راهکار کشورهای جنوب در مواجهه با جنگ اوکراین؛ خداحافظ دلار!

به گزارش اقتصادنیوز ، با آغاز جنگ اوکراین به نظر می‌رسد نظام قطب بندی جهانی و نظم بین‌المللی در حال تحول است.

اتحاد ناراضیان

به نوشته فایننشال تایمز، چین در حال تلاش‌های دیپلماتیک برای نزدیک‌شدن به کشورهایی است که از رویکرد آمریکا نسبت به جنگ اوکراین ناراضی هستند. برای مثال، زمانی که بایدن به ایرلند رفته بود، رئیس‌جمهور چین نیز در پکن مشغول میزبانی از سران کشورها بود و پس از دیدار با مکرون، از لولا داسیلوا، رئیس‌جمهور برزیل، میزبانی کرد. داسیلوا در این دیدار به شی گفته است که برزیل قصد دارد برای متعادل‌کردن سیاست جهانی با چین همکاری کند.

پلن جایگزین برای خروج از جنگ اوکراین /نظام دو قطبی بازگشته است؟

او در این دیدار آمریکا را متهم به تشویق جنگ در اوکراین کرده است. داسیلوا همچنین از هدف دیرینۀ چین، یعنی تضعیف نقش دلار در نظام مالی جهان، حمایت کرده و اظهار داشته است که هرشب با خودم فکر می‌کنم که چرا همۀ کشورها باید مبادلات تجاری خود را بر مبنای دلار انجام دهند.

نگرانی در واشنگتن؛ جایگزینی صلح با جنگ؟

چین اخیراً در خاورمیانه نیز پیشرفت‌های دیپلماتیک داشته است. برای مثال در ماه جاری، وزاری خارجه ایران و عربستان با میانجی‌گری چین برای برقراری مجدد روابط میان طرفین، در پکن با یکدیگر دیدار کردند. روشن است که چین با این تلاش‌های دیپلماتیک قصد دارد چه پیام‌هایی را به جهان بفرستد: «درحالی‌که آمریکا مروّج جنگ است، چین صلح را دنبال می‌کند. درحالی‌که آمریکا دست به سیاست‌های تحریم اقتصادی می‌زند، چین تجارت را تشویق می‌کند».

قمار شی بر روی پوتین /استراتژی غرب در جنگ اوکراین تغییر می کند؟

این تحولات باعث بروز نگرانی‌‌هایی در واشنگتن شده است. لری سامرز، وزیر سابق خزانه‌داری آمریکا، هفته گذشته از نشانه‌های نگران‌کننده‌ای خبر داد که نشان می‌دهد آمریکا در حال ازدست‌دادن نفوذ جهانی است. به گفتۀ وی، شخصی از یک کشور درحال‌توسعه به او گفته است: «ما با همکاری با چین یک فرودگاه به دست می‌آوریم. اما تنها چیزی که از آمریکا نصیبمان می‌شود یک سخنرانی است».

وقتی پای جنگ اوکراین در میان است

یکی از دلایل این تغییرات در سطح بین‌الملل، تفاوت رویکرد کشورها در قبال جنگ اوکراین است. به گفتۀ پراتاپ مهتاب، متخصص برجستۀ علوم سیاسی هندی، بخش بزرگی از جهان واکنش آمریکا به تهاجم روسیه به اوکراین را به اندازۀ خود تهاجم روسیه مشکل‌ساز می‌دانند و با آن موافق نیستند. همین نقطه است که چین روی آن دست گذاشته و تلاش دارد این کشورها را به خود جذب نماید.

از نگاه آمریکا و اکثر اروپایی‌ها، تهاجم روسیه به اوکراین یک رویداد منحصربه‌فرد است و پاسخی منحصربه‌فرد نیز طلب می‌کند. این جنگ یک جنگ ساده بر سر برخی اختلافات مرزی یا تلاش برای تغییر رژیم یک کشور نیست، بلکه تهاجمی غیرعادی و به قصد فتح یک سرزمین و الحاق آن به خاک کشور مهاجم است؛ یعنی اتفاقی که بعد از جنگ جهانی دوم نیفتاده است. یک مورد دیگر تلاش صدام برای الحاق کویت به عراق در سال 1990 بود که با واکنش گستردۀ جهانی مواجه شد. بنا به استدلال آمریکا، چنین جنگ تصرف‌کننده‌ای اگه توسط یک کشور اتمی و عضو شؤرای امیت سازمان ملل، مانند روسیه، انجام شود خیلی خطرناک‌تر از نمونه‌های مشابه دیگر است.

در پاسخ به جنگ اوکراین، آمریکا تلاش کرد روسیه را تبدیل به کشوری طردشده از لحاظ اقتصادی و دیپلماتیک بکند و تحریم‌های اقتصادی گسترده و بی‌سابقه‌ای بر این کشور اعمال شد. البته این تحریم‌ها نتوانست اقتصاد روسیه را دچار فروپاشی کند زیرا تعداد قابل توجهی از کشورها، از جمله اقتصادهای بزرگی مانند چین و هند و برزیل، به تجارت با روسیه ادامه دادند.

این کشورها از جنگ اوکراین متأسف هستند اما آن را درگیری‌ای می‌دانند که راه‌حلش پیگیری سازش و آتش‌بس است. برای مثال، اس جایشانکار، وزیر خارجه هند، برای بیانِ دلیلِ این که چرا جنوب جهانی به سیاست طردکردن روسیه نپیوسته است، به شکایتی قدیمی و بسیار نقل‌شده استناد کرد و گفت: «اروپا فکر می‌کند مشکلات اروپا مشکلات جهان است اما مشکلات جهان مشکلات اروپا نیست».

از نگاه هندی‌ها و دیگران، تحریم‌های اعمال‌شده علیه روسیه مشکلات جدیدی را برای بقیۀ جهان ایجاد کرده است. آنها به تأثیر جنگ بر قیمت مواد غذایی و انرژی و در نتیجه بر مردم فقیر در سراسر جهان اشاره می‌کنند. افراد ثروتمند در جنوب جهانی نیز از این تحریم‌های ناگهانی و یک‌طرفه عصبانی هستند. زیرا این اقدامات، مانند مسدود کردن ذخایر خارجی روسیه و تحریم دارایی‌های الیگارش‌های روسی، این پیام ناخوشایند را ارسال کرده است که نگهداری دارایی‌ها به دلار خطری بالقوه است و هرآن امکان مسدودسازی یا مصادرۀ آنها وجود دارد.

این تحریم‌ها باعث می‌شود که دلار برای کسانی که می‌ترسند روزی در سمتِ مقابلِ مناقشه‌ای ژئوپلیتیکی با واشنگتن قرار بگیرند، دیگر امن به نظر نرسد. این امر به‌ویژه به متحدان سنتی آمریکا، مانند عربستان، مربوط می‌شود که در مورد حقوق بشر یا استفاده از نیروی نظامی نیز عملکرد قابل انتقادی دارند.

تحریم چین؟

پس از قتل خاشقجی، بایدن عربستان را نفرت‌انگیز خواند و همین امر سبب شد که روابط آمریکا با عربستان در دولت بایدن سرد شود. هرچند بایدن تلاش کرد روابط خود با عربستان و بن‌سلمان را درست کند، اما روشن است که بن‌سلمان این تحقیر را نه بخشیده و نه فراموش کرده و بنابراین در حال نزدیک‌ترشدن به چین است.

با توجه به افزایش تنش‌ها بین واشنگتن و پکن، نگرانی‌ها در مورد تحریم‌های احتمالی آمریکا در آینده بیشتر شده است. اگر آمریکا بعدها سعی کند چین را نیز مانند روسیه تحریم کند چه؟ درست است که دلار عمومی‌ترین ارز جهان برای تجارت است اما چین نیز بزرگترین کشور تجاری جهان است.

خداحافظ دلار!

راه‌حل برخی کشورها این بوده است که به جای تجارت کم‌تر با چین، به دنبال تجارت کمتر با دلار هستند. روسیه به دلایل واضح قبلاً در این مسیر حرکت کرده است و پکن دیگران را، مانند عربستان و برزیل، تشویق می‌کند تا از یوان برای تجارت دوجانبه استفاده کنند.

شاید حق با آمریکا باشد که جنگ در اوکراین مبارزه‌ای با اهمیت جهانی و فراقاره‌ای است، اما اگر نتواند بقیۀ جهان را نسبت به این مسئله متقاعد کند، آنگاه ممکن است موقعیت جهانی خود آمریکا از دست برود.