حرکت برجام روی یخِ شکننده /گره مذاکرات در نیویورک باز نشد

به گزارش اقتصادنیوز،  نشست های دیپلماتیک برای از سرگیری احتمالی رایزنی ها بر سر احیای برجام، فارغ از اختلاف نظرهای میان ایران و غرب، این بار به جای وین در نیویورک تعریف شد؛ شهری که میزبان رهبرانی بود که برای حضور در گردهمایی سالانه مجمع عمومی سازمان ملل در این ایالت گردآمدند.

از برجام تا جنگ اوکراین در کانون توجهات در نیویورک

مذاکرات بی نتیجه برای نجات برجام؟

بنا به گزارش اکوایران، منابع آگاه از رایزنی های ایران و دیگر قدرت های جهانی پیش از آغاز نشست مجمع عمومی خبر دادند و پس از آن اعتراف کردند که تماس های دیپماتیک در حاشیه اجلاس سران سازمان ملل زمینه ساز پیشرفت برای توافق هسته ای حداقل در آینده ای نزدیک نخواهد شد.

بورل یکی از چهره هایی بود که در گفتگو با پولتیکو به این مقوله اشاره کرد. بیش از یک ماه است که ایالات متحده و ایران در باب آنچه اتحادیه اروپا از آن تحت عنوان متن نهایی برای احیای برجام یاد می کند، به شکلی غیر مستقیم و با میانجیگری اروپا مکاتبه داشتند؛ با این همه اواخر ماه گذشته و همزمان با پاسخ مکتوب ارسالی ایران برای آمریکا، معادلات تغییر کرد. 

2 اختلاف ایران و غرب در پرونده برجام

مقام های آمریکایی و اروپایی بعد از بررسی متن ارسالی ایران گفتند که نه تنها پیشرفتی حاصل نشده، بلکه پاسخ تهران یک گام به عقب است.به نوشته وال استریت ژورنال، امروز ایران و غرب در باب دو گزاره با یکدیگر اختلاف نظر دارند، نخست؛ مسائل پادمانی و مقوله همکاری ایران با آژانس بین المللی انرژی اتمی.

در شرایطی که آژانس از تهران می خواهد تا در باب ذرات اورانیوم( ادعایی) کشف شده در سه سایت اعلام نشده، با نهاد ناظر تعامل داشته باشد؛ ایران این پیشنهاد را رد کرده و بارها گفته که در این باب با آژانس همکاری های نزدیکی انجام شده و به سوال های آژانس پاسخ های دقیقی داده است، به باور مقام های کشورمان ادعاهای آژانس بیش از آن که جنبه فنی داشته باشد، ادعایی های سیاست زده است. 

با این همه غرب تاکید دارد که برای احیای توافق هسته ای ایران می بایست با آژانس در این باب به اجماع دست یابد؛ مقوله ای که امانوئل مکرون در نخستین دیدارش با ابراهیم رئیسی بر آن تاکید کرد، اما رئیسی به سان گذشته و این بار در نیویورک در پاسخ همتای فرانسوی اش گفت که ایران با نهاد ناظر در این باب همکاری و تعامل لازم را داشته است. 

دومین گزاره ای که ایران و غرب هنوز در باب آن تفاهم نکرده اند، خواسته تهران برای به دست آوردن ضمانتی است که بر مبنای آن دولت بعدی آمریکا، سناریوی سال 2018 را تکرار نکند، مطالبه ای که رئیسی در حاشیه نشست سالانه سازمان ملل و همچنین در مصاحبه هایش بر آن تاکید کرد، ناظران می گویند تاکید رهبران ایران بر این مقوله به واسطه بی اعتمادی آشکار تهران به واشنگتن است؛ با این همه پیش از این ها بایدن صراحتا اعلام کرده بود که قادر نیست در این باره به ایران تضمین دهد. 

نشانی از تمایل به تغییر نیست

علی واعظ، تحلیلگر فعال در گروه بحران بین المللی که رایزنی های هسته ای را از نزدیک رصد می کند بر این باور است که، امروز نه ایران و نه آمریکا تمایلی برای نشان دادن انعطاف ندارند، به ادعای این تحلیلگر، بایدن خواهان طوفان سیاسی در کنگره پیش از برگزاری انتخابات میان دوره ای نیست و ایران نیز به واسطه بی اعتمادی آشکارش به آمریکا، نمی خواهد از موضعش عقب نشینی کند.

سیمون رایتس، تحلیلگر مسائل بین الملل نیز در این باب گفته، در بهترین حالت که به خیال شباهت دارد، اگر دولت بایدن بخواهد توافق را رسمی کرده و به شکل معاهده درآورد،  باید اکثریت آرا را در اختیار داشته باشد؛ رویایی خام.

از همین رو در عمل بهترین گزینه ای که دولت بایدن که می تواند در باب آن مانور دهد؛ تضمین برداشتن تحریم های تحمیلی تا پایان دوره ریاست وخروجش از کاخ سفید است؛ وعده ای که تهران آن را نپذیرفته و بعید است قبول کند.

مذاکرات در بن بست!

حالا پس از پایان نشست سالانه مجمع عمومی سازمان ملل، یکی از مقام های ارشد وزارت خارجه آمریکا مدعی است که تلاش های برای احیای توافق هسته ای با ایران به واسطه اصرار تهران بر بسته شدن پرنده تحقیقات آژانس بین المللی هسته ای و مطالبه دیگر ایران( تضمین مبنی بر عدم خروج و انتفاع اقتصادی کامل از مفاد توافق احتمالی احیا شده) به بن بست رسیده است، به نوشته رویترز این مقام آمریکایی مدعی شد که در هفته ای که نشست سالانه در جریان بود، هیچ نشانی مبنی بر این که ایران خواهان تغییر مواضعش است، دیده نشد. ند پرایس نیز در جریان نشست سالانه این ادعا را مطرح کرد و توپ را در زمین ایران انداخت.

عدم توازن در متون

پیش از این ها، همزمان با ارائه متن پیشنهادی اتحادیه اروپا به ایران و آمریکا در قاب متن نهایی توافق، خوش بین ها نسبت به احیای برجام بعد از 16 ماه رایزنی ها پر فراز و نشیب افزایش یافت، تا جایی که بورل؛ چهره ای که خود را در قامت مسئول پیشبرد مذاکرات تا خط پایان ترسیم کرده بود، ماه گذشته گفت که توافق تا چند روز آینده نهایی می شود؛ در آن برهه زمانی مقام های آمریکایی نیز خوش بین بودند، جان کربی مدعی شده بود که به واسطه انعطاف تهران از مواضع خود، امروز طرفین بیش از هر زمان دیگر به احیای توافق نزدیک تر هستند، اما حالا، عبارات محتاطانه خوشبینانه در باب احیای برجام حداقل تا پیش از برگزاری انخابات میان دوره کنگره آمریکا؛ در میدان گفتمان دیپلماتیک ناپیدا شدند، حال دیپلمات های غربی این سوال را طرح کرده اند که آیا اساسا تهران تمایلی برای توافق دارد یا نه؟

 این در حالی است که رهبران ایران بارها تاکید کرده اند که خواهان توافق هستند، با این همه آنگونه که رئیسی در در دیدار های جانبی اش با رهبران اروپا و همچنین در جریان سخنرانی اش تاکید داشت، توافقی پایدار و متعهدانه. 

فعلا آنتونی بلینکن مسئولیت توقف دوباره روند رایزنی را به گردن ایران انداخته است، دیگر دیپلمات های ارشد آمریکا نیز با استناد به اظهار نظرها و مواضع تهران تاکید دارندکه چشم اندازی برای توافق در کوتاه مدت قابل تصور نیست.یکی از دیپلمات هاد در گفتگو با سی ان ان مدعی شد، با از کار افتادن دوربین ها در برخی سایت ها، هراس جامعه بین الملل از پیشرفت ایران در حوزه پادمانی افزایش یافته، هراسی  که( به ادعای این چهره)در حقیقت اهرم فشار تهران علیه واشنگتن است تا بدین طریق دولت بایدن را به پذیرفتن مطالباتش وادارد.

براساس آخرین گزارش ادعایی آژانس بن المللی، ایران بیش از 500 کیلوگرم اورانیوم غنی شده 60 درصدی دارد؛ از همین رو به باور تحلیلگران بدیهی است که تهران با مشروط کردن اجرای توافق به تحقیقات پادمانی مخالفت کند.

 حال بعد از قریب به یک سال و نیم رایزنی، مذاکرات احیای برجام با گره کوری روبرو شده ؛ بدین معنا که بیشترین امتیازی که آمریکا قادر است در اختیار تهران قرار دهد؛ از منظر تهران حداقل امتیازها است.

برجام روی یخ شکننده

به باور ناظران امروز تمامی فرایند رایزنی های برجامی روی یخی شکننده قرار دارند و تنها راه برای نیل به قله آن است که تهران و واشنگتن به یک درک مشترک دست یابند؛ درک این حقیقت که منافع حاصل از توافق بیش از هزینه هایی است که دو طرف به واسطه پافشاری بر مواضعشان متحمل خواهند شد.

با این همه گروهی بر این باورند که هنوز کور سویی برای توافق وجود دارد منوط بر آن که ایران و آمریکا به بدبینی ها و بی اعتمادی های متقابلشان پایان دهند؛ مطالبه ای که در کوتاه مدت تصورش دشوار و پیش بینی اجرایی شدنش غیر ممکن است.