پشت پرده عبور عمان و امارات از طوفان سیاسی؛ فصل تازه مانور ابوظبی در مسقط/ بازی سلطان نشین با کارت چین و آمریکا

به گزارش اقتصادنیوز،  22 آوریل 2024، هیثم بن طارق آل سعید، سلطان عمان، از امارات متحده عربی دیدن کرد تا با محمد بن زاید آل نهیان، رئیس جمهور این بازیگر در باب مسائل دوجانبه، منطقه ای و بین المللی گفتگو کند. این بازدید به سه دلیل قابل توجه بود. اول از همه، این اولین سفر سلطان به فدراسیون امارات از زمان به تخت نشستن او در سال 2020 قلمداد می شد و ثانیا، عمان و امارات پس از گذشت یک فصل سیاسی پرچالش روابط خود را تقویت کردند. ثالثاً، گسترش همکاری‌های زیرساختی بین عمانی‌ها و اماراتی‌ها نقش عمان را در کریدورهای تجاری، در چارچوب رقابت استراتژیک آمریکا و چین را افزایش می‌دهد.در دهه 2010، روابط دیپلماتیک عمان و امارات به اندازه تاریخ آنها دوستانه نبود. در واقع، سیاست خارجی نظامی محور امارات در تضاد با رویکرد سنتی و «راه سوم» عمان در قبال بحران ها قرار داشت که با گفت و گو هدایت می شد. پرونده ایران و بیش از همه پرونده یمن نقش مهمی در تیره شدن روابط عمان و امارات داشت. ابوظبی نیروهای خود را در یمن به عنوان بخشی از ائتلاف تحت رهبری عربستان سعودی علیه یمن مستقر کرد و همچنین در محرا (2016-2018)، استانی هم مرز با عمان و به طور سنتی تحت نفوذ سیاسی این بازیگر، تجهیرات نظامی اش را تقویت می کرد. در مقابل، مسقط در طول جنگ یمن بی طرفی خود را حفظ کرد و تبادلات دیپلماتیک بین طرف های یمنی و قدرت های منطقه را تسهیل. در رابطه با ایران، امارات سفیر خود را از تهران (2016-2022) خارج کرد، در حالی که عمان روابط خوبی با جمهوری اسلامی ایران داشته و دارد بالاخص که هر دو بازیگر حافظ تنگه هرمز هستند.

اتحاد در عین افتراق

به نوشته ispionline سال 2018، در حالی که بسیاری از اتباع اماراتی در حال خرید املاک مرزی در عمان بودند، سلطان قابوس شهروندان غیر عمانی را از داشتن زمین کشاورزی و املاک در مناطق استراتژیک مرزی، از جمله مسندم (محصور عمان در امارات) و ظفار (به استثنای مناطق مرزی) منع کرد. در سال 2019، دومین سلول جاسوسی امارات متحده عربی متشکل از شهروندان اماراتی در عمان به حبس محکوم شدند (اولین سلول در سال 2011 کشف شد). اما همه چیز از سال 2019 به سرعت تغییر کرد و به احیای روابط گرم عمان و امارات یاری رساند. مرگ سلطان قابوس در اوایل سال 2020 با تلاش امارات جهت بازتعریف سیاست خارجی این بازیگر و قرار دادن اقتصاد در اولویت همزمان شد.

زیرساخت ها هسته اصلی فصل جدید تعامل سیاسی عمان-امارات هستند و پروژه های دوجانبه نیز می توانند به کریدورهای بزرگتری مرتبط شوند. در سال 2022، عمان و امارات متحده عربی پروژه راه آهن عمان را تأسیس کردند؛ یک پروژه سرمایه گذاری مشترک 3 میلیارد دلاری برای توسعه و راه اندازی شبکه راه آهنی که بندر صحار در شمال عمان را به ابوظبی متصل می کند و اکنون زمینه ساز مشارکت سهامی بین دو بازیگر است. پیوند بنادر تجاری عمان، نه تنها با فضای داخلی سلطان نشین، بلکه با کشورهای تجارت محور مانند همسایه های امارات متحده عربی، نقش سلطان نشین را در شبکه های ارتباطی گسترده تر تشویق می کند. از سال 2018، سلطان نشین بخشی از طرح کمربند و جاده چین (BRI) است، در حالی که برخلاف امارات متحده عربی، تاکنون در پروژه کریدور اقتصادی هند-خاورمیانه-اروپا (IMEC) به رهبری ایالات متحده شرکت نداشته است. در مورد پروژه کریدور، سیاست خارجی می تواند تفاوت هایی را ایجاد کند، انتظار نمی رود عمان به زودی روابط دیپلماتیک خود را با اسرائیل عادی کند، اگرچه مسقط اولین کشور شورای همکاری خلیج فارس بود که میزبان سفر نخست وزیر اسرائیل در سال 2018 بود.

دریای سرخ و هم صدایی عمان و امارات

سلطان نشین موضعی قاطع در مورد اسرائیل اتخاذ کرده ، موضعی که سلطان هیثم در تشدید آن نقش داشته است. در میان کشورهای شورای همکاری خلیج فارس، عمان سخت ترین کلمات را علیه اسرائیل و جنگ غزه به کار برد و موقعیت سنتی طرفدار فلسطین را تقویت کرده است. در مجلس شورای عمان، اصلاحیه ای برای گسترش تحریم ها علیه اسرائیل  در سال 2022 تصویب شد و اینگونه دامنه محدودیت های تعریف شده علیه تل آویو در سال 1972 را وسیع تر کرد. با این حال، عمان تصمیم گرفت در فوریه 2023 حریم هوایی خود را به روی پروازهای اسرائیل باز کند، چند ماه بعد عربستان سعودی نیز از این رویه پیروی کرد. پروازها بر فراز عمان بعدها به دلیل درگیری در غزه به عنوان یک اقدام احتیاطی در زمان جنگ متوقف شد.

عمان و امارات در باب دریای سرخ جنوبی، باب المندب و خلیج عدن که به واسطه حملات ناامن شده، دغدغه ای مشترک دارند. از منظر تجاری، سلطان نشین مستقیماً تحت تأثیر این بحران قرار گرفته، زیرا صلاله (ظفار) به عنوان اولین بندر مهم برای کشتی‌هایی که از خلیج عدن به سمت اقیانوس هند می‌آیند، با کاهش 22 درصدی حجم کانتینر در سال روبرو شده است. در تلاش برای مقابله با انقباض حجم مبادلات در صلاله، عمان اکنون برای حمل بار تخلیه شده از طریق جاده با کشورهای شورای همکاری خلیج فارس هم صدا شده و از «جایگزین زمینی» مشابه کریدوری که امارات متحده عربی اکنون برای اتصال جبل علی با حیفا در اسرائیل از طریق عربستان سعودی و اردن استفاده می کند. بحران دریای سرخ زمانی رخ داد که پنج بندر برتر عمان (سلطان قابوس، صلاله صحار، خسب، شیناس، عسویق) با افزایش سالانه 1.5 درصد سود به واسطه جابجایی کالا در سال 2023عملکرد رو به رشدی را به ثبت رساندند.

بازی سلطان نشین با کارت چین و آمریکا

همکاری اقتصادی نزدیک‌تر عمان با امارات، به ویژه در سطح زیرساختی، می‌تواند راه‌های جدیدی را برای سرمایه‌گذاری خارجی در این کشور باز کند. این گزاره احتمالاً انگیزه رقابت قدرت های جهانی را افزایش خواهد داد. اما از منظر اقتصادی رقابت چندان برجسته نیست. در اواخر سال 2023، ایالات متحده از تلاش های چین برای ساختن پایگاه نظامی در عمان مطلع شد، طرحی که پکن آن را انکار نکرد. این کشور، قراردادی در سال 2019 منعقد کرد که  شامل تأسیسات و بنادر در دوقم و صلاله است. چین 90 درصد از صادرات نفت سلطنتی را به خود اختصاص داده است، این کشور در منطقه ویژه اقتصادی دوقم سرمایه گذاری کرده و نیروی دریایی اش (اغلب با روسیه و ایران) رزمایش انجام می دهد.اخیراً نگرانی در ایالات متحده برای ایجاد یک تأسیسات نظامی چینی در امارات در نزدیکی ابوظبی افزایش یافته است. کار ساخت و ساز در سال 2021 پس از بازرسی توسط مقامات آمریکایی در بندر خلیفه متوقف شد و سپس در اواسط سال 2023 از سر گرفته شد.

با افزایش رقابت آمریکا و چین در عمان و امارات، هند موقعیت ممتازی را در سلطان نشین به دست می آورد. در ژانویه 2024، چند هفته بعد از سفر سلطان هیثم به دهلی نو، هند منطقه خاصی را برای نیروی دریایی خود در بندر دوقم، در چارچوب افزایش استقرار نظامیان هند برای مقابله با دزدی دریایی در دریای عرب، ایمن کرد. در سال 2018، عمان دسترسی به بندر دقم را در اختیار نیروی دریایی هند قرار داد. رویکرد فعلی به مسقط اجازه می دهد تا به متحد آمریکا در مورد همسویی ژئوپلیتیک خود اطمینان دهد و در عین حال روابط نظامی را با متحدی تاریخی مانند هند که همچنین صدای قدرتمندی در بریکس پلاس به رهبری چین است، تقویت کند. علاوه بر این، اکنون که بدهی عمومی عمان بهبود یافته و اتکای سلطنت به وام های چینی کاهش می یابد – زمینه برای اتحاد سنتی با ایالات متحده و روابط رو به رشد با چین متعادل می شود.