اخیراً لایحه‌ای تحت عنوان ساماندهی تجاری مرزی در دستور کار دولت قرار گرفته که گویا این لایحه با هماهنگی مجلس در حال نگارش است. در همین رابطه بفرمایید که مجلس یازدهم از سال 99 چه اقداماتی را برای تسهیل روابط تجاری و اقتصادی با همسایگان داشته است؟

از زمانی که مجلس یازدهم شکل گرفت و زمینه را فراهم کرد تا دولت و مجلسی هماهنگی روی کار بیایند، نوعی امیدواری در مردم به وجود آمد تا بسیاری از مشکلات کشور بواسطه همگرایی دولت و مجلس مرتفع شود. به همین جهت یکی از بزرگترین دغدغه‌های نمایندگان مجلس نسبت به دولت بحث تیم اقتصادی و سیاست خارجی دولت سیزدهم بود.

چرا که این دو حوزه در تحقق اهدافی که دولت آقای رئیسی برای خود مشخص کرده بود بسیار موثر خواهد بود، بویژه حلقه مفقوده‌ای که در 40 سال گذشته وجود داشته و ما کشورهای همسایه را به عنوان مهمترین ابزار توسعه و مراودات تجاری اقتصادی و حتی امنیتی از دست داده‌ایم.

در دو سال گذشته با اراده‌ای که مجلس و دولت داشتند، اتفاقات خوبی در این حوزه افتاده است. یک نمونه از اقدامات مثبت و رو به جلویی که مجلس و دولت در این دو سال داشتند، فعال کردن ظرفیت فراکسیون استان‌های مرزی است.

البته فعال کردن این ظرفیت از مجلس یازدهم کلید خورد؛ به شکلی که ما در ماه‌های ابتدایی دولت سیزدهم وقتی دیدیم که دولت عزم خوبی برای احیای روابط اقتصادی با همسایگان دارد، سُفرای 15 کشور همسایه ایران را به مجلس دعوت کردیم تا زمینه شکل‌گیری و تقویت اتاق‌های مشترک ایران با کشورهای همسایه را فراهم کنیم.

البته با توجه به اینکه آقای امیرعبداللهیان در زمانی که به عنوان دستیار ویژه آقای قالیباف در امور بین‌الملل (در مجلس) بود، مسئولیت اصلی هماهنگی فراکسیون استان‌های مرزی را با کشورهای همسایه بر عهده داشت، این مسیر با سرعت بیشتری در دولت سیزدهم دنبال شد. 

یک نمونه از اقداماتی که در همان سالهای اول شکل‌گیری فراکسیون استان‌های مرزی داشتیم، دعوت از سفیر عراق به مجلس بود. خب با توجه به کارشکنی‌های دولت آمریکا در بحث همکاری‌های تجاری ایران و عراق، در آن برهه تبادلات تجاری ایران و عراق با چالش‌هایی روبرو شده بود اما بواسطه نشست‌های مشترکی که مجلس با سفیر عراق داشت بخش قابل توجهی از این چالش‌ها حل و فصل شد. همچنین اخیراً با سفیر ترکمنستان نیز نشست‌های مشابهی را در مجلس داشتیم که دیدار بسیار مثبت و رو به جلویی بود.  

البته خیلی‌ها در ابتدا مجلس و دولت را متهم می‌کردند که سفر مقامات کشورهای همسایه به تهران مشابه سفر مقامات عمدتاً اروپایی است که در دوران پس از برجام به ایران می‌آمدند و اتفاقاً آن زمان نیز اینگونه وانمود می‌شد که قرار است این آمد و رفت‌ها منجر به انعقاد قراردادهای مشترک اقتصادی با ایران شود. در حالی که آمارهای اقتصادی خود گویای این واقعیت است که در دو سال گذشته حجم تبادلات اقتصادی ما با کشورهای همسایه رشد چشمگیری داشته است. 

 هشدار امامعلی رحمان به مقامات کشورمان درباره تبعات عدم توجه ایران به کشورهای همسایه

 با توجه به نگاه متفاوتی که دولت سیزدهم نسبت به همکاری با کشورهای همسایه دارد، آیا این نگاه صرفاً محدود به گسترش روابط تجاری و اقتصادی می‌شود یا اینکه در مسائل امنیتی نیز ملاحظات جمهوری اسلامی به کشورهای همسایه منتقل می‌شود. این سوال را از این بابت از شما می‌پرسم که اخیراً شاهد افتتاح رسمی سفارت رژیم صهیونیستی در کشور ترکمنستان آنهم در نزدیکترین منطقه به مرزهای ایران بودیم.

مالکی: این یک واقعیت است که ما اگر کشورهای همسایه را رها کنیم،‌ در کنار از دست دادن ظرفیت‌های اقتصادی، بروز چالش‌های امنیتی نیز اجتناب ناپذیر می‌شود.

بنده خاطرم هست زمانی که سفیر ایران در افغانستان بودم، نشست 5 جانبه با حضور ایران، تاجیکستان، ازبکستان، پاکستان و افغانستان برگزار شد. در حاشیه این نشست آقای امامعلی رحمان رئیس‌جمهور تاجیکستان رو به رئیس‌جمهور وقت ما کرد و گفت "آقای رئیس! شما برادر بزرگ ما هستید، اگر به ما توجه نکنید ما ممکن است بغلتیم به دامن قدرت‌های غربی یا شرقی". 

خب الان در دولت آقای رئیسی سیاست نگاه به همسایگان به شکل ویژه در حال پیگیری است و این مسئله بدون شک همسایگان ما را نیز برای همکاری بیشتر با جمهوری اسلامی ترغیب کرده است. همین مسئله است که موجب شده تا کشورهای غربی بارها اذعان کنند که از تعمیق روابط ایران با کشورهای همسایه و قدرت‌های شرقی نگران هستند. 

لایحه ساماندهی تجارت مرزی در شرف بررسی در صحن مجلس

اگر ممکن است کمی مصداقی‌تر بفرمایید که در این بیش از یک سالی که فعالیت فراکسیون استان‌های مرزی رنگ و بوی جدی‌تری‌ گرفته،‌ چه دستاوردهای ملموسی برای کشور داشته است؟

مالکی: اولین اقدام ما این بود که ما مرزهای‌مان را به رسمیت بشناسیم. حالا اگر این جمله را هرکس بشنود یا بخواند پیش خود می‌گوید مگر ما مرزهای‌مان را به رسمیت نمی‌شناسیم! اما منظور بنده از بیان این جمله،‌ شناسایی ظرفیت‌های حقوقی، اقتصادی، تجاری، سیاسی و امنیتی مناطق مرزی کشور و ساماندهی نظام‌مند این مناطق است. 

در همین راستا دولت سیزدهم با محوریت ستاد مبارزه با قاچاق ارز و کالا و همچنین حدود 15 دستگاه اجرایی دیگر انصافاً در دو سال گذشته با اراده‌ای جدی وارد این عرصه شده است. وقتی ما این عزم جدی را دیدیم پیشنهاد دادیم تا طرح ساماندهی ظرفیت‌های مناطق مرزی که به دولت ارسال شده بود را به مجلس بازگردانیم تا اینبار با همکاری و هماهنگی دولت لایحه‌ای جامع در این حوزه به تصویب برسانیم.

نهایتاً با تلاش‌های صورت گرفته لایحه‌ای در دو بخش آماده شد که بخش اول آن مربوط به مرزهای زمینی (ساماندهی کوله‌بری) و بخش دوم نیز مربوط به مرزهای آبی ( ساماندهی ته‌لنجی‌ها)بود. این لایحه در صورت اجرا می‌تواند تمامی ظرفیت‌های موجود در مناطق مرزی کشور از جمله ظرفیت‌های اقتصادی، تجاری، سیاسی، امنیتی و حتی فرهنگی را شکوفا کرده و تحول چشم‌گیری بر زندگی بخش قابل توجهی از مردم کشورمان داشته باشد. 

با توجه به اهمیت این لایحه، بیش از 210 نفر از نمایندگان مجلس با نگارش نامه‌ای خطاب به سران قوا از آنها درخواست کردند تا این لایحه به شکل ویژه در جلسات سران 3قوه مطرح و پیگیری شود. اما با ملاحظاتی که یکی از سران 3قوا داشت با بررسی ویژه این لایحه مخالفت شد تا این لایحه برای بررسی به دولت ارسال شود و در دولت نیز پس از بررسی‌های کارشناسی به شکل دو فوریتی تصویب و تقدیم مجلس شد. 

در مجلس نیز علی‌رغم اینکه  این لایحه برای تصویب نیازمند دو سوم آرای نمایندگان بود، اما با مشارکت خوب نمایندگان مصوب شد و هم‌اکنون در 2 کمیسیون اقتصادی و امنیت ملی در حال بررسی است. البته کمیسیون اقتصادی در جلسه روز سه‌شنبه خود لایحه ساماندهی تجارت مرزی را به تصویب رساند. 

درخواست مقامات پاکستان برای احداث شهرک صنعتی مشترک در مناطق مرزی

 قرار است با اجرایی شدن این لایحه چه تحولاتی در مرزهای ایران با همسایگان اتفاق بیفتد؟

 به طور مثال در سالهای اخیر شاهد بروز حملات تروریستی زیادی از مبدأ کشور پاکستان بودیم اما با توجه به عزم دولت سیزدهم برای احیای روابط تجاری و اقتصادی با پاکستان، رویکرد امنیتی کشورمان نیز به فعالیت‌های تروریستی و ناامن کننده منطقه تغییر کرد. به طوری که به جای برخی فعالیت‌های دیپلماتیکِ بی‌نتیجه، تصمیم بر این شد که با توجه به ماهیت نظام حاکمه در پاکستان که بر پایه ارتش بنا شده، این بار ستادکل نیروهای مسلح وارد میدان شود و با رایزنی با همتایان پاکستانی، مسئله امنیتی در مرزهای مشترک را حل و فصل کند. 

با ورود ستادکل نیروهای مسلح کشورمان شاهد هستیم که امنیت مرزهای مشترک با پاکستان به نسبت سالهای گذشته به شکل چشم‌گیری افزایش پیدا کرده است. همین افزایش امنیت در مناطق مرزی موجب شده تا مقامات اجرایی و اقتصادی پاکستان نیز در ماه‌های اخیر بارها درخواست احداث شهرک صنعتی مشترک در مرز با ایران را به ما ارائه کرده‌اند که هم‌اکنون این پیشنهاد در کمیسیون مشترک دو کشور در حال بررسی است و دو طرف بر سر محل احداث این شهرک صنعتی در حال رایزنی هستند. 

یکی از مناطقی که طرف پاکستانی تمایل زیادی برای احداث شهرک صنعتی در آنجا را دارد، منطقه «ریمدان» است. با توجه به اینکه ریمدان نزدیک‌ترین منطقه به بندر بزرگ کراچی است، پاکستان‌ها  به شدت بر روی این مسیر در حال کار کردن هستند. 

ذخایر آبی سیستان دو ماه دیگر تمام می‌شود

تا بحث مرزهای شرقی مطرح است، اشاره‌ای هم به مسئله حق‌آبه کشورمان داشته باشیم. به هر حال این موضوع در سالهای اخیر از مهمترین مسائل مناقشه‌برانگیز میان ایران و افغانستان بوده و طرف افغانی چه در دوره ریاست‌جمهوری اشرف غنی و چه امروز که حاکمیت در دست طالبان است، وعده‌هایی را به جمهوری اسلامی داده‌اند اما در عمل هیچ یک از این وعده‌ها محقق نشده است. اگر ممکن است شرحی از آخرین وضعیت حق‌آبه ایران داشته باشید.

نظر ما به عنوان نمایندگان استان سیستان و بلوچستان این است که در مسئله حق‌آبه برای مجاب کردن طرف مقابل  باید در سطح حاکمیتی از طالبان مطالبه شود. چرا که به نظر می‌رسد طالبان قصدی برای دادن حق و حقوق آبی ایران ندارد.

من در روزهای اخیر نامه‌ای به آقای رئیسی نوشتم و در آن تاکید کردم که ذخایر آبی استان سیستان و بلوچستان تا 2 ماه آینده تمام خواهد شد و جمعیت حدود 2 میلیونی منطقه با بحران امنیتی آب مواجه است.

مسئله حق‌آبه ایران در سطح شورای عالی امنیت ملی بررسی می‌شود

در نشست اخیری هم که کمیسیون امنیت ملی مجلس با حضور مقامات وزارت نیرو داشت، گزارش این وزارتخانه درباره وضعیت بحرانی آب در استان سیستان برای مقامات امنیتی کشور بازگو شد. همچنین آقای رئیسی در حاشیه جلسه استیضاح وزیر صمت، جویای آخرین وضعیت آبی استان شد که من هم بار دیگر وضعیت بحرانی منطقه از جمله برپایی تجمعات اعتراضی مردم را برای ایشان تشریح کردم. 

در نهایت نیز بنا شد تا بنده نامه‌ای خطاب به رئیس‌جمهور و معاون اول در رابطه با این مسئله بنویسم تا موضوع اینبار در سطح شورای عالی امنیت ملی مطرح شود. البته هنوز زمانی برای برگزاری این جلسه تعیین نشده است. 

به هر حال راه‌حل نهایی عبور از بحران فعلی آب در سیستان این است که مقامات کشورمان در سطح حاکمیتی به این مسئله ورود کنند و با رایزنی‌ مستقیم با طالبان مسئله را حل‌وفصل کنند. در صورتی که ظرف دو ماه آینده اتفاق مثبتی نیفتد متاسفانه باید منتظر بروز فاجعه‌ای انسانی در استان سیستان باشیم. 

روایت مالکی از نقش حاج قاسم در آزادی 11 مهندس ایرانیِ در بند طالبان

 با توجه به همزمانی دوره سفارت شما در افغانستان با فرماندهی حاج قاسم در سپاه قدس،‌  بفرمایید که ارتباط مقامات امنیتی دولت وقت افغانستان با حاج قاسم در چه سطحی بود؟

 پاسخ این سوال شما را با ذکر یک خاطره‌ می‌دهم. زمانی که ایران برای توسعه همکاری‌های تجاری و اقتصادی با افغانستان جاده‌ای مرزی به سمت استان فراه افغانستان می‌ساخت، طالبان 11 نفر از مهندسان ایرانی را دستگیر کرد. البته پیش از شروع این پروژه نیز طالبان تهدید کرده بود که اجازه ساخت این جاده را به ایران نخواهد داد. وزیر کشور افغانستان که آن زمان ژنرال بسم الله خان بود به من زنگ زد و گفت که آمریکایی‌ها به ما گفتند که قصد دارند با عملیات هلی‌برن 11 مهندسان ایرانی را نجات دهند.

او همچنین تاکید کرد که به آمریکایی‌ها گفته که اجازه چنین کاری را به آنها نمی‌دهد. بسم‌الله خان همچنین گفت که شما یک نماینده معرفی کنید تا در ستادکل نیروهای مسلح مستقر شود و عملیات کماندوهای افعانستانی برای رهایی مهندسان ایران را رصد کند. 

من هم به عنوان سفیر جمهوری اسلامی با ژنرال مارشال فهیم تماس گرفتم و به او تاکید کردم که به هیچ عنوان اجازه دخالت آمریکایی‌ها را نمی‌دهیم و شخصاً برای آزادی‌سازی مهندسان کشورمان عملیات انجام می‌دهیم. مارشال فهیم نیز بلافاصله با ژنرال مک‌کریستال که آن زمان فرمانده‌ نیروهای آمریکایی در افغانستان بود تماس گرفت و او را از انجام عملیات نیروهای آمریکایی برحذر داشت. 

ژنرال فهیم همچنین خطاب به فرمانده آمریکایی تاکید کرد که اگر کماندوهای افغان نیاز به کمک هم داشته باشند، از حاج قاسم طلب کمک خواهند کرد. در نهایت نیز ظرف کمتر از 3 روز با کمک‌های اطلاعاتی که نیروی قدس سپاه با محوریت شخص حاج قاسم داشت، مهندسان ایرانی توسط کماندوهای افغان آزاد و به کشور منتقل شدند. 

اگر موافق باشید در ادامه این گفت‌وگو نگاهی هم به تحولات اخیر در منطقه داشته باشیم. به طور مثال بفرمایید که از نظر شما چه دلایلی وجود داشت که عربستان به این نتیجه رسید که پیشقدم احیای روابط دیپلماتیک با جمهوری اسلامی شود؟ 

بدون شک تحولات سالهای اخیر منطقه باعث شد که برخی واقعیت‌ها برای کشورهای منطقه به ویژه سعودی‌ها نمایان شود و بر اساس همین  واقعیت‌ها بود که عربستان متوجه شد که در حال از بین بردن منافع خود در منطقه و جهان است. یعنی دوستانی که عربستان برای خود انتخاب کرده بود تماماً دشمنان ایران بودند. از این رو سعودی‌ها بعد از 7 سال متوجه شدند که همپیمانان آنها لزوماً دوستان خوبی برای‌شان نیستند و حتی دوستی با غرب باعث تحقیر عرب‌ها و عربستان شد. مثلاً آقای ترامپ در صحبت‌های خود صراحتاً از عربستان به عنوان گاو شیرده یاد می‌کرد.

نکته بعدی که باعث شد عربستان به سمت ایران سوق پیدا کند رقابت در منطقه بود. عربستان متوجه آن شد که در منطقه نمی‌تواند با ایران به رقابت بپردازد. البته مهمترین موضوعی که باعث شد سعودی‌ها متوجه این موضوع شوند شکست داعش توسط ایران بود.

نکته سوم نیز این بود که  ایران در رویکرد خود با عربستان همواره مثبت بوده و هیچگاه در مقابل عربستان گارد بسته نگرفته و دست دوستی ایران همواره به سمت آن کشور دراز بوده است.

احتمال دیدار روسای جمهور ایران و مصر در آینده‌ای نزدیک

 یکی از پیامدهای اتفاقات اخیر، احیای روابط با کشور مصر بوده است. این موضوع را چطور ارزیابی می‌کنید؟

احیای روابط ایران و مصر بسیار مهم است؛ زیرا مصر یکی از کشورهای قدیمی و با تمدن منطقه و جهان است. از این رو جایگاه مصر نسبت به سایر کشورها بسیار جایگاه بالا و مهمی است حتی در گذشته نیز ملت مصر با احترام به ملت ایران نگاه می‌کردند و همینطور ملت ایران نیز همین نگاه را به ملت مصر داشته‌اند. در همین راستا نیز مذاکرات ایران و مصر در عراق در حال انجام است و در آینده‌ای نزدیک روابط ایران و مصر احیا خواهد شد و شاهد افتتاح سفارتخانه‌ها در هر دو کشور خواهیم بود و بعد از این اقدام نیز دیداری بین آقای رئیسی رئیس جمهور ایران و آقای السیسی رئیس جمهور مصر تدارک دیده خواهد شد.