ماجرای تبدیل بن‌سلمان به شریک مهم غرب!

پول چه کاراها که نمی‌کند!

به نوشته نیویورک‌تایمز، بایدن، که سال گذشته به طور ناگهانی عازم عربستان شده و با بن سلمان دیدار کرد و مرتباً مقامات دولت‌ش را برای دیدن او -از جمله وزیر امور خارجه خود، آنتونی بلینکن در هفته گذشته- به آن‌جا فرستاد. سناتور گراهام هم در کنار شاهزاده سعودی پوزخند زد. هم‌چنین در این هفته، آقای موناهان با اعلام همکاری برنامه ریزی شده بین PGA و لیگ جدید گلف LIV تحت حمایت عربستان سعودی، دنیای گلف حرفه ای را به لرزه درآورد و ناگهان نفوذ جهانی فوق العاده ای در این ورزش به پادشاهی سعودی بخشید.

عبدالله علاوض، مدیر سعودی یک گروه حقوق بشری به نام «ابتکار برای آزادی»، گفت: «این اتفاق خود به خوبی نشان می‌دهد پول چگونه کار می‌کند. این مرد ‌(بن سلمان) بر حجم عظیمی از پول و چاه نفت سلطنت می‌کند و مسیر نیل به اهدافش را نیز از این طریق باز می‌کند.

سوار بر اسب مراد

شاهزاده محمد 37 ساله بارها و بارها در طول 8 سال به قدرت رسیدن خود، ضمن نادیده گرفتن هشدارها در باب به خطر افتادن حکومتش، با استفاده از ثروت پادشاهی و تسلط بر بازارهای نفت و اهمیت پادشاهی سعودی در جهان عرب و اسلام، تاکنون از تهدیدات به سلامت رهیده است.

در این مسیر، او نه تنها چشم انداز خود را برای آینده عربستان سعودی به عنوان یک قدرت منطقه ای مدعی با اقتصاد رو به رشد و نفوذ سیاسی به نسبت محقق کرده است، بلکه از شکست های خود درس هایی گرفته است تا روش های خود را برای دستیابی به اهداف، اصلاح کند.

در حال حاضر به نظر می‌رسد که او سوار بر اسب مراد است.

تقاضای شدید نفت در سال های اخیر خزانه پادشاهی را پر کرده است. همچنین این کشور باشگاه یک باشگاه فوتبال انگلیسی را خریده است، رقمی چشمگیر پرداخت کرد تا کریستیانو رونالدو را برای بازی در لیگ ملی خود بیاورد و در تلاش است تا ستاره های بین المللی دیگری را نیز به خدمت بگیرد.

اگر قرارداد گلف به نتیجه برسد، یکی از دستیاران نزدیک شاهزاده محمد به یکی از قدرتمندترین چهره‌های این ورزش تبدیل می‌شود و به عربستان سعودی یک پلت‌فرم بزرگ دیگر برای تغییر وجهه بین المللی خود می دهد.

از تازه‌کار خطرناک تا آینده پادشاهی

در سال های اخیر، سران ترکیه و آمریکا و سران برخی کشورها شاهزاده محمد را نقد می‌کردند. اما اکنون همه‌ آنها او را به عنوان آینده عربستان سعودی پذیرفته اند. همچنین بن سلمان روابط پادشاهی با چین را تقویت نموده، چینی که به میانجی‌گری دیپلماتیک بین عربستان سعودی و ایران، رقبای دیرینه منطقه ای، کمک کرد.

همه اینها برای شاهزاده جوانی که پس از پادشاه شدن پدرش در سال 2015 به عنوان یک تازه کار خطرناک شناخته می شد، نشان دهنده پیشرفت قابل توجهی است.

سیاه‌ترین نقطه کارنامه

در همان سال، شاهزاده مداخله نظامی را در یمن آغاز کرد که باعث مرگ غیرنظامیان گسترده شد و در باتلاق فرو رفت. او بعداً با ربودن نخست وزیر لبنان جامعه دیپلماتیک را شوکه کرد و جامعه تجاری را با حبس کردن صدها ثروتمند سعودی برای هفته‌ها در یک هتل مجلل به عنوان بخشی از یک اقدام ادعایی ضد فساد، متحیر کرد.

موقعیت بین المللی او در سال 2018 پس از کشته شدن و تکه تکه کردن جمال خاشقجی روزنامه نگار منتقد سعودی در داخل کنسولگری پادشاهی در استانبول، به شدت کاهش یافت. شاهزاده محمد هرگونه اطلاع قبلی از این توطئه را رد کرد، اما آژانس اطلاعات مرکزی به این نتیجه رسید که او احتمالاً دستور این عملیات را داده است.

این شاید سیاه‌ترین نقطه کارنامه او باشد. 

بازیابی قدرت

اما در سال‌های پس از آن، ولیعهد به کمک ثروت و قدرت قابل توجه کشورش، بیشتر قدرت خود را بازیافت.

او در اوایل، رقبا را کنار گذاشت تا کنترل خود را در خانه تثبیت کند. تغییرات اجتماعی که او انجام داده است، مانند اجازه دادن به زنان برای رانندگی و گسترش گزینه‌های سرگرمی در کشوری که سینماها را ممنوع می‌کرد، طرفدارای از او را در میان جوانان پادشاهی برانگیخت.

او همچنین می‌داند که به عنوان پادشاه منتظر یک سلطنت، می‌تواند بازی طولانی‌مدتی را انجام دهد. او هرگز مجبور نخواهد بود برای انتخاب مجدد نامزد شود و او در حال حاضر با سومین رئیس جمهور آمریکایی زمان قدرت خود سر و کار دارد و ممکن است تا زمانی که او کامران در قدرت است روسای جمهوری بعدی نیز بروند و بیایند.

ترمیم وجهه‌

ترمیم وجهه‌ی او پس از ماجرای خاشقجی نشان داد که پول پادشاهی می‌تواند راه درازی برود و مهم نیست که دولت‌های غربی چقدر درباره حقوق بشر صحبت می‌کنند، در نهایت منافع دیگر اولویت دارند.

دینا اسفندیاری، مشاور ارشد خاورمیانه و شمال آفریقا در گروه بین‌المللی بحران، درباره انتقادات حقوق بشری گفت: «کشورهای عرب خلیج فارس فکر می‌کنند که این یک شوخی است. آنها واقعاً ارزش خود را برای جهان غرب، به عنوان شرکا، به عنوان تولیدکنندگان انرژی، به عنوان کشورهایی با قدرت اقتصادی درک می کنند، بنابراین می گویند: «ما می‌توانیم این تهدید توخالی را مدیریت کنیم زیرا این فقط بخشی از روابط است».

زمانی که آقای خاشقچی کشته شد پرزیدنت ترامپ بر سر کار بود و قاطعانه از شاهزاده محمد دفاع کرد و گفت که خرید تسلیحات سعودی به نفع ایالات متحده بوده است. آقای گراهام، سناتور کارولینای جنوبی که پس از قتل خاشقجی گفت شاهزاده محمد شایستگی رهبری را ندارد، در سفری که در آوریل به عربستان سعودی داشت، از نظرش برگشت و از او تمجید کرد، آنهم زمانی که از عربستان سعودی برای خرید جت های آمریکایی تشکر می‌کرد.  آقای گراهام به تلویزیون العربیه عربستان سعودی گفت: «شما 37 میلیارد دلار هواپیمای ساخت ایالت من و کشور من خریدید.فکر می کنم بیشتر از این هم در راه باشد. بنابراین به عنوان یک سناتور ایالات متحده، من حق تغییر مسیر را برای خود محفوظ می دانم».

رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، که دولتش جزئیات قتل خاشقجی را برای آسیب رساندن به شاهزاده محمد فاش کرد، در نهایت اعتراض و رویکرد منتقدانه خود را کنار گذاشت. سال گذشته، یک دادگاه ترکیه پرونده قاتلان آقای خاشقجی را به عربستان سعودی منتقل کرد و به آخرین پرونده ای که به دنبال اطمینان از مسئولیت این جنایت بود، پایان داد. اندکی بعد، پادشاهی 5 میلیارد دلار را به عنوان سپرده برای بانک مرکزی ترکیه کنار گذاشت.

برای ماه‌ها، آقای موناهان، کمیسر PGA، عربستان سعودی را مورد سرزنش قرار داد و حتی از بازیکنانی که قصد پیوستن به مسابقات رقیب را داشتند می‌پرسید: «آیا تا به حال مجبور شده‌اید به خاطر عضویت در تور PGA عذرخواهی کنید؟» در نتیجه، وقتی او شراکت با عربستان را اعلام کرد، بسیاری شوکه شدند.

کریس مورفی، سناتور دموکرات، در توییتر نوشت که مقامات PGA اخیراً به او گفته بودند که «سوابق حقوق بشری سعودی‌ها باید آنها را از داشتن سهم در یک ورزش بزرگ آمریکایی محروم کند». سناتور مورفی افزود: «من حدس می‌زنم شاید نگرانی‌های آنها واقعاً در مورد حقوق بشر نبوده باشد؟»

شریک غیرقابل اعتماد

در سال های اخیر این احساس به طور فزاینده‌ای دست اندر کار بوده که ایالات متحده به یک شریک غیرقابل اعتماد تبدیل شده است.

شاهزاده بن سلمان با سه رئیس جمهور ایالات متحده از هر دو طرف که همگی خواهان کاهش دخالت آمریکا در خاورمیانه هستند، برخورد کرده است. خطرات چنین عقب نشینی ای برای عربستان سعودی در سال 2019 مشخص شد، زمانی که حملات پهپادی و موشکی،به تاسیسات نفتی عربستان سعودی برخورد کرد و به طور موقت حدود نیمی از تولید این کشور را متوقف کرد.

ترامپ از پاسخ مستقیم خودداری کرد و باعث شد شاهزاده محمد و همتایانش در امارات متحده عربی به این نتیجه برسند که ایالات متحده دیگر پشتیبان آنها نیست و آنها خود باید مراقب امنیت‌شان باشند.

خانم اسفندیاری از گروه بین‌المللی بحران گفت: «اکنون این نکته بسیار در ذهن آن‌ها حک شده است که «ما نمی‌توانیم روی واشنگتن برای دفاع از خودمان حساب کنیم، بنابراین باید خودمان این کار را انجام دهیم». این منجر به تغییر برخی چیزها در سیاست خارجی آنها شده است». او همچنین این احتمال را ناچیز دانسته است که عربستان سعودی پس از این وقایع به طور خودکار به درخواست‌های آمریکا چراغ سبز نشان دهد.

«عواقب» غیر محقق

شاهزاده محمد از پیوستن به تحریم های غرب با هدف منزوی کردن رئیس جمهور ولادیمیر پوتین، پس از حمله روسیه به اوکراین، امتناع کرد و عربستان سعودی از آن زمان صادرات  محصولات نفتی به روسیه را افزایش داده و حتی آن را مشمول تخفیف نیز نموده است.

پس از دیدار با شاهزاده محمد در عربستان سعودی در ژوئیه سال گذشته، بایدن دولت پادشاهی را تحت فشار قرار داد تا تولید نفت خود را بالا نگه دارد تا به کاهش قیمت گاز در ایالات متحده پیش از انتخابات میان دوره ای در نوامبر کمک کند. اما در ماه اکتبر، پادشاهی با سایر اعضای کارتل نفت موسوم به اوپک پلاس به توافق رسید که تولید خود را کاهش دهد و هدف آن بالا نگه داشتن و بالاتر بردن قیمت‌ها بود.

این امر بایدن را خشمگین کرد و مقامات کاخ سفید عربستان سعودی را به زیر پا گذاشتن توافق متهم کردند. ماه‌ها بعد، زمانی که تقاضای نفت افزایش یافت، سعودی‌ها اصرار داشتند که حق داشته‌اند در برابر فشار سیاسی مقاومت کرده و تولید خود را کاهش دهند.

با این حال «عواقب» وعده داده شده توسط پرزیدنت بایدن هرگز محقق نشد و روشن کرد که حتی ایالات متحده روابط اقتصادی خود عربستان سعودی را به قدری حیاتی می دانست حتی فکر مختل کردنش هم قابل تصور نبود.

شاهزاده در حال بلوغ

این تصور که ایالات متحده در حال عقب نشینی از خاورمیانه است، شاهزاده محمد را به سمت گسترش روابط دیپلماتیک عربستان سعودی، به ویژه با چین، مهم ترین شریک تجاری پادشاهی و بزرگترین مصرف کننده نفت عربستان سوق داده است.

در سال‌های اخیر، ولیعهد بن سلمان،  میزبان شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهور چین، در نشست سران چینی-عربی در ریاض در دسامبر 2022 بوده است. چند ماه بعد، زمانی که عربستان سعودی و ایران اعلام کردند روابط عادی دیپلماتیک خود را از سر می‌گیرند، پروژه‌ی نزدیکی به چین با موفقیت شگفت‌انگیزی روبرو شد.

این یک پیروزی دوچندان برای شاهزاده محمد بود، که در یک توافق، احتمال درگیری با دشمن اصلی منطقه‌ای خود را کاهش داد و در عین حال به قدرت جهانی دیگری غیر از ایالات متحده نزدیک شد.

مقامات سعودی گفته اند که ترجیح می دهند ایالات متحده را به عنوان متحد اصلی خود نگه دارند، اما فقدان تعهد آمریکا آن‌ها را به این نتیجه رسانده که نیاز به تنوع دارند. و ایالات متحده به دلیل روابط پرتنش خود با تهران در موقعیتی نبود که بتواند میان سعودی ها و ایرانی ها توافق کند.

حتی برخی از منتقدان سابق پادشاهی نشانه های مثبتی را در تلاش های شاهزاده محمد برای آرام کردن منطقه می بینند. دنیس هوراک، سفیر سابق کانادا در ریاض که توسط پادشاهی سعودی اخراج شده بود در توییتی گفت:‌«به نظر می‌رسد بن سلمان در حال بالغ شدن است.»