معمای تردید عربستان، امارات و اردن در برابر اسرائیل/ رمزگشایی از انفعال اعراب

به گزارش اقتصادنیوز، آنگونه که رسانه ها مدعی‌اند، اردن ازجمله بازیگران عربی بود که تلاش کرد موشک ها و پهپادهای پرتاب شده ایران به سمت سرزمین های اشغالی را رهگیری کند. گزارش‌های اولیه رسانه‌ها  از کمک چند کشور عربی دیگر در دفاع از سرزمین های اشغالی حکایت دارد؛ تلاش‌هایی که این گروه از بازیگران بعدها آن را انکار کردند.

با این وجود، گروهی از رهبران اسرائیل و همچنین برخی ناظران در واشنگتن، این اقدامات ادعایی را نشانه‌ای از تغییر بزرگ تفسیر کردند. به ادعای ناظران، کشورهای عربی، در صورت تداوم رویارویی اسرائیل با ایران، کنار تل آیو خواهند بود. هرزی هالوی، رئیس ستاد کل نیروهای دفاعی اسرائیل، مدعی شد که حمله ایران «فرصت های جدیدی برای همکاری در خاورمیانه ایجاد کرده است»! مؤسسه مطالعات امنیت ملی، یک اندیشکده پیشرو اسرائیلی نیز این ادعا را مطرح کرد که «ائتلاف منطقه‌ای و بین‌المللی که در رهگیری پرتابه‌های ایران به سمت اسرائیل مشارکت داشت، پتانسیل ایجاد یک اتحاد منطقه‌ای علیه ایران را نشان می‌دهد». این عبارات بخشی از یادداشت اخیر فارن افرز است که توسط «اقتصادنیوز» در دو بخش ترجمه شده که بخش نخست در ادامه آمده است.

آیا اعراب با اسرائیل هم صدا شدند؟

پس از پاسخ ادعایی اسرائیل به حمله ایران، دیوید ایگناتیوس، ستون نویس واشنگتن پست، مدعی شد که اسرائیل «مانند رهبر ائتلاف منطقه ای علیه ایران رفتار می کند». او ادعا کرد: «به نظر می‌رسد که تل آویو با پاسخ ادعایی خاموش خود، منافع متحدانش در این ائتلاف - عربستان سعودی، امارات متحده عربی، اردن را ‌سنجید.» به ادعای ایگناتیوس، این یک «تغییر بالقوع پارادایم برای اسرائیل» است، تغییری که به خاورمیانه «شکل جدیدی» می‌دهد.با این حال، این ارزیابی‌ها بیش از حد خیال پردازانه هستند و نمی‌توانند پیچیدگی چالش‌های منطقه را منعکس کنند. مطمئناً، با توجه به ماهیت بی سابقه مبادلات نظامی آوریل، استراتژی ادعایی آینده اسرائیل علیه ایران ممکن است ملاحظات منطقه ای را بیشتر در نظر بگیرد. اما واقعیت‌های منطقه که مانع همکاری اعراب و اسرائیل می‌شود، تغییر قابل توجهی نکرده است. حتی قبل از حمله حماس در 7 اکتبر و متعاقب آن تهاجم اسرائیل به غزه، کشورهای عربی که توافقنامه 2020 ابراهیم را امضا کردند و عادی سازی با اسرائیل را پذیرفتند، از حمایت بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل به واسطه گسترش شهرک سازی ها در کرانه باختری و ویرانه های غزه سر باز زدند. در این میان تلاش وزرای راست افراطی «بی بی» برای تضعیف وضعیت موجود در شرق بیت المقدس بی اثر نبود.

 مجموعه ای از حملات مرگبار شهرک نشینان اسرائیلی به فلسطینی‌ها در شهرهای کرانه باختری در بهار سال 2023 به تنش های منطقه‌ای دامن زد. پس از آغاز عملیات نظامی اسرائیل در غزه در ماه اکتبر، که موجی از اعتراضات را در سراسر خاورمیانه برانگیخت، رهبران عرب برای حمایت آشکار از اسرائیل تردید بیشتری پیدا کردند، زیرا می دانستند که همکاری آشکار می تواند به مشروعیت داخلی آنها لطمه بزند. در همین راستا باید گفت، واکنش اعراب به این دور از رویارویی ایران و اسرائیل به تنهایی نشان از تغییر معادلات ندارد. این گروه از کشورهای عرب که اسرائیل از آنها تحت عنوان متحدان سُنی‌اش یاد می کند، همچنان به دنبال متعادل کردن روابط خود با ایران و اسرائیل، حفاظت از اقتصاد و امنیت خود، و مهمتر از همه، جلوگیری از درگیری منطقه‌ای گسترده‌تر هستند. آنها همچنین احتمالاً پایان دادن به جنگ فاجعه بار در غزه را بر رویارویی با ایران در اولویت قرار خواهند داد. با این حال، با تشدید تنش بین ایران و اسرائیل، اشتیاق ادعایی کشورهای عربی برای ادغام در ائتلافی با حضور اسرائیل بیش از هر زمان دیگری به تمایل این بازیگر جهت پذیرش تشکیل کشور فلسطین بستگی دارد.

اعراب با کارت اسرائیل قمار نمی کنند

پیش از پاسخ 13 آوریل ایران به اسرائیل، عربستان سعودی و امارات متحده عربی اطلاعاتی درباره این حمله قریب الوقوع با ایالات متحده به اشتراک گذاشتند. سپس فرماندهی مرکزی ایالات متحده از این اطلاعات برای هماهنگی پاسخ خود با اسرائیل و سایر شرکا استفاده کرد. اردن به هواپیماهای نظامی آمریکا و بریتانیا اجازه ورود به حریم هوایی این کشور را داد تا هواپیماهای بدون سرنشین و موشک‌های ورودی ایرانی را متوقف کنند. گزارش‌های اولیه رسانه‌ها، به‌ویژه در ایالات متحده و اسرائیل، مدعی بودند که تلاش‌های منطقه‌ای گسترده، حمله تهران را خنثی کرده است. اما به زودی مشخص شد که نقش اعراب در این باره محدود بوده است. هم عربستان سعودی و هم امارات به صراحت هرگونه کمک نظامی مستقیم به دفاع اسرائیل را تکذیب کردند. مقامات اردنی  مشارکت خود را در راستای حفاظت از منافع خود تبیین کردند. ملک عبدالله دوم، پادشاه اردن، با تاکید بر اینکه کشورش برای کمک به اسرائیل اقدامی نکرده است، اعلام کرد که «امنیت و حاکمیت» اردن «بالاتر از همه ملاحظات» قرار دارد.

تلاش های ادعایی که کشورهای عربی بدان دست زدند، تقریباً به طور قطع ناشی از تمایل به حفظ روابط خود با ایالات متحده بود، نه برای همسویی بیشتر با اسرائیل. از زمانی که اسرائیل عملیات خود در غزه را آغاز کرد، رهبران عرب از اینکه جو بایدن، رئیس‌جمهور ایالات متحده نتوانسته اسرائیل را در غزه متوقف و مهار کند، شگفت زده شده‌اند. اما آنها همچنان به دنبال تعمیق همکاری خود با واشنگتن هستند.

این گروه از کشورها هیچ منبع جایگزینی برای ضمانت دفاع امنیتی که ایالات متحده در اختیارشان قرار می دهد، نمی بینند. در ماه‌های اخیر، کشورهای عربی خلیج فارس و همچنین مصر و اردن به تشویق واشنگتن به مدیریت پویایی‌های امنیتی خاورمیانه، مهار نفوذ و قدرت ایران و جلوگیری از یک جنگ منطقه‌ای گسترده‌تر کمک کرده اند. پایان دادن به جنگ در غزه همچنان یک اولویت فوری منطقه ای است و کشورهای عربی در حال کار برای یک طرح صلح با دولت بایدن هستند.

رهبران عربستان همچنان معتقدند که یک معاهده دفاعی دوجانبه با ایالات متحده باید بخشی از هر توافق عادی سازی آینده با اسرائیل باشد. در همین راستا، امارات به تلاش خود برای مذاکره درباره توافقنامه دفاعی خود با دولت بایدن ادامه داده است.

در این چارچوب باید گفت که کشورهای حوزه خلیج فارس اکنون تعامل نزدیک تری با تهران دارند. در سال 2019، پس از خروج دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا از توافق هسته ای که ایالات متحده و سایر قدرت های بزرگ با ایران بر سر آن توافق کرده بودند، کشتی ها در نزدیکی بنادر امارات و تاسیسات نفتی عربستان هدف قرار گرفت، این در حالی است که تهران پس از امضای توافقنامه ابراهیم، به صراحت به بحرین و امارات هشدار داد که حضور نظامی اسرائیل در خلیج فارس خط قرمزی برای ایران خواهد بود.

قبل از حمله حماس در 7 اکتبر، کشورهای عربی به طور کلی تصمیم گرفته بودند که بهترین راه برای کاهش تنش، نزدیکی به ایران است. امارات و عربستان سعودی روابط دیپلماتیک خود با ایران را به ترتیب در سال های 2021 و 2023 احیا کردند. از 7 اکتبر، این کشورها همراه با بحرین و عمان، پیام‌ها و هشدارهایی را بین ایران و اسرائیل مخابره کرده و برای مدیریت تنش‌ها پیشنهاداتی را جهت خروج از این وضعیت ارائه داده‌اند. دو روز پس از پاسخ ایران به اسرائیل، وزیر امور خارجه مصر با همتایان ایرانی و اسرائیلی خود به منظور مهار تشدید درگیری تلفنی تماس داشت.

بخش دوم این مطلب از فارن افرز، به زودی در «اقتصادنیوز» منتشر می شود...