پاشنه آشیل اردوغان/ چرا تعامل با ترکیه برای آمریکا جذاب است؟

به گزارش اقتصادنیوز، روابط رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه با ایالات متحده مدت‌هاست که پرتنش است. لغو ناگهانی سفر «سلطان» به کاخ سفید در ماه می در همین قالب قابل تبیین می باشد. این دیدارمی توانست اولین دیدار اردوغان در دوران ریاست بایدن باشد – اما به تعویق افتاد؛ گزاره ای که نشان از ناکارآمدی تعامل متحدان دارد. ترکیه با لغو نشست ماه مه، فرصتش برای بازتعریف روابط با آمریکا را از دست داد. دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور سابق آمریکا در دوران ریاستش رابطه خوبی با اردوغان برقرار کرد، اما رویکرد شخصی‌شده او کانال‌های دیپلماتیک سنتی و پیوندهای نهادی بین دو کشور را بدون ارائه نتایج ملموس از کار انداخت. روابط ایالات متحده و ترکیه سال 2019 بدتر شد؛ زمانی که آنکارا برای خرید سامانه موشکی روسی عزمش را جزم کرد و هدف تحریم های واشنگتن قرار گرفت. با آغاز ریاست جو بایدن، دولت اردوغان مورد غضب بود، بایدن تلاش داشت اینگونه نارضایتی خود را از سست شدن پایه های دموکراسی در ترکیه و تعامل این کشور با روس ها را نشان دهد. با این همه، پس از حمله هفتم اکتبر حماس به اسرائیل، رویکرد تند اردوغان تعامل میان دو بازیگر را سخت تر کرد، بالاخص آن که بایدن از همان ابتدای جنگ کنار اسرائیل قرار گرفت.با این همه موافقت ترکیه با عضویت سوئد جهت پیوستن به ناتو و سیگنال مثبت آمریکا جهت فروش جنگنده  اف-16 به این کشور بار دیگر امید به بهود روابط آنکارا و واشنگتن را افزایش داد. سفر اردوغان نیز در همین راستا مورد توجه بود که لغو شد.در این باره فارن افرز یادداشتی را منتشر کرده است. اقتصاد نیوز این یادداشت را در سه بخش ترجمه کرده که بخش نخست در ادامه آمده است.

آزمون دشوار اردوغان        

در شرایط کنونی دولت بایدن ممکن است به رویکرد قبلی خود برای دور نگه داشتن اردوغان بازگردد. اما در شرایطی که جهان درگیر آشفتگی است، نه ترکیه و نه ایالات متحده هیچکدام این شانس را ندارند تا دور از هم بمانند. ترکیه به واسطه سواحلش در  مدیترانه و دریای سیاه، در دو جنگ غزه و اوکراین به لحاظ جغرافیایی نقش محوری دارد؛ گزاره ای که ذهن رهبران آمریکا را درگیر کرده است. ترکیه قدرت نظامی بزرگ در منطقه است و دارای اقتصاد تولیدی است. از منظری دیگر در همسایگی ترکیه مناطق مناقشه بین ایالات متحده از یک سو و چین، ایران یا روسیه از سوی دیگر قرار دارند. برای آنکارا، روابط قوی تر با واشنگتن به این کشور کمک می کند تا فعل و انفعال های  روسیه با تفکر امپریالیستی را متعادل کند، رشد اقتصادی را تقویت و جای پای خود را در نظم امنیتی اروپا در آینده حفظ کند.بازگشت به اتحاد آهنین جنگ سرد ممکن است در برنامه دو بازیگر نباشد. اما تعریف رابطه ای جدید و جا افتاده - رابطه ای که حول معامله باشد و خیانت های گاه به گاه را مجاز کند – نسبت به قطع ارتباط گزینه بهتری است، چرا که در صورت جدایی ترکیه منزوی و ایالات متحده شریک منطقه ای توانمندش را از دست می دهد.

اکنون زمان مناسبی برای تماس با اردوغان است. پس از اینکه حزب عدالت و توسعه که اردوغان سال ها بر آن مسلط بود، در انتخابات محلی اواخر مارس متحمل شکست سختی شد، مرد قدرتمند ترکیه آسیب پذیر گشت. رای دهندگان جوان شهری قبلاً تمایل شان برای جایگزینی اردوغان را پس از بیست سال سلطنت نشان داده اند. آزمایش های اردوغان با سیاست‌های اقتصادی غیرمتعارف و ناسیونالیسم تند و تیز هیچ نتیجه ملموسی برای ترک‌های جوان به همراه نداشت و نارضایتی از وضعیت اقتصاد، فرسایش نهادها و فرار مغزها را برجای گذاشت. اردوغان و تیم اواعتراف کرده اند که راه حل مشکلات اقتصادی و ژئوپلیتیکی ترکیه ممکن است رابطه نزدیک تر با غرب باشد. از همین رو اردوغان به دعوت جورجیا ملونی، نخست وزیر ایتالیا، در اجلاس G-گروه هفت که قرار است 13 ژوئن برگزار شود، شرکت خواهد کرد. اردوغان در جستجوی فرصت هایی برای کاهش انزوای بین المللی و معرفی خود به عنوان یک دولتمرد قدرتمند به مخاطبان داخلی است.با این حال، برای آشتی با واشنگتن محدودیت هایی وجود خواهد داشت. اردوغان هویت پساغربی را در ترکیه پرورش داده و سیاست خارجی اش را حول این ایده تعریف کرده است، او ترکیه را از روابط سنتی جنگ سرد با اروپا و ایالات متحده دور کرده و درگیر موازنه ژئوپلیتیکی است که اغلب متحدان غربی آنکارا را خشمگین می کند. رهبران ترکیه می خواهند در ناتو باقی بمانند. با این حال، آنها مشتاق ادامه تجارت با روسیه هستند و از افول غرب می گویند  و این کشور را به عنوان قهرمان جهان در حال توسعه معرفی و برای داشتن روابط اقتصادی و دفاعی در سراسر آفریقا و آسیای مرکزی سرمایه گذاری می کنند.

بازی آنکارا در دو زمین

به نظر می رسد ترکیه دیگر نمی تواند به زمانی بازگردد که بخشی از منطقه ماوراء اقیانوس اطلس بود. با این حال، واشنگتن همچنان قادر است از جاه طلبی های اردوغان برای خودمختاری استراتژیک جهت متعادل کردن نفوذ چین، ایران و روسیه در آفریقا، آسیای مرکزی و خاورمیانه استفاده کند. غرب با احتیاط به قاطعیت ترکیه نگاه می کند، سیاست خارجی فعال آنکارا ممکن است راه حلی برای مشکلات غرب با ترکیه باشد. موقعیت جغرافیایی این کشور، نفوذ منطقه ای و ظرفیت صنعتی دفاعی، ترکیه را به شریکی ارزشمند برای هدایت نظم چندقطبی تبدیل کرده است.ایالات متحده تلاش دارد تا از انحراف ترکیه به سمت غرب فرصت سازی کرده و بدین طریق از مزایای ژئوپلیتیکی قابل توجهی بهره‌مند شود.امتناع اردوغان از قطع رابطه با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، عاملی محرک در روابط ترکیه و آمریکا است، اما بعید است وضعیت را بدنر کند. این رابطه در راس روابط شخصی بین اردوغان و پوتین است و به نظر می رسد هر دو معتقدند دوران سلطه غرب به پایان رسیده و هر یک ماموریتی تاریخی برای بازسازی امپراتوری از دست رفته دارند. اما همکاری روسیه و ترکیه نیز محدودیت هایی دارد. امپراتوری‌های عثمانی و روسیه بیش از ده‌ها جنگ با هم داشتند و آنکارا و مسکو هنوز هم با هم رقابت می‌کنند. آنها به دنبال نفوذ در قفقاز، آسیای مرکزی و خاورمیانه اند. آنها همزمان درگیر جنگ های نیابتی در لیبی هستند، جایی که ارتش ترکیه به نمایندگی از دولت وفاق ملی تحت حمایت سازمان ملل دخالت دارد، در حالی که شرکت شبه نظامی واگنر روسیه با نیروهای رقیب به رهبری ژنرال خلیفه حفتر همسو است، در سوریه، میز رویکرد دو بازیگر متفاوت است، ترکیه از شبه نظامیان مخالف در حال جنگ حمایت می کند و روسیه حامی دولت سوریه است. سال 2020، جنگنده های روسیه 33 سرباز ترکیه را در ادلب در شمال سوریه هدف حمله قرار دادند.اردوغان و پوتین هنوز هم در میان درگیری ها تعامل دارند زیرا هر دو از این روابط سود اقتصادی و استراتژیک می برند. برای مثال، حضور نظامی ترکیه در سوریه به عنوان بخشی از توافق با روسیه مجاز است. رئیس جمهور روسیه تمایل اردوغان برای اقتدار منطقه ای را پذیرفته و اردوغان نیز به نوبه خود از اتخاذ موضع قاطع در مورد جنگ در اوکراین اجتناب کرده است.

ترکیه در جنگ اوکراین نقش منحصر به فردی ایفا می کند. همانطور که یکی از مقامات ارشد سابق ایالات متحده می گوید، آنکارا "در انتهای دو معادله عمیق قرار دارد." این کشور به دلیل رویکرد محتاطانه، بدبینی و تا حدی فرصت طلبی، روابط خود را با کیف و مسکو حفظ کرده است. اگرچه ترکیه از اجرای تحریم های اقتصادی غرب علیه روسیه امتناع کرده و از گاز ارزان روسیه، تجارت رو به رشد و گردشگران روسی که دیگر قادر به سفر به اروپا نیستند سود برده ، اما تجهیزات نظامی و هواپیماهای بدون سرنشین را نیز به کیف می فروشد. ترکیه بی سر و صدا وارد ده ها پروژه دفاعی مشترک با شرکت های اوکراینی شده و عبور کشتی های نیروی دریایی روسیه از تنگه های ترکیه را محدود کرده است. اردوغان ممکن است بخواهد روابط با پوتین را قطع نکند، اما او به خوبی می‌داند که یک اوکراین مستقل با حضور نظامی در دریای سیاه برای تلاش‌های ترکیه جهت ایجاد تعادل در برابر روسیه ضروری است.