برجام در برزخ!

به گزارش اقتصادنیوز، پس از نزدیک به چهار ماه وقفه دیپلمات ها بار دیگر به وین بازگشته اند تا مذاکرات بر سر احیای برجام را از سر بگیرند. در حالی که اتحادیه اروپا با ارائه آخرین پیشنهاد خود فرصت برای هر گونه مصالحه جدیدی را تمام شده اعلام کرده، با این حال خوش بینی چندانی نسبت به نتیجه مذاکرات وجود ندارد.

سیزیف دیپلماسی آمریکا

جک دچ و رابی گرامر گزارشگران فارین پالیسی به بهانه آغاز دور جدید مذاکرات با انتشار یادداشتی با عنوان «مذاکرات بر سر احیای توافق با ایران به وقت اضافه می‌رود» این پرسش را مطرح کرده اند که آیا کسی در دولت بایدن کار سخت تری از رابرت مالی دارد؟

به نوشته آنها، رابرت مالی به عنوان نماینده ویژه جو بایدن، رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا در امور ایران، نقش یک سیزیف دیپلماتیک را بازی می کند که تلاش می کند تا توافق هسته ای ایران را برای احیای آن از تپه ای شیب دار بالا ببرد، اما با هر دور جدید مذاکرات که به پایان می رسد، با همه آن تلاشها دوباره سقوط می کند. ایران برای حذف کامل تحریم‌های آمریکا تلاش می کند، از جمله حضور سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در فهرست سیاه تروریسم خارجی که در دوران دولت ترامپ اتفاق افتاده و دولت بایدن تمایلی به انجام آن نداشته است.

با این همه، با وجود آن که مقامات واشنگتن و بروکسل ابراز تردید می‌کنند که این توافق به جایی منجر شود، مالی برای دور دیگری از مذاکرات با ایران برای احیای توافق هسته‌ای 2015 به وین رفته است. اکثر اعضای اصلی تیم مالی پیش از این او را ترک کرده‌اند، و خود او هم گفت آمریکایی‌ها با انتظارات محدودی می آیند، چرا که ایران در حال استقرار سانتریفیوژهای جدیدی است که برخی از مقامات معتقدند می‌توانند ظرف یک ماه شکست هسته‌ای را برای تهران به ارمغان بیاورند.

اما حتی در شرایطی که مذاکرات در این مرحله به‌عنوان یک مشکل جدی به نظر می‌رسد، برخی کارشناسان و مقامات سابق بر این باورند که ادامه گفتگوها ارزشش را دارد، به خصوص اگر منطقه را از مسیر مسابقه احتمالی هسته‌ای خارج کند. به گفته میک مالروی، معاون سابق دستیار وزیر دفاع در دوران دولت ترامپ، ایالات متحده باید تمام تلاش خود را برای مذاکره با ایران به کار گیرد تا برنامه هسته ای این کشور تحت نظارت قرار گیرد، در غیر این صورت باید در انتظار آغاز یک مسابقه هسته‌ای باشیم.

اختلافات پا برجاست

جاناتان تیرون، گزارش گر بلومبرگ هم طی یادداشتی با عنوان «با از سرگیری مذاکرات، توافق هسته ای ایران بیش از پیش از دسترس خارج می شود»، نگاهی به دور جدید مذاکرات داشته است.

دیپلمات‌های اتحادیه اروپا گفته اند که اختلاف دیدگاه میان ایران و آمریکا از زمان آخرین دور مذاکرات هسته‌ای در وین بیشتر شده است. به گفته دو مقام اتحادیه اروپا که به جریان مذاکراتی که روز پنجشنبه در پایتخت اتریش از سر گرفته شده آگاه هستند، حداقل دو موضوع جدید مرتبط با موضوعات هسته ای در ماه های اخیر مطرح شده که فهرست موانع در راه رسیدن به توافق را به شش یا هفت مورد افزایش داده است.

امکان توافق ظرف 72 ساعت

این دیپلمات ها گفته اند، اگرچه موانع  بر جای باقی مانده، اما از نظر فنی می توانند ظرف 72 ساعت برطرف شوند، اما این امر مستلزم تصمیم گیری های سیاسی سطح بالا در تهران و واشنگتن است، پایتخت هایی که به نظر می رسد تمایل برای سازش در آنها کم شده است.

چنین چشم اندازی نشان می دهد که افقی محدود برای توافقی وجود دارد که می تواند بحران انرژی جهانی را  تقلیل دهد. توافقنامه اولیه 2015 برای محدود کردن فعالیت‌های هسته‌ای این کشور خلیج فارس و تقویت اقتصاد آن طراحی شده بود و هر گونه احیای مجدد این توافق احتمالاً به ایران امکان تولید و صادرات انرژی بیشتری را می‌دهد که دارای دومین ذخایر گاز طبیعی و چهارمین ذخایر نفت جهان است.

اتحادیه اروپا در پانزدهمین ماه از مذاکرات هم چنان در نقش میانجی بین رابرت مالی، نماینده ویژه آمریکا و علی باقری کنی، همتای ایرانی اش، قرار دارد. از زمانی که دولت ترامپ چهار سال پیش از توافق خارج شد و تحریم‌های آمریکا را دوباره اعمال کرد، تهران از مذاکره مستقیم با واشنگتن امتناع کرده است.

اورانیوم بیشتر

ایران با تشدید فعالیت‌های هسته‌ای خود و محدود کردن نظارت بین‌المللی به خروج آمریکا از توافق پاسخ داده است. اورانیوم غنی شده در ایران به اندازه ای است که ایران را در آستانه شکست هسته ای قرار داده است. در حالی که ایران همیشه گفته که برنامه اتمی‌اش کاملاً صلح‌آمیز است، قدرت‌های جهانی برای راستی‌آزمایی این ادعا، احیای توافقنامه ۲۰۱۵ را دنبال کردند.

از زمان خروج ایالات متحده از برجام، حجم اورانیوم غنی شده ایران به طور پیوسته افزایش یافته است. دیپلمات‌های اتحادیه اروپا گفتند که ذخایر فزاینده اورانیوم غنی‌شده با خلوص 60 درصد ایران - سطحی که بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی آن را تنها برای ساختن بمب مناسب می دانند- مشکلاتی را ایجاد کرده است. اصرار تهران بر بسته شدن پرونده های ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره فعالیت‌های هسته‌ای چند دهه‌ای نیز به عنوان یک موضوع کلیدی مطرح شده است.

کورسوهای امید

دیپلمات‌های اروپایی همچنان ادعا کرده اند که کورسوهای امیدی برای توجیه برگزاری مجدد مذاکرات وجود دارد. ایران از خواسته های قبلی مبنی بر لغو تحریم های آمریکا علیه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی خود و همچنین اصرار خود بر اینکه ایالات متحده تضمین کند که دوباره از این توافق خارج نمی شود، کوتاه آمده است.

در عوض، این مقامات گفتند که طرف‌ها در زمینه تضمین‌های خاصی پیشرفت کرده‌اند که احیای اقتصادی ایران را تضمین می‌کند، حتی اگر یک دولت جدید یا اقدام کنگره آمریکا دوباره این توافق را لغو کند.

جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا هفته گذشته در فایننشال تایمز نوشت: «فضا برای سازش‌های مهم دیگر تمام شده است. من اکنون متنی را روی میز گذاشته‌ام که با جزئیات دقیق به لغو تحریم‌ها و همچنین اقدامات هسته‌ای مورد نیاز می‌پردازد. اکنون باید در مورد برجام تصمیماتی گرفته شود تا از این فرصت منحصر به فرد برای موفقیت استفاده شود و پتانسیل بزرگ یک توافق کاملاً اجرا شده آزاد شود».

محتمل ترین سناریو

به گفته این دیپلمات ها، سیاسی کاری ممکن است مانع از پذیرش پیشنهادهای اتحادیه اروپا از سوی هر یک از طرفین شود. ایران می‌داند که دست کشیدن از دستاوردهای هسته‌ای خود به معنای قربانی کردن اهرم‌های مذاکره ایجاد شده در طول سال‌ها خواهد بود. در ایالات متحده -جایی که مخالفت با توافق هسته‌ای در هر دو جناح قوی است- توافق با ایران برای جو بایدن، می‌تواند سخت باشد زیرا دموکرات‌ها در انتخابات میان‌دوره‌ای نوامبر در معرض خطر از دست دادن کنترل کنگره هستند.

به گفته مقامات اتحادیه اروپا، حتی اگر مذاکرات کنونی دوباره شکست بخورد، بعید است که توافق ایران رسماً مرده اعلام شود. آنها گفتند که این به نفع هیچ کس نیست و نشان می دهد که یک وضعیت برزخی طولانی تر محتمل ترین نتیجه باشد.