خیز هند برای نفوذ به قلب آسیا با توافق چابهار؛ دهلی نو پکن را دور زد/ ابتکار ایران و هند در زیر سایه تحریم‌ها

به گزارش اقتصادنیوز، توافقنامه چابهار که در ماه می 2016 توسط وزرای حمل و نقل هند، ایران و افغانستان به امضا رسید، بار دیگر در دستور کار قرار گرفته است. هرچند به ادعای گروهی از ناظران با به شهادت رسیدن ابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری ایران تردیدهایی درباب اجرای این توافق مطرح شده و جنبه‌های عملیاتی و استراتژیک این بندر استراتییک را تحت تاثیر قرار داده است.

روزنه ای در میان تحریم ها

به نوشته نشریه دیپلمات، پیمانی که بین هند پورت گلوبال و سازمان بنادر و دریانوردی ایران 13 مه 2024 منعقد شد، بیانیه ای جسورانه فارغ از جزر و مد سیاسی و بر پایه تعهد متقابل معنا شده است، براساس مفاد این قرارداد. هزینه خرید به عنوان بخشی از قرارداد ده ساله امضا شده توسط دو کشور به درهم امارات متحده عربی به شرکت ایرانی بازپرداخت خواهد شد. هدف این توافق آغاز عملیات تمام عیار در بندری است که هند از لحاظ استراتژیک امنیت آن را تامین کرده است.در این میان هندپورت گلوبال متعهد شده که سرمایه گذاری خود را از 85 میلیون دلار اولیه به 120 میلیون دلار برای تهیه تجهیزات در بندر چابهار افزایش دهد. از مجموع سرمایه گذاری توافق شده،این سازمان قبلاً 85.21 میلیون دلار برای خرید و نصب شش جرثقیل بندری متحرک استفاده کرده است. این تراکنش ها از طریق بانک دولتی UCO تسهیل شده که کمترین میزان تماس با ایالات متحده را دارد و خطرات احتمالی تحریم ها را کاهش می دهد. بنابراین، در میان ابهامات (ادعایی) چرخشی سیاست ایران، بندر چابهار به عنوان روزنه ای ظاهر شده است.

بندر چابهار که در سواحل دریای عمان قرار دارد، گواهی بر رابطه همزیستی هند و ایران است. این کشور بیش از یک نقطه اتصال صرف، راه نجاتی است که جاه طلبی های هند را از طریق افغانستان به قلب آسیای مرکزی متصل کرده و مناطق پرآشوب پاکستان را دور می زند.علاوه بر این، چابهار آماده ادغام با کریدور بین المللی حمل و نقل شمال-جنوب (INSTC) است که از روسیه تا هند را در بر می گیرد. کردیور شمال-جنوب زمینه را برای همکاری بین هند، روسیه، ایران و سایر کشورها از جمله آذربایجان، ارمنستان، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ترکیه، اوکراین، سوریه، بلاروس و عمان هموار کرده است. این کریدور چندوجهی حمل‌ونقل ریلی و دریایی را ترکیب و جایگزینی برای طرح کمربند و جاده چین و کریدور اقتصادی چین-پاکستان است.

عبور تهران و دهلی نو از تردیدها

چابهار فراتر از یک بندر است. در همین راستا گروهی از ناظران براین باورند که خیز هند برای اجرای توافق چابهار پاسخ متقابل این بازیگر به پیشرفت های دریایی چین در گوادر پاکستان است. به باور ناظران سرمایه‌گذاری هند در توسعه چابهار، سرمایه‌گذاری با نوید بهبود وضعیت اقتصادی، از آب‌های متلاطم ناآرامی‌های ژئوپلیتیکی نیز عبور می‌کند. هر گونه اختلال در پیشرفت چابهار می‌تواند توازن قدرت منطقه‌ای را متمایل کرده و به چین مسیری بدون مانع برای تسلط بدهد. در همین راستا هند می بایست تردید بالقوه در باب تجارت را از طریق تغییر پویایی اش در آب های ایران برطرف کند.فارغ از تحولات داخلی در ایران(شهادت ابراهیم رئیسی و برگزاری انتخابات زودهنگام ریاست جمهوری) برای تهران اتحاد پایدار با دهلی نو در مورد بندر چابهار همچنان ثابت باقی خواهد ماند. به باور ناظران مبانی استراتژیک این مشارکت عمیقاً با منافع متقابل ژئوپلیتیکی و اقتصادی که برای هر دو کشور مشترک هستند در هم تنیده است.

در این میان گروهی از تحلیلگران باور دارند که تعامل فعالانه هند در گفتگوها برای بازبینی بندهای معافیت بندر چابهار با شریک استراتژیک خود، ایالات متحده، پتانسیل بسیار زیادی برای رفاه منطقه ای گسترده تر دارد. همانطور که وزیر امور خارجه هند تاکید کرده، این رویکرد رویایی فراتر از منافع محدود است و نه تنها به نفع ایران است، بلکه باعث تقویت سطح وسیع تری از توسعه و همکاری منطقه ای می شود. در چنین شرایطی می توان گفت که بندر چابهار ایران به سان ستاره راهنما برای دو کشور ایران و هند است و مسیر را در میان عدم اطمینان ژئوپلیتیک روشن می کند. تعهد تزلزل ناپذیر هند به این پناهگاه استراتژیک نمادی از ثبات و پیشرفت است. در حالی که سایه تحریم‌های آمریکا و چالش‌های اقتصادی ایران تردیدهایی را ایجاد کرده، سرنوشت چابهار می‌تواند پویایی منطقه را تغییر دهد.