور اروپایی حاضر در مذاکرات: فرانسه، آلمان و بریتانیا) آمده است: «ژانویه فشرده ترین دوره این مذاکرات تا به امروز بوده است».

یک مقام آمریکایی که با این موضوع آشنا بود، احساس فوریت را تکرار کرد و گفت: «جای هیچ تعجبی نیست وقتی که به مرحله نهایی می‌رسیم و در سخت‌ترین مسائل به تصمیم‌گیری های سیاسی نیاز داریم، همه به پایتخت ها برمی‌گردند».

در این مورد، به نظر می رسید که همه همسو بودند، میخائیل اولیانوف، مذاکره کننده ارشد روسیه، گفت که مذاکرات «به مرحله پیشرفته‌ای رسیده است که تصمیمات سیاسی مورد نیاز است».

مسائل اصلی حل‌نشده

به گفته مقامات آشنا با این مذاکرات، نتیجه ممکن است به هر جهت پیش برود. در حالی که از زمان آغاز مجدد مذاکرات در نوامبر پیشرفت قابل توجهی حاصل شده است، ایالات متحده و ایران هنوز تمامی مسائل باقی مانده را حل و فصل نکرده اند.

یک دیپلمات ارشد غربی که نخواست نامش فاش شود، گفت: «ما به پایان این مذاکرات چشم دوخته‌ایم، اما درک این نکته مهم است که مسائل سیاسی اصلی در همه موضوعات هنوز حل نشده است».

اقدامات هسته‌ای، رفع تحریم‌ها، ترتیب‌ و توالی

این دیپلمات ارشد غربی از جنبه مثبت، گفت که پیشرفت هایی در موضوعات کلیدی از جمله چگونگی محدود کردن دوباره برنامه هسته‌ای ایران، نحوه لغو تحریم‌های دوباره اعمال شده و -مهمتر از همه- نحوه ترتیب و توالی این مراحل به دست آمده است.

اما مسئله توالی‌یابی هنوز به طور کامل حل نشده است. این دیپلمات همچنین اذعان کرد که این مذاکرات "به کندی" پیش می‌رود و افزود: مشکل این است که روند توالی‌یابی به تعامل مستقیم مذاکره‌کنندگان نیاز دارد تا یک رقص دقیق (اقدامات متقابل هماهنگ و مبتنی بر یک الگوی ترتیب و توالی) برای گام‌های ایالات متحده و ایران در مسیر بازگشت به توافق طراحی کنند.

این امر می‌تواند شامل برداشتن اولین گام در لغو تعدادی از تحریم‌ها، از جمله آماده‌سازی زمینه برای فعال‌سازی مجدد تجارت جهانی با ایران باشد. ایران مشتاق است ببیند که تجارت واقعاً دوباره در حال حرکت است تا تأیید کند که تحریم ها برداشته شده است (اصل «راستی‌آزمایی» که یکی از مطالبات مهم ایران در این مذاکرات بوده است) برای مثال ببینند که می‌توانند یک نفتکش را بارگیری کند و آن را به خارج از کشور بفروشد و درآمد آن را از مجاری بانکی دریافت کند.

ایران به نوبه خود باید اقداماتی را برای کاهش برنامه هسته‌ای خود انجام دهد که احتمالاً شامل ارسال مواد هسته‌ای مازاد به خارج از کشور و همچنین کاستن از انبوه سانتریفیوژهای پیشرفته که برای غنی‌سازی اورانیوم استفاده می شوند.

با این حال، مثل همیشه، شیطان در جزئیات است، که هنوز نهایی نشده است.

در تیررس توافق، در آستانه تقابل

با همه این اوصاف، جو مذاکرات در وین از دسامبر بهبود یافته است، زمانی که تیم جدید ایران با مطالبات بیشتر مذاکرات را وارد یک چالش کرد و حتی منجر به اختلاف درپن تیم مذاکراتی آمریکا (و جدایی ریچارد نفیو و آریان طباطبایی از تیم رابرت مالی) شد.

روز پنجشنبه، برت مک گورک، هماهنگ کننده امورخاورمیانه در شورای امنیت ملی کاخ سفید، درباره آخرین وضعیت مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا برای احیای برجام، گفت: «ما در تیررس یک توافق احتمالی هستیم».

با این حال وی افزود که «نمی‌خواهد درباره شانسی که برای آن قائل است صحبت کند». این مقام ارشد کاخ سفید همچنین هشدار داد: «یک احتمال بسیار واقعی وجود دارد که این مذاکرات می‌تواند خیلی زود از بین برود». مک گورک علیرغم خوش بینی نسبی خود گفت که ایالات متحده برای احتمال شکست مذاکرات بدون توافق آماده است.

وی در یک گفتگوی آنلاین که توسط آرون دیوید میلر میزبانی می‌شد، با بیان اینکه «مذاکرات به نقطه اوج نزدیک شده است» ادعا کرد که «ایالات متحده به زودی متوجه خواهد شد که [به زعم واشنگتن] آیا ایران آماده است تا به پایبندی کامل به توافق هسته‌ای 2015 با شرایطی که واشنگتن بپذیرد، بازگردد یا خیر».

او همچنین گفت که دولت بایدن همچنان بر احیای اصل توافق سال ۲۰۱۵ متمرکز است و علاقه‌ای به توافق موقت «کمتر در ازای کمتر» ندارد.

به نوشته پلتیکو، در این زمینه، مقامات ایرانی اخیراً اظهارات خوش‌بینانه‌تری را نیز بیان کرده‌اند، از جمله اینکه برای مقطعی در آینده به طور کامل مذاکره مستقیم با آمریکا را رد نکرده اند. در حال حاضر، دو طرف، دیپلماسی شاتل را از طریق سایر طرف‌های توافق - E3 (فرانسه، آلمان و انگلیس)، به اضافه چین و روسیه- انجام می دهند. اتحادیه اروپا نیز نقش هماهنگ‌کننده را دارد.

ابراهیم رئیسی رئیس جمهور محافظه‌کار ایران روز چهارشنبه گفت: «اگر طرفین آماده لغو تحریم‌های ظالمانه باشند، جای هرگونه توافقی وجود دارد».

با این حال، یک دیپلمات ارشد غربی گفت: «در حال حاضر هیچ نشانه مشخصی برای مذاکرات مستقیم ایران و آمریکا وجود ندارد، حتی اگر در آینده نتوان آنها را کنار گذاشت.»

فینال فوریه؟

فرمت غیرمستقیم مذاکرات به این معناست که دیپلمات‌های دیگر قدرت‌های جهانی ماه‌ها برای ارائه پیشنهادات بین هیئت‌های ایران و ایالات متحده در وین وقت صرف کرده‌اند، فرآیندی فوق‌العاده سخت و زمان‌بر. بیماری همه گیر نیز در جریان مذاکرات ظاهر شده است، به طوری که چندین مذاکره کننده مجبور شدند پس از مثبت شدن آزمایش کووید، قرنطینه شوند و روند کار را بیشتر کند.

اما پس از 10 ماه مذاکرات متناوب، به نظر می‌رسد که به هر طریقی، این کار به پایان می‌رسد.

علاوه بر ضرب‌الاجل تعیین‌شده در اواسط فوریه، دیپلمات‌ها در وین از گزارش آتی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA)، دیده‌بان اتمی سازمان ملل آگاه هستند. این زمانی است که آژانس گزارش های بعدی خود را در مورد برنامه هسته ای ایران منتشر خواهد کرد.

انتظار می‌رود این گزارش‌ها جزئیات بیشتری را در ذخایر اورانیوم بسیار غنی‌شده ایران توضیح دهد و همچنین اطلاعات بیشتری در مورد تعداد سانتریفیوژهای پیشرفته فعال در نیروگاه‌های هسته‌ای اصلی ایران ارائه کند.

همچنین انتظار می‌رود این گزارش‌ها به‌روزرسانی وضعیت مواد هسته‌ای [ادعایی] چند دهه‌ای اعلام‌نشده کشف‌شده در چهار نقطه در ایران را ارائه کند. ایران تاکنون نتوانسته است توضیح قانع کننده ای برای حضور چنین مواد هسته ای در آن مکان ها ارائه دهد.

چنین افشاگری ها می تواند مذاکرات را پیچیده تر کند و منتقدان بازگشت به توافق 2015 را جسورتر کند.

یکی دیگر از عوامل پیچیده

در وین، بری روزن، دیپلمات سابق آمریکایی که در جریان تسخیر سفارت ایالات متحده در ایران در سال 1979 به مدت 444 روز تحت گرفته شد، تقاضای غیرمنتظره جدیدی را وارد معادله کرد.

روزن اصرار دارد که ایالات متحده و کشورهای اروپایی به آزادی همه افراد دوتابعیتی زندانی در ایران توجه کنند. رابرت مالی، فرستاده ویژه ایالات متحده در امور ایران، زمانی که روزن با وی ملاقات کرد گفت که تصور احیای توافق هسته‌ای در حالی که چهار آمریکایی‌تبار [به عن وی] بی گناه در ایران زندانی هستند، برای ما بسیار سخت است.

موضوع خارجی های زندانی در ایران، و ایرانی‌های زندانی در آمریکا، جدا از مذاکرات هسته ای است اما به موازات آن پیگیری می شود.