گره هسته‌ای بر روابط عربستان و اسرائیل

گره کور در روابط ریاض و تل‌آویو

درخواست ریاض برای بدست آوردن تضمین‌های امنیتی و کمک‌های هسته‌ای حالا به یک مانع دلهره‌آور توافق تبدیل شده است؛ چراکه برخی از قانونگذاران در واشنگتن احتمالا با ارائه چنین امتیازهایی به ریاض مخالفت خواهند کرد.

به نوشته وال استریت ژورنال، حمایت عربستان و کشورهای عرب برای در آغوش گرفتن اسرائیل، آن هم به شکلی آشکار، اخیرا کاهش یافته است؛ بویژه اینکه خشونت‌ها در کرانه باختری به شکلی بی‌سابقه افزایش یافته و نتانیاهو بی‌توجه بدان به دنبال تغییر قوانین قضایی است؛ خواسته‌ای که اعتراض‌های بسیاری را به دنبال داشته است.

در همین راستا «دانیل شایپرو» -سفیر پیشین ایالات متحده در اسرائیل - که حالا به عنوان یکی از اعضای برجسته شورای آتلانتیک بر تقویت روابط تل‌آویو و جهان عرب تاکید دارد، توافق احتمالی را گره کوری قلمداد کرده است. به ادعای او عادی‌سازی روابط میان اسرائیل و عربستان با حمایت‌های ایالات متحده به نفع هر سه بازیگر است، اما این بدان معنا نیست که تعریف آن آسان باشد.

عربستان سعودی در سال‌های اخیر روابط امنیتی‌اش با اسرائیل را افزایش داده است؛ چراکه پادشاهی سعودی به دنبال تنوع بخشیدن به اقتصاد خود و پایان دادن وابستگی بازارش به نفت است. به باور وال استریت ژورنال، اگر ریاض به عادی‌سازی روابط با اسرائیل تن دهد، این سیگنال را برای کشورهای عرب ارسال خواهد کرد که برقراری رابطه دیپلماتیک با این بازیگر، آزاد خواهد بود.

به ادعای برخی ناظران، چنین توافقی می‌تواند زمینه را برای رویاروی نظامی - احتمالی و ادعایی - واشنگتن و تهران را هموار کند. با این همه از منظری دیگر باید گفت که عادی‌سازی روابط عربستان و اسرائیل امید فلسطینی‌ها برای تعریف کشوری مستقل را از میان می‌برد و طبیعتا این مقوله اهرم فشاری است علیه ریاض در مسیر عادی‌سازی روابطش با تل‌آویو.

بهای صلح با اسرائیل؟

با این همه مقام‌های اسرائیل مدعی‌ هستند که عربستان برای عادی‌سازی رابطه‌اش با اسرائیل به دنبال امتیازهایی در راستای منافع خود است و در این میان مسأله فلسطین و خواسته فلسطینی‌ها برای این بازیگر چندان با اهمیت نیست.

مقام‌های دولت بایدن و برخی از مقام‌های سعودی می‌گویند اسرائیل باید برای تحقق خواسته‌های فلسطینی‌ها جهت بدست آوردن استقلال گام بردارد. دست‌اندرکاران مذاکرات برای عادی‌سازی روابط می‌گویند در صورتی که اسرائیل با برداشتن چنین گامی موافقت کند و به مذاکرات صلح تن دهد، توافق با ریاض حاصل خواهد شد. با این همه باید تاکید کرد که خواسته‌های عربستان از آمریکا خود مانعی است جدی.

به گفته هانا، مقام‌های ریاض خواهان حمایت واشنگتن از غنی‌سازی اورانیوم و توسعه سیستم تولید سوخت خود هستند اما مقام‌های آمریکایی و اسرائیلی نگرانند که موافقت با چنین خواسته‌هایی به عربستان فرصت و اجازه دهد تا سلاح هسته‌ای تولید کند و رقابتی تسلیحاتی را در منطقه کلید بزند.

«یوئل گوزانسکی» - پژوهشگر ارشد مؤسسه مطالعات امنیت ملی - به وال استریت ژورنال گفت که مساله هسته‌ای اگر نگوییم بزرگترین چالش برای اسرائیل است، دست‌کم این سوال را برای هر اسرائیلی مطرح می‌کند که آیا بهای صلح با عربستان به این میزان هست یا نه؟

دغدغه اصلی عربستان

بنا به گزارش اکوایران، عربستان به دنبال تضمین‌های دیگری هم هست. این کشور می‌خواهد ایالات متحده در مواقع ضروری از پادشاهی دفاع کند، اما تلاش‌های پیشین عربستان و امارات برای به دست آوردن چنین تضمین‌هایی توسط روسای جمهوری پیشین آمریکا رد شده است. از دیگر گزینه‌ها، تعریف عربستان به عنوان متحد اصلی سازمان پیمان آتلانتیک شمالی است؛ موقعیت ویژه‌ای که به اسرائیل، اردن و سایر کشورهای حامی منافع ایالات متحده اعطا شده است.

تحقق چنین خواسته‌ای رسما ریاض را به متحد اصلی ایالات متحده تبدیل کرده و دسترسی به سلاح‌های آمریکایی را آسان‌تر می‌کند. با این همه اعطای چنین امتیازی به ریاض ممکن است در کنگره با چالشی جدی روبرو شود؛ جایی که قانونگذاران بانفوذ از هر دو حزب پادشاهی را غیر قابل اعتماد می‌دانند.

«مارک دوبوویتز» - مدیر اجرایی بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها - که در ماه‌های اخیر چندین بار به عربستان سعودی سفر کرده تا درباره این موضوعات با رهبران کلیدی گفت‌وگو کند، در این باره به وال استریت ژورنال گفت: پادشاهی متعهد به عادی‌سازی رابطه با اسرائیل است، با این همه تاکید ریاض بر این الزام‌ها بیش از همه نشان از نگرانی‌های امنیتی ریاض است، نه راهی برای نه گفتن به اسرائیل.

نظرسنجی مردمی درباره رابطه عربستان و اسرائیل

در این میان گروهی از ناظران با استناد به نتایج نظرسنجی‌ها می‌گویند که تنها 5 درصد از مردم عربستان از عادی‌سازی رابطه با اسرائیل حمایت می‌کنند. از همین رو بسیاری که به محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی نزدیک هستند می‌گویند که شاهزاده در صدد است تعاملش با تل‌آویو در داخل تنش‌زا نباشد.

با این همه به ادعای وال استریت ژورنال، فارغ از هرگونه رابطه دیپلماتیک میان عربستان و اسرائیل، دو بازیگر روابط اقتصاد و امنیتی خود را عمیق‌تر کرده‌اند. در سال 2021 پنتاگون مسائل امنیتی اسرائیل را زیر چتر حمایتی فرماندهی مرکزی قرار داد؛ فرماندهی که کشورهایی چون عربستان، قطر و کویت را در آغوش دارد و بازیگرانی که رابطه‌ای دیپلماتیک با اسرائیل ندارند. طبیعتا چنین رویکردی راه را برای همکاری نظامی بیشتر اسرائیل و دشمنان دیرینه‌اش هموار کرد.