معمای رقص عربی اردوغان/ دست پنهان امارات در پروژه آشتی ترکیه با رقبا

به گزارش اقتصادنیوز، ترکیه از سال 2021، سیاست‌های خود در خاورمیانه را تغییر داده و روابط دیپلماتیک خود را با مصر، عربستان سعودی، سوریه و امارات متحده عربی (امارات متحده عربی) بازتعریف کرده است. با این حال، به ادعای ناظران این روند خطی نبوده و در برخی موارد، عقب‌نشینی‌ها و یا حتی شکست‌های آشکار وجود داشته است. به طور کلی، احیای روابط ترکیه با امارات نه تنها به دلیل سرعت نسبی، بلکه به دلیل پتانسیل چنین تعاملی برجسته است. روابط ترکیه و امارات از برخی جهات اکنون شبیه روابط طولانی مدت و موفق ترکیه و قطر است، اما هنوز از سطح استراتژیک فاصله دارد. با این همه گفته می شود که امارات ترکیه را برای بازتعریف روابط خود با رقبایش تشویق می کند. در باب تلاش ترکیه برای احیای روابط دیپلماتیک با رقبایش مرکز عربی واشنگتن دی سی تحلیلی را منتشر کرده و در میانه آن تلاش دارد تا از دو بعد اقتصادی و سیاسی به چرایی نزدیکی آنکارا به بازیگرانی که زمانی در قامت رقیبش فعالیت داشتند، بپردازد.اقتصادنیوز این یادداشت را در دو بخش ترجمه کرده که بخش نخست با عنوان «درهم امارات ترکیه را خلع سلاح کرد/ آشتی‌کنان اردوغان با مصر، امارات و عربستان» منتشر شد و بخش دوم در ادامه آمده است.

چرایی نزدیکی امارات به ترکیه

مرکز عربی واشنگتن دی سی در بخش دیگری از مقاله خود آورده، عوامل متعددی در آشتی با شتاب ترکیه و امارات نقش داشته اند. نخست، بن زاید رهبر امارات و اردوغان هر دو عمل گرا هستند روابط اقتصادی و دیپلماتیک را در اولویت قرار می دهند. دوم، و شاید مهمتر، آن است که برخلاف دیگر درگیری‌های ترکیه که در آن ایدئولوژی غالبا تنش‌های ژئوپلیتیکی زیربنایی را پنهان می‌کرد، شکاف با امارات عمدتاً ایدئولوژیک بود و از پویایی‌های قیام‌های سال ۲۰۱۱ سرچشمه می‌گرفت. در حالی که عربستان سعودی و امارات غالبا در واکنش به قیام‌ها همسو  بودند، ریاض طی ادعایی قدرت ایران را تهدید اصلی می دانست، در حالی که نگرانی‌های امارات حول محور جنبش‌های همسو با اخوان‌المسلمین (MB) متمرکز بود. گروهی که  فعالیت هایشان در چند کشور عربی مورد حمایت ترکیه بود.اختلاف میان آنکارا و ابوظبی در این باره در میانه بهار عربی 2011 به اوج رسید و پس از آن در ابعاد مختلف عریان تر شد.به ادعای ناظران امروز اردوغان به سان گذشته از جریان های اخوان المسلین دفاع می کند اما تلاش دارد تا از رویکردی عمل گرایانه تر پیروی کرده و همزمان کانال های دیپلماتیک جدیدی را بازتعریف نماید. در مقابل، طی دو سال گذشته، عربستان سعودی در تعامل با ترکیه از امارات پیروی کرده است. محمد بن سلمان تمایل کمتری برای دیدار با اردوغان داشته و تا همین اواخر جلسات معدودی که انجام شده منجر به همکاری اقتصادی بزرگی نشد. از منظر اقتصادی، این تعجب آور نیست. از نظر تاریخی، روابط اقتصادی ترکیه و امارات همیشه قوی‌تر از روابط بین ترکیه و عربستان سعودی بوده است،. روابط اقتصادی نسبتا ضعیف کنونی به پتانسیل های استفاده نشده اشاره دارد، اما اراده سیاسی بیشتری برای سرمایه گذاری از فرصت های اقتصادی لازم است. از این نظر ریاض از ابوظبی عقب است.در این میان لازم به ذکر است که بخش عمده تنش میان اردوغان و بن سلمان مرتبط با حاشیه قتل جمال خاشقچی است؛ جنجالی که ترکش های آن هنوز روابط انکارا و ریاض را نشانه گرفته است.با این حال گروهی از ناظران به موقعیت دو کشور عربی حاشیه خلیج فارس اشاره داشته و در این باره نوشتند که به لحاظ ساختاری امارات به دلیل کوچکی اش در عرصه سیاست خارجی چابک تر از عربستان عمل می کند.برای مثال ابوظبی در روابط خود با ایران و اسرائیل از عربستان سعودی جلوتر است. به ادعای ناظران تعمیق روابط بین آنکارا و ریاض به طور قابل توجهی توازن قوا در منطقه را تغییر می دهد اما احیای روابط  ترکیه و امارات چنین ماحصلی ندارد.با توجه به نزدیکی ترکیه و امارات متحده عربی، ابوظبی ممکن است در تعاملات اقتصادی با آنکارا از قطر پیشی بگیرد.

ابعاد اقتصادی نزدیکی آنکارا و رقبا

بعد دیگر روابط اقتصادی سرمایه گذاری است. امارات قصد دارد 15 میلیارد دلار در اقتصاد ترکیه سرمایه گذاری کند. قطر در گذشته تعهدات مشابهی داده ، اما مشخص نیست که آیا آنها محقق شده اند یا خیر. مدیریت اقتصادی پرشتاب ترکیه و تمایل آن به انحراف از سیاست های اقتصادی ارتدکس موانعی برای سرمایه گذاری بلندمدت در اقتصاد ترکیه ایجاد کرده است. این امر در مورد قطر و همچنین امارات نیز صدق می کند.در نهایت، امارات خدمات مهمی را در زمینه تامین مالی و وام ارائه می دهد. در حالی که حجم قراردادهای سوآپ ارز بین بانک های مرکزی ترکیه و امارات در مقایسه با قراردادهای بین قطر و ترکیه کمرنگ است، امارات نقش مهمی در ارائه وام به بانک های ترکیه ایفا کرده است. در واقع، در نیمه اول سال 2023، دو بانک امارات به تنهایی 61 درصد از کل وام های سندیکایی را در اختیار آنکارا قرار دادند. تامین مالی امارات متحده عربی برای ترکیه مهم است، زیرا وام دهندگان غربی به دلیل سیاست های پولی غیرمتعارف اردوغان، به طور فزاینده ای در مورد وام دادن به دولت و بانک های این کشور محتاط هستند.اما روابط اقتصادی به اتحاد کامل ژئوپلیتیکی تبدیل نمی شود. هرچند این نزدیکی فعلا ثبات را به همراه آورده است.این بدان معنا نیست که همسویی کامل ژئوپلیتیکی بین ترکیه و امارات وجود دارد. به عنوان مثال، با وجود کاهش تنش ها، هر دو کشور همچنان مواضع متضادی در لیبی اتخاذ می کنند. در جبهه دیگر، در حالی که ترکیه مراقب است تا امارات متحده عربی را به دلیل ادامه پایبندی به توافق ابراهیم مورد انتقاد قرار ندهد، به شدت اسارئیل را به واسطه جنایت هایش در غزه به چالش می کشد. در مقابل، ترکیه و قطر تقریباً در تمام درگیری‌های منطقه‌ای به طور پیوسته با یکدیگر همسو شده‌اند.

عربستان میدان را به امارات واگذار کرد؟

علاوه بر این، علیرغم اقدامات عملگرایانه بن زاید برای تسهیل روند آشتی، امارات و قطر هنوز در رابطه با خود با اردوغان از دو الگوی متفاوت پیروی می کنند. در حالی که آشتی در سال 2021 آغاز شد و وعده های زیادی مبنی بر همکاری اقتصادی و دیدارهای دوجانبه در سطح رهبری در طول سال 2022 مطرح گشت، پس از پیروزی اردوغان در انتخابات ریاست جمهوری مه 2023 تحولات مهمی رخ داد. امارات نیز مانند عربستان سعودی منتظر ماند تا ببیند آیا اردوغان در قدرت باقی خواهد ماند یا خیر. علاوه بر این، با توجه به نیاز فوری اردوغان به تزریق پول نقد قبل از انتخابات، کمک های محدود عربستان سعودی و امارات این پیام را ارسال کرد که آنها آماده همکاری با «سلطان» هستند. این رویکرد در تضاد با متحدان اردوغان در دوحه و مسکو است.

اتحاد همیشگی؟

به نوشته مرکز عربی واشنگتن دی سی، با توجه به همه این عوامل، حتی اگر امارات متحده عربی در روابط اقتصادی خود با ترکیه از قطر پیشی بگیرد، بعید است در بعد سیاسی بتواند با قطر برابری کند. روابط ترکیه و قطر رابطه ای آزمایش شده و دوجانبه سودمند است که مقاومت خود را در مواقع بحران ثابت کرده است. علاوه بر این، ترکیه یک پایگاه نظامی در قطر دارد که یک بعد نهادی قوی برای همکاری امنیتی دو کشور ایجاد می کند. در حالی که ممکن است قطر از تعمیق روابط ترکیه با امارات استقبال نکند، در دوره جدید همسویی‌های چندگانه، دوحه ممکن است نفوذ یا حتی تمایلی برای جلوگیری از تعمیق روابط آنکارا با ابوظبی نداشته باشد.به نوشته این مرکز مطالعاتی، واشنگتن عمدتاً تلاش‌های آشتی جویانه در منطقه‌ را مثبت ارزیابی کرده تلاش‌های آشتی‌جویانه که عمدتاً در سطوح نخبگان سازماندهی شده‌اند، حول حل مشکلات اساسی منطقه مانند مسئله فلسطین، رواج دولت‌های سرکوبگر و ناکارآمد، و بحران‌های اقتصادی ریشه‌دار شده است. با این حال، علیرغم منافع مشترک ترکیه در حفظ آشتی با کشورهای خلیج فارس و تعمیق روابط در منطقه، جنگ طلبی احتمالی از سوی شرکای خاورمیانه می تواند ترکیه را به واکنش وادارد. تاریخ نشان می‌دهد که چگونه رویکرد عمل‌گرایانه این کشور بر اساس پویایی‌های داخلی و منطقه‌ای شکل می‌گیرد.