سنگ بزرگ پیش پای توافق برجام /چه کسی چشمک زد؟

به گزارش اقتصادنیوز، با گذشت بیش از یک هفته انتظار، بالاخره غروب گذشته، ایالات متحده به طور رسمی موضع خود را نسبت به پیشنهاد اخیر اتحادیه اروپا برای احیای برجام ارسال کرد.

علی رغم این که طی روزهای گذشته شایعات و گمانه زنی هایی در مورد پاسخ ایران به پیشنهاد مذکور وجود داشته ولی تا این لحظه از محتوای پاسخ واشنگتن اطلاعات خاصی در دسترس نیست.

با این حال، لارار روزن، خبرنگار دیپلماتیک مستقل که از نزدیک مذاکرات هسته ای را دنبال می کند، در حساب کاربری توئیتر خود با اشاره به لحن سخنان ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه ایالات متحده، اذعان داشته که لحن خوشبینانه وزارت خارجه امریکا (برای اولین بار در طول مذاکرات) نشان از قریب الوقوع بودن احیای برجام می‌دهد. به عقیده او اگر آمریکا قصد کنار کشیدن داشت، نیازی به ارائه چنین پاسخ ها و ادبیاتی نداشت. او متذکر شده عدم موافقت امریکا با طرح پیشنهادی اتحادیه اروپا و پاسخ ایران، هزینه سنگین سیاسی برای آنها به همراه خواهد داشت.

در این شرایط، الیزابت هاگدورن تحلیلگر المانیتور، با انتشار یادداشتی با عنوان «ایالات متحده به پیشنهاد ایران پاسخ می دهد اما شکاف ها همچنان باقی است» به بررسی وضعیت توافق پس از اعلام پاسخ ایالات متحده پرداخته است.

پینگ پنگ ادامه دار تهران-واشنگتن

بنا به گزارش اکوایران، ایالات متحده و ایران با پشت سر گذاشتن بیش از 16 ماه مذاکرات متناوب -که تا همین اواخر به نظر می رسید در حال شکست است-  به بازگشت مجدد به توافق هسته ای نزدیک تر می شوند. اما علیرغم اینکه شایعات زیادی در مورد امتیازات داده شده از سوی طرفین به گوش می رسد، به نظر می رسد هنوز تا رسیدن به توافق فاصله قابل توجهی وجود دارد.

بازی پینگ پنگ همچنان ادامه دارد. روز چهارشنبه، ایالات متحده پاسخ رسمی خود را نسبت به پیشنهاد اخیر اتحادیه اروپا در مورد احیای توافق هسته ای 2015 (موسوم به برجام) به طور رسمی اعلام کرد. به گفته ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا: «ما نظرات ایران در مورد متن نهایی پیشنهادی اتحادیه اروپا را از طریق اتحادیه اروپا دریافت کردیم. بررسی نظرات آنها اکنون به پایان رسیده است. ما امروز به اتحادیه اروپا پاسخ دادیم».  ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران هم گفت که ایران «مطالعه دقیق» واکنش آمریکا را آغاز کرده و «پس از تکمیل بررسی، نظرات خود را با هماهنگ‌کننده در میان خواهد گذاشت».

چه کسی چشمک زد؟

تاکنون مقامات دولت بایدن از بحث در مورد محتوای پاسخ ایالات متحده خودداری کردند، اما گفته اند که شکاف بین دو طرف در هفته های اخیر کاهش یافته است. هر دو طرف مدعی پلک زدن طرف مقابل هستند.

جان کربی، سخنگوی شورای امنیت ملی روز چهارشنبه در جمع خبرنگاران ادعا کرد: «اکنون نسبت به همین چند هفته پیش دیدگاه هایمان به هم نزدیک‌تر است، زیرا ایران تصمیم گرفت برخی امتیازات را بدهد». ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور ایران هم اوایل این هفته مدعی شد که ایران هیچ امتیازی نداده است، در حالی که محمد مرندی، مشاور تیم مذاکرات هسته ای ایران، هفته گذشته به المانیتور گفت که این آمریکا بوده که امتیازاتی داده است.

در حالی که جزئیات دقیق پیشنهادهای آمریکا و ایران مشخص نیست، به نظر می رسد هنوز برخی نقاط مورد اختلاف باقی مانده است. گزارش‌ها حاکی از آن است که ایران احتمالا به دنبال تضمین‌های اقتصادی باشد که پس از دوره ریاست جمهوری جو بایدن ادامه داشته باشد. گفته شده بر اساس پیشنهاد آنها، در صورت خروج مجدد ایالات متحده از این توافق، یک دوره طولانی تر  برای شرکت های خارجی برای پایان دادن به معاملات خود وجود داشته باشد.

علی واعظ از گروه بین المللی بحران گفت: «اگر دولت بایدن آخرین خواسته های ایران را رد می کرد، به عنوان طرف انعطاف ناپذیر تلقی می شد. اما از نظر آنها، اما موافقت با تغییرات بیشتر این خطر را به همراه خواهد داشت که این سیگنال را به تهران بدهد که پینگ پنگ می تواند در آینده قابل پیش بینی ادامه یابد و ایران ممکن است به این نتیجه برسد که می تواند به تدریج امتیازات بیشتری از ایالات متحده بگیرد».

سنگ بزرگ پیش پای توافق

بزرگترین مانع پیش رو، درخواست ایران از آژانس بین المللی انرژی اتمی است که تحقیقات [ادعایی] سه ساله خود در مورد منشا اورانیوم غنی شده در سه سایت اعلام نشده را مختومه کند. همانطور که پولیتیکو گزارش داده، بر اساس پیشنهاد اتحادیه اروپا، مختومه شدن این پرونده مشروط به ارائه توضیحات فنی معتبر در این زمینه توسط ایران است. گویا ایرانی ها با این مسئله مخالفتی ندارند، اما این بدان معنا نیست که این موضوع برای همیشه از روی میز خارج شده است. ایران تا روز چهارشنبه اعلام کرده که اجرای برجام منوط به توقف تحقیقات آژانس است.

برای این مسئله پیشینه مشابهی وجود دارد: آژانس بین المللی انرژی اتمی در سال 2015 چیزی را تصویب کرد که به عنوان یک قطعنامه «پایه» نامیده می شود و راه را برای اجرای برجام که پنج ماه پیش از آن امضا شده بود باز کرد. به گفته واعظ: «هنوز این احتمال وجود دارد که ایران مسئله پادمان‌ها را دوباره پیش بکشد. در گذشته مسائلی وجود داشت که ظاهراً حل شد، اما با گرفتار شدن طرف‌ها بر سر اختلافات دیگر، این مسئله دوباره ظاهر شدند.»

تشویش در تل آویو، سفر به واشنگتن

در این میانه عامل دیگری هم وجود دارد: اسرائیل فشار زیادی بر دولت بایدن وارد می‌کند تا از تمدید توافقی -که یائیر لاپید، نخست‌وزیر وزیر اسرائیل ادعا کرد عامل بی ثبات خاورمیانه می شود- خودداری کند. همانطور که بن کاسپیت در المانیتور گزارش داد «احساس تشویش قریب الوقوع بر رده های بالای امنیتی اسرائیل حاکم شده است».

ایالات متحده پاسخ خود را به اتحادیه اروپا یک روز پس از دیدار ایال هولاتا، مشاور امنیت ملی اسرائیل با جیک سالیوان، همتای آمریکایی خود در کاخ سفید ارسال کرد. بنی گانتز وزیر دفاع اسرائیل نیز قرار است روز جمعه با سالیوان دیدار کند. یک مقام اسرائیلی درباره این دیدار گفت: «دو طرف هدف مشترکی در مورد برنامه اتمی ایران دارند. پیام ما در این دیدار ارسال شد، اما اینکه چگونه دریافت شد، باید از آمریکایی‌ها بپرسید».

نبرد سیاسی از درون

عقربه های ساعت در حال حرکت به سوی توافق است. بایدن ممکن است بخواهد توافق را به سرعت منعقد کند، به طوری که مخالفت جمهوری خواهان با آن موضوع کلیدی برای انتخابات میان دوره ای کنگره در ماه نوامبر نباشد. بر اساس قانونی که پس از توافق سال 2015 تصویب شد، رئیس جمهور موظف است هر توافق جدیدی را برای بررسی 30 روزه کنگره ارائه کند.

جمهوری‌خواهان و برخی دموکرات‌ها برای مبارزه با تمدید برجام آماده شده‌اند، اما عمدتاً قادر به جلوگیری از آن نیستند. آنها برای مقابله با وتوی توافق به اکثریت دوسوم نیاز دارند، که بعید به نظر می رسد به دست آید، به ویژه در شرایطی که در حال حاضر دموکرات ها هر دو مجلس را کنترل می کنند.

توافقی دیرهنگام

علی هاشم، ستون نویس المانیتورمعتقدست که ایران همچنین انگیزه های اقتصادی زیادی برای به انجام رساندن توافق دارد. هاشم گفت: «اصلی‌ترین چیزی که ایران از این توافق می‌خواهد، منافع اقتصادی آن است. دستاورد اصلی ایران این خواهد بود که بتوانند نفت خود را به راحتی بفروشد».

همانطور که دن یرگین، کارشناس انرژی به المانیتور گفت، اضافه شدن ایران به عرضه جهانی نفت «بی اهمیت نیست». اما همانطور که هفته گذشته نوشتیم، در حالی که نفت ایران ممکن است بیش از هر زمان دیگری مورد نیاز باشد، با توجه به اینکه اوپک پلاس اکنون در حال بررسی کاهش تولید است، ممکن است توافق برای جلوگیری از بحران انرژی اروپا خیلی دیرهنگام باشد.

فراتر از انتظار

اکنون باید در انتظار نشست بعدی شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در 12 تا 16 سپتامبر در وین باشیم و پس از آن نشست‌های مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک که انتظار می‌رود بایدن و رئیسی هر دو در آن شرکت کنند. حتی اگر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بتواند پرونده ایران را ببندد و رئیسی به نیویورک برود، اینکه برای دیدار احتمالی بایدن و رئیسی در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل انتظار داشته باشیم، زیاده روی است.