آغاز پایان هژمونی دلار؟

به گزارش اقتصادنیوز ،از پایان جنگ جهانی دوم دلار آمریکا بر بازارهای مالی جهانی تسلط داشته و یورو در رتبه دوم قرار دارد. حدود 90 درصد معاملات در بازارهای ارز و نیمی از تجارت بین‌المللی با دلار محاسبه می‌شود. جایگاه دلار، موجب شده که از آن تحت عنوان ارز امن در بحران یاد شود. به عنوان مثال، در طول رکود بزرگ سال 2008 و بحران مالی ناشی از کووید در سال 2020، سرمایه گذاران به دنبال دلار آمریکا بودند و انتظار داشتند تا بدین طریق ارزش پول خود را حفظ کنند.

هژمونی دلار در آستانه سقوط؟

به واسطه تقاضای قدرتمند جهانی برای دلار آمریکا و اوراق بهادار با پشتوانه دلار مانند اوراق خزانه ایالات متحده، واشنگتن می تواند با نرخ بهره پایین تر از سایر کشورها وام بگیرد. دولت و شرکت های ایالات متحده قادرند از طلبکاران خارجی به جای ارز خارجی به دلار وام بگیرند، بنابراین ارزش بدهی با نوسانات نرخ ارز تغییر نمی کند. تقاضای بالا برای دلار همچنین ارزش آن را در مقابل ارزهای دیگر تقویت می‌کند و منجر به تولید محصولات ارزان‌تر برای مصرف‌کنندگان آمریکایی می‌شود – اگرچه، صادرات ایالات متحده را نیز رقابتی‌تر می‌کند. هژمونی جهانی دلار آمریکا همچنین به دولت ایالات متحده این قدرت را می دهد تا تحریم های موثری را علیه رقبا اعمال کند.با این حال، دلار آمریکا با چالش های بسیاری روبرو است.

 به دلیل هزینه‌های پایین استقراض، ایالات متحده بدهی به میزان 32.11 تریلیون دلار انباشته کرده، رقمی که در بلندمدت ناپایدار است و می‌تواند اعتماد به دلار آمریکا را تضعیف کند. سقف میزان بدهی که ایالات متحده می تواند از نظر قانونی نگه دارد، تهدیدی جدی است. این مکانیسم غیرمعمول محدودیتی برای مخارج واقعی محسوب نمی شود بلکه محدودیتی برای خزانه‌داری جهت استقراض است که بدون مجوز کنگره نمی‌توان آن را افزایش داد. ایالات متحده یکی از معدود کشورهای جهان با چنین سقف بدهی است. نقض سقف بدهی منجر به نقض تعهدات می شود. به همین دلیل از اولین بار در جنگ جهانی اول، سقف بدهی ده ها بار توسط کنگره افزایش یافته است. با این حال، همانطور که اخیرا ثابت شده، افزایش قطبی شدن سیاست در آمریکا، نکول را به یک احتمال واقعی تبدیل کرده است.

تحریم ها واشنگتن را بی اعتبار کرد!

آنگونه که شورای روابط خارجی اروپا نوشته، هژمونی جهانی دلار به دولت ایالات متحده قدرت می‌دهد تا تحریم‌های فلج‌کننده را تحمیل کند و سایر اشکال جنگ مالی را علیه رقبا به راه بیندازد. در سال 2022، بیش از 12 هزار نهاد تحت تحریم وزارت خزانه داری قرار گرفتند؛ افزایش دوازده برابری نسبت به ابتدای قرن. تحریم‌های ایالات متحده تاثیری در تغییر رفتار ایران نداشته اما تضمین می‌کند که رقبای این کشور به واسطه مخالفت با سیاست های واشنگتن هزینه بالایی پرداخت می کنند. با این همه اگر ایالات متحده بیش از حد نرمال به این اهرم متوسل شود، می تواند متحدانش را بی اعتماد کرده و از سیستم مالی این کشور دور نماید. به عنوان مثال، کشورهای اروپایی با خروج یکجانبه ایالات متحده از توافق هسته ای ایران مخالفت کردند. اما به دلیل تحریم‌های ثانویه که بخشی از کمپین «فشار حداکثری» بر ایران بود، مجبور شدند تجارت با ایران را قطع کنند. همین مقوله موجب شد که آنها به فکر جایگزینی چون سیستم مالی سوئیف  برای دلار باشند.

علاوه بر این، با توجه به وضعیت ذخیره جهانی دلار، آثار سیاست های پولی فدرال رزرو محدود به مرزهای ایالات متحده نیست. به عنوان مثال، زمانی که فدرال رزرو طی سال گذشته نرخ بهره را برای مبارزه با تورم افزایش داد، فضا برای افزایش عرضه پول و انتقال سرمایه‌گذاران از کشورهای در حال توسعه به «پناهگاه امن» یعنی اوراق خزانه ایالات متحده شد. این هجوم همچنین زمینه سازافزایش نرخ برابری دلار آمریکا در برابر سایر ارزها و افزایش بدهی دلاری کشورهای در حال توسعه می شود. جای تعجب نیست که وضعیت، کشورهای دارای بدهی بالا را تحت تاثیر منفی قرار می دهد. انتظار نمی رود فدرال رزرو هنگام مبارزه با تورم این موضوع را در نظر بگیرد، اما باید توجه داشت که بازارهای نوظهور می توانند ذخایر خود را به یک سبد چند ارزی متنوع تر تبدیل کنند تا استقلال بیشتری نسبت به سیاست های پولی و مالی خود داشته باشند.

خیز رقاب برای به چالش کشیدن دلار

جای تعجب نیست که روسیه مجبور شده دلار را کنار بگذارد، زیرا به نظر می‌رسد تلاش دارد بدین طریق تحریم‌های غرب دور بزند، اما چین که مدت‌ها برای بین‌المللی کردن پول خود تلاش کرده،در خط مقدم تلاش‌ها برای تضعیف قدرت دلار قرار دارد. چین اخیرا قرارداد سوآپ ارزی خود را با آرژانتین گسترش داده. این کشور همچنین با برزیل که تجارت سالانه اش 150 میلیارد دلار است به توافق رسیده تا به جای دلار آمریکا با ارز خود تجارت کند. شواهد نشان می دهد چین در حال پیگیری قراردادهای مشابه با سایر کشورها است. اگر تلاش های پکن به نتیجه برسد، با دلیل تسلطش بر تجارت جهانی کالا، دلار آمریکا به عنوان ارز پیش فرض در تجارت ها لحاظ خواهد شد.

 ذخایر جهانی نیز شاهد گذار تدریجی از دلار آمریکا است. سهم دلار از ذخایر ارزی جهانی در سه ماهه آخر سال 2022 اندکی کمتر از 60 درصد بود. چین، بزرگترین دارنده خزانه های آمریکا در خارج از کشور، دارایی های دلاری خود را به دلیل روابط خود با آمریکا کاهش داده است. علی‌رغم همه این‌ها، دلار آمریکا همچنان غالب است زیرا هیچ جایگزینی برایش وجود ندارد. علیرغم تلاش های چین، رنمینبی تنها 2.7 درصد از ذخایر جهانی را تشکیل می دهد. با توجه به کنترل شدید سرمایه و قابلیت تبدیل محدود به سایر ارزها، به چالش کشیدن تسلط دلار بعید است.