چگونه حماس معادلات واشنگتن را برهم ریخت؟/ پلن ریاض برای اسرائیل

به گزارش اقتصاد نیوز، اوایل سال 2021، واضح بود که دولت جو بایدن به دنبال اجرای توافق عادی سازی بین اسرائیل و عربستان سعودی تا پایان سال 2023 به عنوان نقطه عطف توافق نامه های عادی سازی بین اسرائیل و امارات متحده عربی، بحرین، مراکش و سودان بود.به ادعای ناظران پیشرفت فرایند عادی سازی، امید تازه ای برای ثبات منطقه و رشد اقتصادی به ارمغان آورد. اما حملات حماس ورق را برگرداند.

در حالی که گفتمان اسرائیل، آمریکا و عربستان در باب عادی سازی ثابت باقی مانده اما تهدیدهای حاصل از آن وجود دارد. مقامات سعودی - از جمله خاندان سلطنتی اذعان دارند که برای تحقق آشتی و عادی‌سازی، باید راهی به سوی تشکیل دولت فلسطین وجود داشته باشد. شاهزاده ریما بنت بندر آل سعود، سفیر عربستان سعودی در ایالات متحده، در نشستی خطاب به خبرنگاران در مجمع جهانی اقتصاد 2024 در داووس، سوئیس، خاطرنشان کرد: «در حالی که عربستان سعودی نیاز اسرائیل به امنیت را تشخیص می‌دهد، نمی‌تواند در ارتباط با مردم فلسطین ساکت باشد». علاوه بر این، در جریان سفر 5 فوریه آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا، به عنوان بخشی از سفر گسترده‌تر این دیپلمات به خاورمیانه با هدف کاهش تنش‌های منطقه‌ای، توقفش در ریاض و رایزنی اش با محمد بن سلمان نشان از آن داشت که ملاحظات عادی سازی از جمله موضوعاتی بود که در کانون بحث ها قرار گرفت.

رویای از دست رفته واشنگتن

به نوشته شورای آتلانتیک به موازات سفر بلینکن، انتشار داده های نظرسنجی سالانه افکار عمومی عرب که احتمالاً در ریاض خوانده می شود، گزارش می دهد که اکثریت فعلی اعراب از به رسمیت شناختن اسرائیل حمایت نمی کنند، به طوری که 89 درصد از پاسخ دهندگان از شانزده کشور عربی اسرائیل را خصم خود می بینند.پس از پنجمین سفر منطقه ای وزیر خارجه ایالات متحده از زمان آغاز جنگ غزه، وزارت امور خارجه عربستان به صراحت آنچه را که در طول ارتباطات دوجانبه با مقامات آمریکایی در دولت بایدن و ترامپ بیان شده بود، توضیح داد: «پادشاهی موضع قاطع خود را به دولت آمریکا اعلام کرده است که هیچ رابطه دیپلماتیک با اسرائیل نخواهد داشت مگر اینکه یک کشور مستقل فلسطینی در مرز 1967 به رسمیت شناخته شود و قدس شرقی به عنوان پایتخت آن لحاظ گردد».

بلینکن این اظهار نظر را تایید کرد و گفت که عربستان سعودی اعلام کرده که پیشبرد راه حل دو کشوری برای حل مناقشه اسرائیل و فلسطین پیش نیاز عادی سازی است. با این حال، همانطور که همکاران او در وزارت خارجه به خوبی می‌دانند، توافق‌نامه ابراهیم - که امارات، بحرین، مراکش و سودان در سال 2020 امضا کردند – چنین شرطی را در خود جای نداده بود.به ادعای شورای آتلانتیک، درهای گفتمان عادی سازی از زمان توافق آبراهام در سال 2020 باز بوده و این تمایل همچنان باقی است. با این حال، هر حرکت معتبری برای رسمی کردن روابط دوجانبه بین ریاض و تل آویو نمی‌تواند آنچه را که سعودی‌ها به طور مداوم در مورد راه‌حل دو کشور اعلام کرده‌اند نادیده بگیرد. با نگاهی به پاییز 2020، مایک پمپئو، وزیر خارجه وقت آمریکا، همتای خود، شاهزاده فیصل بن فرحان، وزیر امور خارجه عربستان سعودی را ترغیب کرد که اسرائیل را به رسمیت بشناسد و گفت: "امیدواریم عربستان سعودی عادی سازی روابط خود را نیز در نظر بگیرد ." پمپئو افزود که امیدوار است ریاض رهبران فلسطینی از جمله تشکیلات خودگردان فلسطین به رهبری محمود عباس را تشویق کند تا به مذاکرات با اسرائیل بازگردند.

پلن ریاض

در طول فرایند عادی سازی سال 2020، هر دیپلمات یا مقام رسمی ایالات متحده که در خلیج فارس وقت گذرانده بود، با اظهارات صادقانه همراه با عمل گرایی سنجیده در مورد پرونده فلسطین مواجه شد. در تابستان 2023 سفیر عربستان سعودی در ایالات متحده به طور علنی دیدگاه عربستان در مورد روابط اسرائیل و فلسطین را به اشتراک گذاشت، سخنان او تاکید کرد که صلح اسرائیل و فلسطین با پروژه اصلاحات اجتماعی جاه طلبانه عربستان سعودی، چشم انداز 2030، همسو است و عربستان سعودی "اسرائیل شکوفا" را در کنار "فلسطین شکوفا" متصور است.موضع عربستان سعودی که شاهزاده ریما در داووس بدان اشاره کرد، رویکردی جامع است که در آن رفاه و همکاری فراتر از همزیستی صرف کشورهای همسایه تعریف شده است. این بیانیه، مانند آخرین تعامل میان  بن سلمان با بلینکن، بر این اصل تاکید دارد که عربستان سعودی در گفتمان عادی سازی جایی برای استفاده از نفوذ سیاسی و اقتصادی منطقه ای خود جهت اجرای اصلاحات در تشکیلات خودگردان فلسطین لحاظ کرده است.

همچنین به رسمیت شناختن صریح «دولت» در امور بین‌الملل اهمیت بیشتری نسبت به به رسمیت شناختن ایده یک دولت دارد. در معاهدات و حقوق بین‌الملل، دولت دارای ویژگی‌های حاکمیتی مهمی است، از جمله داشتن قلمرو و جمعیت مشخص و پایتخت و توانایی اجرای وظایف دولت. تا به امروز، "فلسطین" موجودی ندارد که هم قانونی باشد و هم بالفعل. اگر قرار باشد چنین دولتی وجود داشته باشد، دولت هایی چون عربستان سعودی، موظف است که از وجود چنین دولتی بر اساس قانون و عمل اطمینان حاصل کنند.