تحلیل تاجیک از آینده مذاکرات احیای برجام/ زمان همیشه به نفع ما نیست!
به گزارش اقتصادنیوز به نقل از مستقل، رئیس سازمان انرژی اتمی بزودی راهی وین می شود همچنین دومین نشست شورای حکام نیز برگزار شد اما هیچگونه نتیجه مشخصی از آن بیرون نیامد و برخی کشورها بیانیه‌ای علیه ایران صادر کردند که می‌تواند به اخلال در روند برجام بینجامد. اما برخی نیز معتقدند که نباید خیلی بدبین بود و فشارهای اخیر آخرین تلاش‌های طرف ایرانی و غربی برای کسب امتیاز بیشتر است.
به جهت بررسی ابعاد مختلف روند مذاکرات و موضع گیری‌های اخیر اروپا گفتگو کردیم با نصرت الله تاجیک، دیپلمات پیشین و کارشناس حوزه بین الملل که در ادامه مشروح آن را می‌خوانیم:
بنظر شما جلسه شورای حکام تا چه حد آینده پیش روی برجام را مشخص کرده است؟ تا چه حد از مشکل برجام به مذاکره‌کنندگان برمی‌گردد؟
در شورای حکام اصلا مسئله ایران مطرح نشد؛ من نگران هستم که درخواست ایران برای حل مسائل پادمانی به عنوان یک خواسته اصلی تا اینکه برجام را امضا کند، به سرنوشت خروج نام سپاه از لیست تروریسم وزارت خارجه آمریکا بینجامد! یعنی ما باز هم اصرار کنیم و باز هم شرایط سخت‌تر شود، ولی نهایتاً عقب‌نشینی کنیم! یکی از اصول مذاکره این است که تا می‌توانیم دامنه بحث را گسترده نکنیم و با مدیریت بحران سعی کنیم مسائلی را که بین دو طرف مذاکره یعنی این ایران و غرب وجود دارد مشخص‌تر و دامنه آنرا محدودتر کنیم.
من بارها سوال کرده‌ام و پاسخی نیز نگرفته‌ام که واقعاً تیم مذاکره‌کننده تاکنون درباره چه مسائلی صحبت کرده است؟ وقتی وزیرامور خارجه می‌گوید ۹۵ درصد مسائل حل شده است انتظار می‌رفت این ۵ درصد در طول ۶ ماه اخیر حل شده و به فرمول مشخصی رسیده باشد!
ما نسبت به کارشکنی لابی‌ها و رقبا و مخالفین و کسانیکه علاقه مند نیستند برجام امضا شود و مسائل بین المللی ایران حل شود واقف هستیم. این طرف‌ها هم می‌توانند خارجی باشند هم داخلی که یا منافع اقتصادی دارند و یا تحلیل آن‌ها این است که ما به جای حل مسائل برجامی به راه دیگری برویم و راه دیگرشان نیز مبهم است و آلترناتیو درستی معرفی نمی‌کنند! بنابراین ما نسبت به کارشکنی طرف‌های مقابل از لابی‌های رژیم صهیونیستی تا کشورهای عربی و سایر رقبا و مخالفین سیاست‌های منطقه‌ای ایران و حتی کسانیکه علاقه‌مند هستند ایران همچنان درگیر بماند، مطلعیم و همه‌ی این گروه‌ها برای حل مسائل ما مسلما تلاشی نمی‌کنند حتی کارشکنی هم می‌کنند!
درخواست ایران که مسائل ما حل شود تا برجام پایدار بماند یک ایده‌ی درست است و مورد حمایت افکار عمومی است اما نمی‌توان در قالب برجام همه مسائل بین المللی ایران را حل کرد! ما یک سری مشکل در قالب برجام داریم و باید طلبکار نیز باشیم و آمریکا باید خسارت دهد. این حرف‌ها عامه‌پسند است و می توانیم روی این اخبار کار داخلی و خارجی کنیم، اما یک سری از مسائل باید در کانال‌های فنی بررسی شود.
ما قبول داریم که یک سری مطالب وجود دارد که برای حل آن‌ها نیاز به اراده سیاسی کشورهاست اما باید سعی کنیم آژانس را در مسائل فنی قانع کنیم و مسئله در آن قالب حل شود.
تصور برخی مسئولین مبنی بر استفاده از اروپا برای دستیابی به توافق و امتیازگیری بخصوص با توجه به بحران انرژی تا چه حد درست است؟
با توجه به تحولات بین المللی جدید از جمله جنگ اوکراین و آمادگی اروپا برای نقش‌پذیری ایران و از سوی دیگر نیاز ما برای توسعه و بازگشت به موقعیت قبلی، باید وضعیت را در یک پازل تعریف کنیم تا تصویر بزرگی از موقعیت بین المللی ایران داشته باشیم تا به یک سری تئوری‌ها از جمله زمستان سخت اروپا، دل خوش نکنیم!
برخی از تحلیل‌ها وجود دارد که ایران ممکن است به دلیل اینکه فکر می‌کند در یک شرایط سخت اروپا حاضر است امتیاز دهد کمی تعلل می‌کند و علاقه چندانی به تسریع در روند احیای برجام ندارد. اگر ایران چنین فکر کند به نظرم تفکر نادرستی است! چون مشکل اساسی ما با آمریکاست و اروپا وزن چندانی ندارد که با یک زمستان سخت برای ما فرش قرمز پهن کند! البته در شرایطی ممکن است، اما اروپا "گاز" نیاز دارد و ما نهایتاً با برگشت به بازار انرژی جهانی می‌توانیم بطور محدود "نفت" صادر کنیم. لذا تحلیل من این است که غرب هر کاری می‌کند تا امتیاز زیادی به ایران ندهد اما علاقه‌مند است که مشکلش را با ایران حل کند ولی این مسئله را نباید اضافه برآورد کنیم و حساب زیادی برای آن باز کنیم.
با این وجود چرا برجام در این دوره طولانی و فرسوده کننده شده است و نه شکست آن را اعلام می‌کنند نه پیروزی؟ برای عبور از این پیچ تاریخی چه باید کرد؟
به عقیده من از ابتدا نیز نظر مسئولین بر این بود که مذاکرات طولانی نشود اما نمی‌دانم چرا این وضعیت پیش آمد ممکن است به دلایل جناحی باشد یا ممکن است دولت می‌خواهد رفتار جدیدی نسبت به دولت پیشین داشته باشد. اما این کارها برای کشور نتیجه نمی‌دهد و روند توسعه سیاسی و اجتماعی یک ملت را نباید به یک مذاکره‌ای گره بزنیم! بلکه با حلقه حلقه کردن آن می‌توانیم بهتر و زودتر به نتیجه برسیم. باید برای مذاکرات طراحی داشته باشیم و در بسترهای مختلف آن را پیش ببریم. اگر مذاکرات اینقدر کش پیدا نمی‌کرد ما می‌توانستیم از برخی چالش‌های اروپا استفاده کنیم اما الان روندی علیه ما در حال شکل گیری است، و من احساس می‌کنم باید مسائلمان را با طرف غربی حل کنیم و استخوان لای زخم نباشد تا فرصت سوءاستفاده مجدد به وجود نیاید. اما خود ما باید طراحی مناسبی می‌داشتیم تا صحنه به اینجا نرسد که قدم به قدم عقب بکشیم!
بنابراین من الان با این روندی که می‌بینم احساس می‌کنم که نیاز به بازتعریف تاکتیکی در مذاکرات داریم و روش ما باید متفاوت شود. شاید همین مجمع عمومی سازمان ملل که آقای رئیس جمهور در آن شرکت کرد اگر طرح و پیشنهاد اجماع‌سازی می‌داشتیم، می‌توانستیم بر رفع این بن‌بست تاثیر بگذاریم. البته نباید دوباره سراغ مدیریت جهان برویم! بلکه با طرح‌های مشخص و اجرایی در مذاکرات دوجانبه و سه جانبه با دبیرکل سازمان ملل و کشورهای تاثیرگذار شرایطی را به وجود بیاوریم که مسائل راحت‌تر از هم جدا شود و مثل کلاف سردرگم در هم پیچیده نشود که آخر سر هم هیچکس نداند که چه کاری باید انجام دهد! زیرا در شرایط پیچیده نیز کشورهای رقیب ما که علاقه‌مند به سر و سامان یافتن اوضاع داخلی و خارجی ایران نیستند بهترین استفاده را می‌کنند.
اخلال آژانس در روند فعلی مذاکرات چگونه قابل حل خواهد بود؟ آیا این اخلال‌ها فنی است یا ناشی از لابی‌گری‌های سیاسی؟
ما در دور اول روابط خوبی با آژانس داشتیم و توانستیم ترامپ را در انزوای خروج از برجام نگه داریم. اگر ما آن موقع توانستیم برد داشته باشیم به دلیل همکاری با آژانس بود و باید سعی کنیم علی رغم اینکه احتمالا سیاسی‌کاری در آژانس وجود دارد، اما ما به این سیاسی کاری ها دامن نزنیم و باید آژانس را در کار فنی خود نگه داریم. اما اگرچه در زدوبندهای سیاسی برجام توانستیم تاثیری بگذاریم امتیاز مضاعف است، اما تاکنون نتوانسته‌ایم و بیانیه ۵۶ کشور که ۲۲ امضا کننده آن از اعضا شورای حکام هستند آینده را تیره می‌کند و به قبل از ۲۰۱۵ برمی‌گردیم. لذا باید مقداری راجع به چگونگی حل مسائل با آژانس برنامه‌ریزی شود و به یک بازتعریف در مذاکرات برجام نیاز داریم و خیلی هم به توهم زمستان سخت بها ندهیم و واقع‌بینانه با امکانات موجود به آینده نگاه کنیم و به نیازهای مردم نیز توجه کنیم. زمان همیشه به نفع ما نیست!
