چرا اروپا مکانیسم ماشه را فعال نمی‌کند؟

بیانیه کاخ الیزه درباره سفر «ماکرون» به آلمان

در 18 اکتبر 2023، ممنوعیت صادرات سامانه‌های موشکی ایران توسط سازمان ملل بر اساس مفاد برجام منقضی می‌شود. پایان این تحریم باعث تقویت دست روسیه در اوکراین خواهد شد، زیرا ایران یکی از تنها کشورهایی است که به روسیه سلاح از جمله پهپاد می‌دهد. ( جمهوری اسلامی ایران ادعا درباره کمک نظامی به روسیه در جنگ اوکراین را رد کرده و تاکید دارد که تاریخ ارسال پهپادها  به روسیه پیش از آغاز جنگ اوکراین است.)

دولت جو بایدن ماه ها پیش تاکید کرد که ارائه این پهپادها نقض ممنوعیت اعمال شده بر ایران توسط سازمان ملل است. ایران ضمن رد این روایت، می‌گوید که هر هواپیمای بدون سرنشینی که انتقال داده به دلیل برد محدود از ممنوعیت سازمان ملل معاف است. با این حال، طبق گزارش‌ها، ایران با رعایت محدودیت‌های سازمان ملل از صادرات موشک‌های دوربرد به روسیه که بدون شک مشمول این ممنوعیت می‌شوند، مانند موشک ذوالفقار با برد 700 کیلومتر و موشک فاتح-110 با برد 300 کیلومتر، خودداری کرده است.

پس از انقضای ممنوعیت سازمان ملل در 18 اکتبر، هیچ محدودیت قانونی باقی‌مانده برای انتقال پهپاد و موشک از ایران به روسیه وجود نخواهد داشت، مگر اینکه دولت بایدن و متحدان آمریکا در اروپا جلوی این امر را بگیرند. این امر شدنی است. اگر هر یک از «کشورهای عضو برجام» به دلیل «عدم اجرای قابل توجه تعهدات ذیل برجام» به شورای امنیت شکایت کند، فرآیندی بر اساس قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل آغاز خواهد شد که به طور خودکار به «بازگشت» همه تحریم‌های سازمان ملل که قبل از برجام بر ایران تحمیل شده بودند، منجر خواهد شد.

بازگشت این قطعنامه های تحریمی نه تنها بر حفظ ممنوعیت سازمان ملل برای انتقال موشک و پهپاد توسط ایران تاثیر دارد، بلکه تحریم سازمان ملل متحد برای انتقال تسلیحات متعارف را که در اکتبر 2020 منقضی شده بود، مجدداً بر ایران تحمیل می کند.

نه دولت آمریکا و نه اروپایی‌ها نمی‌خواهند روند بازگرداندن تحریم‌ها را آغاز کنند، زیرا این اعتراف به این است که تلاش آنها در دو سال و نیم گذشته برای متقاعد کردن ایران برای پیوستن مجدد به برجام شکست خورده است. اما به نظر می‌رسد که آمریکا و متحدان اروپایی‌اش مایل به سکوت تا منقضی شدن ممنوعیت‌های باقی مانده بر صادرات و واردات ایران در حوزه نظامی در 18 اکتبر هستند. لغو این ممنوعیت‌ها به نفع روسیه است و البته جنگ اوکراین را هم تحت تأثیر قرار خواهد داد. همزمان با این تحولات، دولت جو بایدن به کنگره نیاز دارد تا در مورد اختصاص میلیارد ها کمک ایالات متحده به اوکراین رأی مثبت خود را اعلام کند.

انتظار می رود آخرین بودجه اضطراری 45 میلیارد دلاری برای اوکراین که در دسامبر گذشته توسط کنگره تخصیص داده شده بود تا پایان اکتبر به پایان برسد. اگر کنگره با انتقال پول بیشتری به اوکراین موافقت نکند، ایالات متحده باید حمایت نظامی و مالی از تلاش‌های جنگ اوکراین را متوقف کند. متقاعد کردن کنگره برای اختصاص میلیاردها دلار بیشتر برای اوکراین، یک چالش خواهد بود؛ به ویژه در مجلس نمایندگان، جایی که برخی جمهوری خواهان بیش از پیش با تأمین مالی جنگ اوکراین  مخالفت می کنند. قطعا یکی از پرسش‌های این افراد از دولت بایدن این است که چرا باید ده ها میلیارد دلار بودجه اضافی برای جنگ اختصاص دهند، در حالی که نه ایالات متحده و نه متحدانش گام به ظاهر آشکاری را برای «متوقف کردن کمک نظامی ایران به روسیه» برنمی‌دارند؟!

دولت جو بایدن با این توضیح که به لطف تصمیم دولت ترامپ برای خروج از برجام، آمریکا نمی‌تواند مکانیسم ماشه را فعال کند، از پذیرش مسئولیت در این خصوص شانه خالی می‌کند؛ اما واقعیت این است که بریتانیا، فرانسه و آلمان به عنوان کشورهای حاضر در برجام می‌توانند مکانیسم ماشه را فعال کنند.

در چنین شرایطی سخن گفتن از یک تفاهم یا توافق جدید با ایران می‌تواند پاسخ به این پرسش باشد که چرا دولت جو بایدن در مسیر تشدید تحریم‌های ایران گام برنمی‌دارد. این پاسخ اما این حقیقت را پنهان نمی‌کند که دولت جو بایدن و متحدانش در اروپا ترجیح داده اند رویاهای خود برای احیاء برجام را بر امنیت اوکراین ترجیح دهند.