شعله های آتش جنگ زبانه کشید

علی‌رغم اصرار غرب و انکار کرملین، سرانجام با صدور فرمان «عملیات نظامی» علیه کی‌یف توسط ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه در روز پنج شنبه بیست‌وچهارم فوریه (پنج اسفند)، شعله‌های جنگ در اوکراین زبانه کشید.

جنگ پس از ما‌ه‌ها استقرار سنگین نیروهای نظامی روس در نزدیکی مرز اوکراین و هشدارهای مکرر غرب و اوکراین نسبت به این اقدام آغاز شد.

روسیه این اقدام را واکنشی به نادیده گرفتن دغدغه‌های مربوط به امنیت ملی خود و گسترش ناتو به سمت شرق تلقی می‌کند. در مقابل غرب ضمن رد تقاضاهای روسیه، وعده داده تحریم‌های بی‌سابقه‌ای را علیه روسیه برقرار سازد.

اکوایران آخرین اخبار و تحولات مربوط به این واقعه را پوشش داده که در ادامه می خوانید؛

بانک مرکزی روسیه تحریم شد

کشورهای غربی موافقت کردند که تحریم‌های شدید جدیدی را با هدف انزوای بیشتر اقتصاد و سیستم مالی روسیه اعمال کنند، زیرا تحریم‌های اولیه نتوانستند ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه را برای خروج از اوکراین متقاعد کنند. اتحادیه اروپا، بریتانیا، ایالات متحده و کانادا در توافق تازه خود برنامه‌های تحریمی جدید که گفته می شود قدرتمند‌تر از دور قبلی است در دستور کار قرار داده اند. این تحریم ها اخراج برخی بانک‌های روسی از شبکه مالی سوئیفت و اتخاذ تدابیری برای فلج کردن فعالیت‌های بانک مرکزی روسیه را اعلام کردند.  در بیانیه‌ مشترک روز شنبه این کشورها اعلام شد: تصمیم مشترک برای قطع ارتباط برخی بانک‌های روسی از سیستم پیام‌رسانی سوئیفت که برای تراکنش‌های تریلیون‌ها دلاری بین هزاران بانک در سراسر جهان استفاده می‌شود، اتخاذ شده است.

در حال حاضر بیش از ۹۷۰۰ بانک و موسسه مالی در ۲۰۹ کشور عضو سوئیفت هستند. به گفته سخنگوی دولت آلمان، این اقدام بانک‌های روسی را در برمی گیرد که قبلاً توسط جامعه بین‌المللی تحریم شده‌اند، اما در صورت لزوم می‌توان آن‌ها را به سایر بانک‌های روسیه نیز گسترش داد.

الینا ریباکووا، یکی از اقتصاددانان موسسه مالی بین المللی  گروه تجاری صنعت خدمات مالی جهانی اعتقاد دارد: تحریم بانک مرکزی روسیه احتمالاً تأثیر شگرفی بر اقتصاد روسیه و سیستم بانکی آن دارد، مشابه آنچه در سال 1991 دیدیم. این امر احتمالاً منجر به فرارهای عظیم بانکی و دلاری شدن اقتصاد روسیه، با فروش شدید، تخلیه ذخایر  و احتمالاً فروپاشی کامل سیستم مالی روسیه خواهد شد.»

علاوه بر تحریم های اقتصادی ایالات متحده و متحدانش توافق کردند که صدور  "گذرنامه های طلایی" را محدود کنند که به روس های ثروتمند اجازه می دهد تا شهروند کشورهای غربی شوند و دارایی های خود را به خارج از کشور منتقل کنند. آنها همچنین گفتند که متعهد به اعمال تحریم ها و سایر مجازات های مالی برای تعداد بیشتری از نخبگان روسی و اعضای خانواده آنها هستند و یک کارگروه بین المللی برای یافتن و مسدود کردن دارایی های شرکت ها و افراد مورد نظر ایجاد خواهند کرد. 

پیش از صدور این بیانیه بلومبرگ گزارش داد ، بانک های بزرگ ایالات متحده، از جمله جی پی مورگان و سیتی گروپ، به دنبال متقاعد کردن قانونگذاران آمریکایی و دولت بایدن بودند تا دسترسی مسکو به سوئیفت را محدود نکنند . آنها به دولتمردان آمریکایی هشدار داده بودند که این اقدام می تواند توسعه جایگزینی برای سوئیفت را تشویق کند و برتری دلار را در اقتصاد جهانی کاهش دهد. آنها همچنین استدلال کردند که تشویق به استفاده از سیستم های جایگزین، ردیابی تراکنش های مالی مشکوک را برای کشورهای غربی دشوار می کند.

چین پشت پوتین را خالی می‌کند؟

پکن خط دیپلماتیک محتاطانه‌ای را در قبال جنگ اوکراین گرفته است.  پکن گرفتار تهاجم مسکو به اوکراین شده و خود را به عنوان مدافع استقلال حاکمیتی معرفی کرده است، اما عدم تمایل این کشور برای محکوم کردن تجاوز روسیه، آن را در موقعیتی نامناسب قرار می دهد. حال سوال این است که پکن تا کجا خاضر است از مسکو حمایت کناد و کجا ممکن است پشت ولادیمیر پوتین را خالی کند؟

چین اگرچه متحد مسکو و رقیب آمریکا و غرب محسوب می‌شود، اما منافع اقتصادی به عنوان محور سیاست‌های توسعه‌طلبانه چین ایجاب می‌کند که در قبال جنگ اوکراین موضع محتاطانه‌ای اتخاذ کند. برخی از ناظران معتقدند که جاه طلبی چین برای تبدیل شدن به گره مرکزی اقتصاد اوراسیا به دلیل ابهامات سبعانه‌ای که جنگ به ارمغان می آورد، به دلیل جنگ در اروپا آسیب خواهد دید. عصبانیت چینی‌ها در قبال اقدام روسیه باعث ایجاد نزدیکی بین واشنگتن و پکن نمی شود، اما ممکن است آغازگر گفتگوهای جدیدی باشد.

در حالی که اکثر کشورهای آسیایی برای حمایت از اوکراین تجمع کردند، چین به محکومیت تحریم‌ها علیه روسیه ادامه داد و ایالات متحده و متحدانش را مسئول تحریک مسکو دانست. پکن که نگران قدرت آمریکا در آسیا است، به طور فزاینده ای سیاست خارجی خود را با روسیه همسو می کند تا غرب را به چالش بکشد. چین به شدت احساس می کند که ایالات متحده در حال تلاش برای محاصره و مهار آن است. روسیه نیز همین احساس را دارد.

مایکل باکلی، روزنامه‌نگار ارشد حوزه چین در مطلبی برای نیورک‌تایمز تحلیل کرده است که پکن گرفتار تهاجم مسکو به اوکراین شده و خود را به عنوان مدافع استقلال حاکمیتی معرفی کرده است، اما عدم تمایل این کشور برای محکوم کردن تجاوز روسیه، آن را در موقعیتی نامناسب قرار می دهد. در حالی که نیروهای روسی به اوکراین سرازیر شده‌اند، مقامات پکن از هر گونه پیشنهادی مبنی بر خیانت به اصل اصلی سیاست خارجی چین - که مقدس بودن حاکمیت است - خشمگین شده‌اند.

آقای شی  در تماس تلفنی اخیر خود به پوتین گفت: «موضع اساسی چین در احترام به حاکمیت و تمامیت ارضی همه کشورها و پیروی از مأموریت و اصول منشور سازمان ملل متحد بوده است».

با همه‌اینها و خارج از اتاق پژواک رسانه‌های رسمی چین، به نظر می‌رسد که تردیدی وجود ندارد که جنگ روسیه، شریک آن پکن را در تنگنای شدیدی قرار داده است، از جمله در مورد جایگاه این کشور درباره حقوق حاکمیتی کشورها.

پیشنهاد چین برای مذاکره روسیه-اوکراین

شی جین پینگ، رئیس جمهور چین، پس از آغاز حمله مسکو به همسایه خود، در تماسی با ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه، از حل بحران اوکراین از طریق گفتگو حمایت کرد.

پوتین به شی گفت روسیه مایل به انجام مذاکرات در سطح بالا با اوکراین است. چین به محکومیت تحریم‌ها علیه روسیه ادامه داد و ایالات متحده و متحدانش را مسئول تحریک مسکو دانست.

اینار تانگن، تحلیلگر مؤسسه Taihe به الجزیره گفت: «فشار ترکیبی روی هر دو، آنها را به هم رسانده است. با تشدید بحران اوکراین، چین مجبور شده است روابط نزدیک خود با روسیه را با منافع اصلی اقتصادی در اروپا متعادل کند. و رویکرد مسکو کاملاً در تضاد با موضع اعلام شده طولانی مدت چین در سیاست خارجی مبنی بر عدم مداخله در امور داخلی سایر کشورها است».

روابط اقتصادی رو به رشد بین چین و روسیه همچنین به آقای شی اهرمی بالقوه برای فشار بر پوتین برای حل سریع بحران اوکراین داده است. با تحریم های شدیدی که اکنون توسط قدرت های غربی علیه روسیه اعمال شده است، آقای پوتین ممکن است بیش از هر زمان دیگری به چین به عنوان سرمایه گذار و خریدار نفت، گندم و سایر محصولات روسیه نیاز داشته باشد.

کارشناسان و دیپلمات‌های سابق گفتند، تا زمانی که بحران اوکراین حل نشود، چین به انحرافات لفظی خود ادامه خواهد داد تا تلاش کند همبستگی خود با روسیه را با تعهد اعلام شده خود به مقدسات دولت-ملت و استقلال حاکمیتی متعادل کند.

رئیس‌جمهور سابق روسیه: اکنون زمان قطع رابطه با غرب است!

در شرایطی که رئیس‌جمهور اوکراین خبر از آمادگی اروپا برای کنار گذاشتن روسیه از سیستم سوئیفت داد، رئیس‌جمهور پیشین روسیه گفته این کشور دیگر به روابط دیپلماتیک با غرب نیاز ندارد.

دیمیتری مدودف، رئیس‌جمهور پیشین و معاون رئیس شورای امنیت روسیه گفته روسیه دیگر واقعاً به روابط دیپلماتیک با غرب نیاز ندارد و تحریم‌های اعمال شده علیه مسکو به دلیل تهاجم این کشور به اوکراین را بی‌اثر خواند.

ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین هم در آخرین پیام ویدیویی خود خطاب به اوکراینی‌ها گفت: «ما در برابر حملات دشمن ایستادگی کرده‌ایم و با موفقیت آنها را دفع کردیم. نبردها در شهرها و مناطق مختلف کشورمان ادامه دارد». زلنسکی گفته پایتخت کیف و شهرهای کلیدی اطراف آن هنوز تحت کنترل ارتش هستند: «ما نقشه‌های آن‌ها را خراب کرده‌ایم. آن‌ها هیچ برتری نسبت به ما ندارند».

چین به کجا حمله می‌کند؟

بنا بر گزارش نیویورک‌تایمز، مقامات ایالات متحده بارها از چین تقاضا کرده‌اند که به جلوگیری از جنگ در اوکراین کمک کند. آمریکایی‌ها، به این امید که شی جین پینگ رئیس‌جمهور چین وارد عمل شود، به مقامات چینی اطلاعاتی در مورد افزایش حضور نیروهای روسی در نزدیکی مرز اوکراین ارائه کردند ، اما مکرراً با درخواست آن‌ها مخالفت شد.

مقامات آمریکایی به این روزنامه گفته‌اند مقامات ارشد دولت بایدن در طی سه ماهه اخیر، 12 جلسه فوری با مقامات ارشد چینی برگزار کردند که در طی آن آمریکایی‌ها اطلاعاتی را ارائه کردند که نشان دهنده تجمع نیروهای روسیه در اطراف اوکراین بود تا بدین وسیله از چینی‌ها بخواهند تا روس‌ها را مجاب به عدم حمله کنند. با این حال، هر بار مقامات چینی، از جمله وزیر امور خارجه و سفیر در ایالات متحده، تقاضای مقامات دولت بایدن را رد کردند و گفتند که تصور نمی‌کنند تهاجمی در کار باشد.

پیامد اقتصادی جنگ اوکراین برای روسیه و جهان

در دهه گذشته تشدید ریسک ژئوپلیتیکی یکی از ویژگی های ثابت سیاست جهانی بوده است، با این حال اقتصاد جهانی و بازارهای مالی از آن دوری کرده اند. از رقابت بین چین و آمریکا گرفته تا ظهور حاکمان پوپولیست در آمریکای لاتین و تنش‌ها در خاورمیانه، شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران بدون در نظر گرفتن عواقب اقتصادی این تحولات سیاسی به کار خود ادامه داده‌‌‌اند.

 تهاجم روسیه به اوکراین احتمالاً این الگو را در هم خواهد شکست، زیرا منجر به انزوای یازدهمین اقتصاد بزرگ جهان و یکی از بزرگترین تامین کنندگان مواد اولیه در جهان خواهد شد.

سه پیامد جهانی فوری که جنگ اوکراین به دنبال خواهد داشت تورم بالاتر، رشد اقتصادی کمتر و برخی اختلالات در بازارهای مالی خواهند بود. ازطرف دیگر از پیامدهای بلندمدت این جنگ می توان به تضعیف بیشتر سیستم زنجیره‌های تامین جهانی اشاره کرد. به نظر می رسد در این بحران روسیه به سمت چین چرخش پیدا می کند و آمریکا نیز حساب بیشتری روی عربستان باز می کند.

اشغال اولین شهر مهم اوکراین توسط ارتش کرملین

در شرایطی که عملیات اشغال خاک اوکراین توسط ارتش کرملین ادامه دارد، رهبران اوکراین تاکید کردند باب مذاکره هم‌چنان ادامه دارد. به گزارش رویترز، نیروهای روسیه روز شنبه شهر ملیتوپل در جنوب شرقی اوکراین را به تصرف خود درآوردند و حملات موشکی و توپخانه‌ای هماهنگ شده‌ی مسکو به چندین شهر از جمله کیف پایتخت ادامه دارد. در صورت تایید، این اولین شهر با جمعیت قابل توجه خواهد بود که روس ها از زمان آغاز تهاجم خود در روز پنجشنبه تصرف کرده‌اند.

از سوی دیگر  روسیه پیش‌نویس قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد را که نسبت به تهاجم این کشور اظهار تأسف می‌کرد وتو کرد. این در حالی است که کشورهای چین، امارات متحده عربی و هند نیز به پیش‌‌نویس پیشنهادی ایالات متحده رای ممتنع داده بودند. کشورهای غربی این قطع‌نامه را در راستای نشان دادن انزوای بین المللی روسیه قلمداد کرده بودند. دیگر 11 عضو شورای امنیت به این پیش نویی رای مثبت دادند.