بازی ایران با کارت قفقاز؟

به گزارش اقتصادنیوز، نیکول پاشینیان 13 سپتامبر در مصاحبه‌ای تکرار کرد که ارمنستان نمی تواند به مسکو به عنوان ضامن امنیتش تکیه کند، این عبارات در حالی رسانه ای شد که تنش ها در قفقاز جنوبی اوج گرفته. آنگونه که ناظران می گویند، جنگ اوکراین نه تنها نفوذ کرملین در منطقه را کاهش داده، بلکه تجارت و پویایی ژئوپلیتیکی سراسر اوراسیا را هم به شکلی منفی تحت تاثیر قرار داده است.

مانور قدرت ایران در قفقاز

از زمان آغاز جنگ اوکراین، سیاست خارجی مسکو غیرقابل پیش بینی شده و مسیرهای ترانزیتی که این بازیگر بر آن تسلط داشته، مختل گشته است. همزمان، روابط روسیه با ارمنستان نیز پرتنش شده، از همین رو به غیر از پاشینیان، دیگر مقام های ارمنستان نیز مسکو را متحد قابل اعتمادی نمی دانند.فراتر از آن روسیه در روابطش با گرجستان، سیاست‌هایی را اعمال کرده که اهدافش را به شکلی منفی تحت تاثیر قرار داده است. آنگونه که موسسه مطالعاتی جورج تاون نوشته، مهم‌ترین تغییر در پویایی منطقه‌ای، افزایش تعامل قدرت‌های خارجی بوده است.امروز نفوذ ترکیه به واسطه روابطش با باکو و تفلیس افزایش یافته، از همین رو آنکارا به عنوان بازیگر اصلی فعال در پیشرفت کریدور میانه، پروژه ترانزیتی استراتژیک مهم که از طریق دریای سیاه و شرق ترکیه به دریای خزر و آسیای مرکزی متصل می شود، عمل می کند.

آنگونه که ناظران مدعی اند، نفوذ منطقه‌ای روسیه به دلیل افزایش توجه ایران به قفقاز جنوبی کاهش یافته است. تنش در قره باغ و خلاء منطقه ای در حال ظهور ناشی از جنگ اوکراین، فضایی را برای تهران فراهم کرده تا موقعیت خود را بازتعریف کند. این نقش برای تهران به سان اهرمی است که می تواند از آن برای تحت فشار قرار دادن روسیه جهت بهبود زیرساخت های منطقه ای بهره مند شود.علاوه براین، جنگ اوکراین راه را برای قدرت‌های غیرمنطقه‌ای چون چین جهت گسترش روابط دوجانبه اش در منطقه باز کرده. پکن اخیرا با تفلیس توافقنامه همکاری استراتژیک امضا کرده به این امید که موقعیت بهتری در ترانزیت و تجارت دریای سیاه پیدا کند.همزمان غرب نیز با کشورهای منطقه ارتباط برقرار کرده است. اگرچه اتحادیه اروپا به دلیل انفعالش مورد انتقاد قرار گرفته ، اما برای افزایش نفوذش در قفقاز جنوبی ابتکار عمل هایی را اجرایی کرده است.

خیز کرملین برای بازپس گیری حیاط خلوتش

 در همین راستا، بروکسل قرارداد گازی جدیدی با آذربایجان امضا کرد و نقش خود را در میانجیگری مذاکرات صلح ارمنستان و آذربایجان افزایش داد. همزمان ایالات متحده نیز به طور فعال در مرکز رایزنی ها جهت هدایت گفتگوهای پیچیده بین باکو و ایروان قرار داده است.فعل و انفعال های گسترده بازیگران خارجی پرسش هایی را در باب وضعیت کلی کرملین در منطقه ایجاد کرده است. روند کنونی نشان می دهد که نفوذ مسکو همچنان رو به کاهش است؛ گزاره ای که تحولات مشابهی را در سراسر آسیای مرکزی منعکس می کند به گفته تحلیلگران، کاهش نقش منطقه‌ای روسیه نه تنها کشورهای آسیای مرکزی، بلکه متحدان سنتی مانند ارمنستان را قادر ساخته تا سیاست خارجی چندجانبه‌تری را دنبال کنند.با این وجود، بعید است روسیه به طور کامل قفقاز جنوبی را ترک کند.

نزدیکی جغرافیایی و حضور نظامی گسترده، چشمان مسکو را حداقل تا حدی به منطقه دوخته. با این حال، روسیه اکنون به یکی از قدرت هایی تبدیل شده که برای نفوذ در منطقه رقابت می کند چرا که قفقاز جنوبی خود به فضای ژئوپلیتیکی چند جانبه تبدیل شده است. از همین رو، ارمنستان، آذربایجان و گرجستان همگی در تلاش برای برقراری تعادل در روابط خارجی خود هستند.شواهد نشان می دهد که دوران تسلط روسیه بر قفقاز جنوبی به پایان رسیده است. تنش های اخیر با ارمنستان کرملین را تضعیف کرده، از همین رو  رقابت منطقه ای محدود به غرب و روسیه نیست. ترکیه و چین نیز در صدد تعمیق روابط منطقه شان هستند و به نوعی جایگزین روسیه شده‌اند. ناظران براین باورند که همه چیز به نتیجه جنگ اوکراین بستگی دارد. با این وجود، تا زمانی که جنگ ادامه داشته باشد، فعل و انفعال های مسکو در قفقاز جنوبی محدودتر شود – گزاره ای که غرب قادر است از آن به نفع خود استفاده کند.