رویارویی اردوغان و بایدن در سایه/ پشت پرده ابتکار عربی سلطان

به گزارش اقتصادنیوز، رجب طیب اردوغاندر جستجوی تعریف ابتکار عملی تازه در امور منطقه‌ای است، آن هم در شرایطی که بحران غزه در حال تبدیل شدن به یک درگیری گسترده‌تر در منطقه است. امروز اردوغان سیاست خارجی حول محور «مشکلات صفر با همسایگان» را دنبال می‌کند و با این روحیه رئیس جمهوری این کشور توانست 22 آوریل اولین سفر رسمی اش در سیزده سال گذشته به عراق را کلید بزند.ترکیه و عراق ممکن است همسایه باشند، اما روابطشان همیشه در نوسان بوده است. سفر اردوغان به عراق که از سال گذشته به تعویق افتاد، مطمئناً بر دستاوردهای دو بازیگر در روابط دوجانبه استوار است و در شرایطی انجام شده که ایران و اسرائیل رویارویی بی سابقه ای را تجربه کردند.

خیز اردوغان برای ترسیم فصل تازه با بغداد

آنگونه که مدرن دیپلماسی نوشته، در جریان سفر اردوغان به عراق، یک توافقنامه استراتژیک امضا شد که در چارچوبش طیف وسیعی از موضوعات از همکاری های امنیتی تا اقتصادی تعریف شده است. این نقطه اوج دیدارهای سطح بالای سازنده بین دو طرف است. علاوه بر این، اولین سفر اردوغان به عراق از سال 2011 زمینه را برای امضای توافقنامه اولیه کلیدی بین ترکیه، عراق، امارات و قطر هموار کرد؛ متغیری که می تواند تعاملات منطقه را متحول کند.محمد شیعه السودانی نخست وزیر عراق و رجب اردوغان رئیس جمهور عراق در یک کنفرانس مطبوعاتی مشترک در بغداد با هدف ایجاد چارچوب های لازم جهت اجرای پروژه راه توسعه راهبردی، تفاهم نامه چهارجانبه ای را با ترکیه، قطر و امارات متحده عربی اضا کردند و متعهد شده‌اند که چارچوب‌های لازم را برای اجرای پروژه تعریف کرده و بر روی یک مسیر زمینی بین اروپا و کشورهای همکاری خلیج فارس متمرکز شوند. مراد پروژه جاده ای و ریلی 17 میلیارد دلاری، "جاده توسعه" که 1200 کیلومتر (745 مایل) در سراسر عراق امتداد دارد و قرار است تا سال 2030 مرز شمالی با ترکیه را به خلیج فارس در جنوب متصل کند. کار بر روی جاده توسعه در سه مرحله انجام خواهد شد که بازه زمانی آن برای سال های 2028، 2033 و 2050 تعیین شده است. مسیر توسعه همچنین شامل پروژه شبکه ریلی است که بندر بزرگ فاو جنوبی عراق را به بندر مرسین ترکیه متصل می کند.

عراق در جستجوی برداشتن موانع در مسیر صادرات نفت

در کنار تفاهمنامه پروژه راه توسعه، عراق و ترکیه در مجموع 26 تفاهم نامه با تمرکز بر همکاری در زمینه های کلیدی مانند امنیت آب و انرژی، حمل و نقل و زیرساخت، تجارت آزاد و سرمایه گذاری، تحقیقات علمی و پزشکی، آموزش دفاعی و نظامی، همکاری امنیتی امضا کردند. تروریسم نیز در اولویت های دو بازیگر قرار داشت. هرچند عراق از عملیات نظامی ترکیه علیه حزب کارگران کردستان (PKK) انتقاد کرد. از اواخر دهه 1970، پ ک ک به دنبال خودمختاری کردها در ترکیه بوده است. پس از دیپلماسی فشرده ترکیه، عراق رسماً مارس گذشته پ ک ک را به عنوان یک سازمان "تروریستی" به رسمیت شناخت.ترکیه و عراق در جدیدترین توافق خود، یک پیمان امنیتی استراتژیک علیه حزب کارگران کردستان (پ‌ک‌ک) و جنبش گولن امضا کردند. سودانی با تاکید بر این موضوع در کنفرانس مطبوعاتی اعلام کرد: ما به کسی اجازه نخواهیم داد از خاک ما به کشورهای همسایه حمله کند و به کسی اجازه نخواهیم داد که حاکمیت ما را نقض کند.می توان گفت که توافقنامه امنیتی مقدمه ای بود برای تقویت روابط دوجانبه بین بغداد و آنکارا. طبیعتا عراق به خوبی می داند که از سرگیری صادرات نفت این کشور از طریق خط لوله نفت عراق-ترکیه که بیش از یک سال به دلیل اختلافات حقوقی و مسائل فنی تعطیل شده،چقدر با اهمیت خواهد بود. حدود 450 هزار بشکه نفت خام زمانی از مسیر صادرات نفت شمال عراق از طریق ترکیه عبور می کرد و بسته شدن آن منجر به ضرر 11 تا 12 میلیارد دلاری برای این کشور شده است. علاوه بر این، صادرات نفت قبلا به طور مستقل توسط اقلیم خودمختار کردستان از طریق بندر جیهان ترکیه بدون تایید یا نظارت دولت مرکزی در بغداد انجام می شد. عراق مایل است صادرات نفت شمال خود به ترکیه را با دور زدن خط لوله نفت اقلیم کردستان از سر بگیرد.

سودای سلطان

اردوغان در جریان سفر به عراق با نچیروان بارزانی رئیس اقلیم کردستان و مسرور بارزانی نخست وزیر اربیل نیز دیدار کرد. بهبود روابط ترکیه و عراق منوط به روابط بغداد و اربیل است. دولت اقلیم کردستان عراق با ترکیه متحد است و از دهه 90 به آموزش پیشمرگه پرداخته است.اردوغان و سودانی هر دو خواستار پایان دادن به جنگ بی رویه اسرائیل علیه غزه و همچنین کاهش تنش در منطقه خاورمیانه شدند. اردوغان چند روز قبل از سفر خود به عراق در اقدامی دیپلماتیک مهم با اسماعیل هنیه، رئیس حماس در استانبول دیدار کرد. بر اساس گزارش ها، این دیدار بیش از دو ساعت و نیم به طول انجامید که نشان از اهمیت بحث و گفتگو دارد. در این دیدار، هنیه به همراه اعضای کلیدی حماس در کاخ تاریخی دولما باغچه که نمادی از اهمیت این دیدار است، پذیرایی شدند. جزئیات این گفتگوها فاش نشده است، اما این نشست بر تلاش های مداوم ترکیه جهت ایفای نقشی برجسته در دیپلماسی منطقه ای تاکید می کند.همزمان با آغاز جنگ غزه، اردوغان کشورهای غربی را به دلیل رویکردشان نسبت به ایران بالاخص بعد از حمله تروریستی اسرائیل به دمشق به چالش کشید و آنها را به پیروی از استانداردهای دوگانه متهم کرد.با در نظر گرفتن این تحولات و همسویی مجدد تهران و آنکارا، رد موضع غرب در قبال غزه، دولت اردوغان، دگرگونی پیچیده ای را در سیاست خارجی ترکیه ترسیم کرده است.