آخرین وضعیت منطقه قره‌باغ پس از تسلط آذربایجان
به گزارش اقتصادنیوز به نقل از ایسنا، روزنامه نیویورک تایمز در گزارشی نوشت: نوریک گریگوریان ۵۵ ساله تلاش کرد از کنار بزرگراه مارپیچی که ارمنستان را به قره‌باغ متصل می‌کند، نگاهی به روستای خود بیندازد که چند مایل دورتر واقع شده است. می‌گوید همسر و پسرش پس از بازپس‌گیری این منطقه در هفته گذشته و طی یک عملیات نظامی سریع، آن‌جا گیر افتاده‌اند. اما این گذرگاه مسدود شده بود و در بهترین حالت، ارتباط مخابراتی گاهی برقرار می‌شد.
جمهوری آذربایجان هفته گذشته عملیات جدیدی را درخاکندی، مرکز قره‌باغ آغاز کرد و پس از یک روز، ارمنی‌های ساکن در این منطقه با پذیرش شرط باکو مبنی بر «خلع‌سلاح» آن‌ها، آتش‌بس برقرار شد. باکو می‌گوید در حمله ۲۴ ساعته ۱۹ تا ۲۰ سپتامبر که آن را «عملیات ضد تروریستی» توصیف می‌کند، منطقه جدا شده را دوباره تحت کنترل خود درآورده است.
باکو گفته که مبارزان ارمنی قره‌باغ را که سلاح‌های خود را تسلیم می‌کنند و به دنبال ادغام مجدد جمعیت ارمنی قومی منطقه هستند، عفو می‌کند.
خبرگزاری رویترز نوشته آینده قره‌باغ با ۱۲۰ هزار ارمنی در هاله‌ای از ابهام است؛ جمهوری آذربایجان می‌خواهد این منطقه را با خود ترکیب کند اما ارمنی‌ها نگرانند که تحت پیگرد قرار گیرند و جهان را به رها کردن خودشان متهم می‌کنند.
نیویورک‌تایمز نوشته ۲ روز پس از آن که ارتش جمهوری آذربایجان با بی‌اعتنایی کامل به صلح‌بانان روسیه، گروه مبارزان مسلحی را تار و مار کردند که در این منطقه از ارمنی‌ها دفاع می‌کردند، نگرانی‌ها درباره ده‌ها هزار ارمنی بالا گرفت که حالا تحت فرمان حکام جدید آذربایجانی خود در آن‌جا گیر افتاده‌اند.
روز جمعه، مردم در ارمنستان، برآشفته و خشمگین تلاش می‌کردند با دوستان و بستگانشان در آن طرف مرز ارتباط برقرار کنند؛ بارها با آن‌ها تماس می‌گرفتند اما جز در مواردی، پاسخی دریافت نمی‌کردند.
«آرتاک بگلاریان» یکی از مقامات رسمی بلندپایه پیشین در دولت حامی ارمنستان یک وضعیت دشوار انسانی را توصیف می‌کند که بخش‌های مختلف این منطقه ارتباطشان با یکدیگر قطع شده و ارتش جمهوری آذربایجان جاده‌های داخلی را مسدود کرده است. او می‌گوید، برق‌رسانی نامنظم بوده است که شارز تلفن‌های همراه ساکنان را غیرممکن می‌سازد. به گفته این مقام پیشین «یکی دیگر از مشکلات گرسنگی است؛ کمبود جدی غذا وجود دارد» و هزاران نفر آواره شده و به جاهای دیگر و پایگاه‌های صلح‌بانان روس رفته‌اند. روسیه هم اعلام کرده که هزاران نفر را به پایگاه‌های خود برده است.
دولت ارمنستان قاطعانه اعلام کرده که در این موضوع مداخله نمی‌کند و انتظار نمی‌رود که در آینده نزدیک، شاهد کمکی از سوی جامعه بین‌المللی یا روسیه، حامی دیرین ارمنستان باشیم که ۱۹۶۰ نفر از صلح‌بانان آن در قره‌باغ مستقر شده‌اند.
آرتور مارودیان ۳۵ ساله که ساعت‌هاست تلاش می‌کند با بستگانش ارتباط برقرار کند، با اشاره به رئیس‌جمهور جمهوری آذربایجان می‌گوید «کسی نمی‌داند چه خواهد شد. کسی به علی‌اف اعتماد ندارد.»
نیویورک‌تایمز مدعی شده در نبود اطلاعات موثق، شایعات میان جمعیت ارمنی بالاگرفت که بیشتر بازتاب‌دهنده نارضایتی‌های گذشته و ادعاها درباره بدرفتاری مقامات جمهوری آذربایجان از زمان به دست گرفتن کنترل این منطقه از جنگ سال ۲۰۲۰ است. برخی می‌گفتند، برای ارمنی‌هایی که در نبرد اخیر نقش داشتند، زندان می‌سازند و اسامی افراد را برای بازداشت فهرست می‌کنند.
در ادامه این گزارش آمده است: دولت جمهوری آذربایجان با وعده این‌که حقوق، امنیت و آزادی ارمنی‌های این منطقه را به رسمیت خواهد شناخت، در تلاش بوده است که نگرانی‌ها و ترس‌ها را فروبنشاند. «حکمت حاجی‌اف» دستیار علی‌اف در امور بین‌الملل می‌گوید به نیروهای مسلح آذربایجان دستور جدی داده شده که نسبت به ارمنی‌ها رفتار محترمانه‌ای داشته باشند. او در گفت‌وگویی، اتهامات علیه باکو را مبنی بر این که در تلاش بوده است زندان‌هایی برای ارمنی‌ها دایر و تمامشان را محاکمه کند، «مضحک و غیرقابل قبول» تلقی کرد.
حاجی‌اف همچنین اتهامات علیه باکو را مبنی بر این که مانع فرار ارمنی‌ها از این منطقه می‌شود را رد کرد. او گفت «اگر کسی تصمیم بگیرد به ارمنستان برود، فکر می‌کنم می‌تواند این کار را انجام دهند.»
این ترس در پیشینه‌ای طولانی و دشوار میان ارمنی‌های عمدتا ارتودوکس و آذربایجانی‌های مسلمان این منطقه نهفته است. در حالی که قره‌باغ داخل مرزهای بین‌المللی آذربایجان قرار دارند، این دو ملت با وجود دهکده‌های ارمنی و آذربایجانی‌نشین پراکنده در سراسر این منطقه، در هم تنیده‌اند.
نیویورک تایمز می‌نویسد، پس از فروپاشی اتحادیه جماهیر شوروی در سال ۱۹۹۱، قره‌باغ اعلام استقلال کرد و طرفین وارد جنگی طولانی و خون‌بار شدند. ارمنی‌ها پس از پیروزی، آذربایجانی‌ها را از این منطقه بیرون کردند و در بیشتر در خانه‌های تخلیه‌شده آن‌ها ساکن شدند. بسیاری از ارمنی‌ها نیز مجبور به فرار شدند. حالا، ارمنی‌ها می‌ترسند آذربایجانی‌ها این رفتار را جبران کنند، همان‌طور که در برخی شهرها و روستاهای بازپس‌گرفته شده از سال ۲۰۲۰ این کار را کرده‌اند.
روزنامه آمریکایی با توصیف شرایط منطقه می‌نویسد: ایست بازرسی‌های آذربایجان بسته مانده‌اند و تنها به گروه صلح‌بانان روسیه اجازه ورود داده می‌شد که از کنار ارمنی‌های منتظر به سرعت می‌گذشتند. در «گوریس» نزدیک‌ترین شهرستان ارمنی، هیچ نشانه‌ای از آمادگی برای پذیرفتن هزاران پناهنده ارمنی به چشم نمی‌خورد.
بگلاریان، مقام پیشین دولت حامی ارمنستان از خانکندی، مرکز قره‌باغ گفت که «درخواست‌های زیادی از سوی مردم برای ترک کردن این منطقه وجود دارد. هیچ پیشرفتی در این زمینه انجام نشده است. در واقع، در هیچ زمینه دیگری هم هنوز پیشرفتی وجود ندارد.»
حاجی‌اف هم می‌گوید که کمک‌های بشردوستانه قرار است تحویل داده شود. بگلاریان روز شنبه گفت که صلح‌بانان روسیه چندین کامیون کمک‌های بشردوستانه آورده بودند و ۲ کامیون هم از جمهوری آذربایجان آمده بود. بگلاریان نیز مانند دیگر ارمنی‌ها خواستار ورود جامعه بین‌المللی به این مسئله شد اما جنگ حساس اوکراین موضوع قره‌باغ را برای مسکو، بروکسل و واشنگتن به حاشیه رانده است.
روزنامه آمریکایی نوشته در سال‌های گذشته، روسیه از موضع ارمنستان در این مناقشه حفاظت کرد، چنان‌که در سال ۲۰۲۰، صلح‌بانان خود را برای حفاظت از جمعیت ارمنی قره‌باغ به این منطقه فرستاد اما تحلیلگران معتقدند که مسکو با وجود روابط تجاری‌اش با دیگر کشورهای مسلمان، از جمله ایران و ترکیه، نمی‌خواهد آذربایجان را به دشمنی با خود وادارد.
نیویورک‌تایمز مدعی است که برای بسیاری از ارمنی‌ها، بی‌میلی روسیه برای دفاع موثرتر از هم‌میهنانشان حکم یک «خیانت» را داشت. حتی اتحادیه اروپا نیز که سال گذشته با جمهوری آذربایجان توافقی برای دو برابر کردن واردات گاز از این کشور به اروپا تا سال ۲۰۲۷ امضا کرده بود، میلی برای انجام دادن اقدامی علیه باکو نشان نداد. البته مسائلی ژوئوپولیتیکی به ذهن ارمنی‌هایی خطور نمی‌کرد که کنار بزرگراه ایستاده بودند و مشتاقانه برای دیدار بستگان و دوستانشان انتظار می‌کشیدند.
