پشت پرده اتحاد امنیتی چین و پاکستان/ پکن رقبا را دور زد؛ هند قربانی شد؟

به گزارش اقتصادنیوز، محور چین و پاکستان از سال 1963 وجود داشته، زمانی که هر دو کشور محدود کردن نفوذ هند را به عنوان هدف مشترک شان تعریف کردند. در گذشته، در قاب این محور تنها ابتکاراتی مانند اجرای کریدور اقتصادی چین و پاکستان (CPEC) و گسترش روابط استراتژیک دریایی تقویت شد. آخرین پیشرفت در این رابطه، کمک چین به پاکستان در افزایش ناوگان زیردریایی اش بوده است.

امروز پاکستان در حال نوسازی ناوگان دریایی خود است و برای تحقق این امر زیردریایی هایی را از چین خریداری کرده. طبق گزارش ها، چین اولین زیردریایی از هشت زیردریایی کلاس هانگور را در کارخانه کشتی سازی ووچانگ در ووهان به آب انداخت. طبق این قرارداد، چین چهار زیردریایی در پاکستان می‌سازد و چهار زیردریایی باقی‌مانده در کارخانه‌های کشتی‌سازی پکن ساخته می‌شود. ظاهرا آلمان از تامین موتور این زیردریایی ها خودداری کرده و چین باید منابع جایگزینی برای موتورها پیدا کند. با این حال، انتظار می رود این زیردریایی ها توانایی های دریایی پاکستان را تقویت کنند.

نفوذ خزنده چین در اقیانوس هند

در همین راستا ژئوپلتیکال مانیتور نوشته، قرارداد زیردریایی نه تنها بخشی از برنامه کلی نوسازی نیروی دریایی پاکستان است بلکه نشانه ای است از تعمیق روابط امنیتی پکن و اسلام آباد. تعمیق روابط دو کشور در حالی است که بسیاری از کشورهای منطقه هند و اقیانوس آرام برای مدرن سازی قابلیت های دریایی خود خیز برداشته اند، از همین رو می توان گفت تقویت محور چین-پاکستان در حوزه دریایی بخشی از همین روند است.

محور دریایی چین و پاکستان دو تحول قابل توجه را شاهد است: رزمایش مشترک دریایی و توسعه زیرساخت ها. در چند سال گذشته که چین حضور امنیتی اش در اقیانوس هند را گسترش داده، به طور معمول با بازیگرانی چون پاکستان برای برگزاری تمرینات دریایی هم صدا شده است. آخرین رزمایش دریایی در نوامبر 2023 در دریای عرب شمالی برگزار شد. چین همچنین در توسعه بندر استراتژیک گوادر در پاکستان به شکلی وسیع سرمایه گذاری کرده، انتظار می رود این بندر پس از جیبوتی به دومین پایگاه دریایی چین در اقیانوس هند تبدیل شود.

از سال 2008، چین به تدریج حضور دریایی خود در اقیانوس هند را گسترش داد. از همین رودر هر مقطع زمانی، سه تا شش کشتی جنگی چینی در منطقه اقیانوس هند (IOR) حضور دارند. کشتی های تحقیقاتی و ماهیگیری چین نیز همیشه در اقیانوس هند مستقر هستند. نوسازی نیروی دریایی و افزایش توانمندی های اسلام آباد می تواند به ساخت پاکستان به عنوان وزنه تعادلی در برابر هند، دشمن اصلی چین در اقیانوس هند، کمک زیادی کند. از همین رو می توان گفت تقویت پاکستان در کنار اعمال فشار نظامی  بر هند در هیمالیا را می توان بخشی از استراتژی پکن برای مهار دهلی نو دانست. در همین راستا عقب نشینی ایالات متحده از افغانستان و درگیری این کشور در جنگ اوکراین و غزه فرصت هایی را برای چین ایجاد کرده تا حضور خود را در منطقه دریای عرب گسترش دهد. حمایت از نوسازی نیروی دریایی به چین کمک می کند تا نفوذ خود در پاکستان را گسترش دهد. چنین نفوذی برای ایالات متحده پرهزینه خواهد بود. چرا که موجب خواهد شد تا پاکستان از تایید مفهوم تایید شده هند و اقیانوس آرام توسط ایالات متحده سرباز زند.

راهی برای دور زدن رقبا

پاکستان به واسطه آن که از منظر جغرافیایی در نزدیکی تنگه هرمز قرار گرفته و در عین حال خارج از منطقه خلیج فارس قرار دارد، دارای برتری است. پایگاه چین در گوادر در کنار پایگاه های این کشور در جیبوتی و ریم در کامبوج می تواند زمینه را برای حضور چین در اقیانوس هند بیش از این هموار کند. علاوه بر این، تغییر سیاست داخلی کشورهایی مانند مالدیو و میانمار به پکن امکان می دهد تا پیوندهای امنیتی خود در اقیانوس هند را تقویت کند.

با این حال، در چارچوب این پویایی‌های امنیتی، پاکستان یک لنگر محکم باقی می‌ماند که به تسهیل حضور چین در اقیانوس هند در نزدیکی خطوط دریایی ارتباطی استراتژیک (SLOCs) کمک خواهد کرد. جدا از محاسبات امنیتی آشکار با محوریت هند، بعد اقتصادی نیز به تعمیق محور چین-پاکستان کمک می کند. چین مبالغ هنگفتی را که حدود 60 میلیارد دلار تخمین زده می شود، در پاکستان سرمایه گذاری کرده است. با این حال در مورد توانایی اسلام آباد برای تضمین امنیت پروژه ها و اتباع چینی در پاکستان تردیدهایی وجود دارد. بنابراین، برای چین ضروری است که در زمینه مسائل امنیتی با پاکستان تعامل داشته باشد. حمایت مستمر چین از پاکستان، علیرغم مشکلات اقتصادی و آشفتگی های داخلی، پیامی به سایر کشورهای منطقه است که پکن برخلاف ایالات متحده قدرتی قابل اعتماد است.

امنیت انرژی چین به منطقه خلیج فارس و تعامل با بازیگرانی چون  ایران و عربستان سعودی به عنوان تامین کنندگان اصلی نفت منوط است.درهمین راستا برای واردات انرژی، حضور در پاکستان منطقه ای دور از خلیج فارس مهم است. رشد اقتصادی داخلی چین به عرضه مداوم انرژی ارزان بستگی دارد. در جهانی که درگیر بحران‌هایی مانند جنگ‌های اوکراین و غزه شده، بازارهای انرژی بی‌ثبات هستند و چین برای تامین منابع انرژی خود می بایست پیوندهایش را تقویت کند. درگیری در دریای سرخ بر اهمیت استراتژیک امنیت دریایی در اقیانوس هند تأکید کرده است. بنابراین، محور دریایی چین-پاکستان برای تامین امنیت کشتیرانی تجاری و تامین انرژی چین طراحی شده است.از همین رو می توان گفت، از منظر ژئوپلتیکی، افزایش توان دریایی پاکستان به چین فرصت می دهد تا بر تحولات منطقه در امتداد خلیج فارس و اقیانوس هند نظارت داشته باشد.