نفوذ خزنده چین و روسیه در یمن؛ شکاف در جبهه شرق عیان شد/ پشت پرده هم‌صدایی پکن با غرب در خفا

به گزارش اقتصادنیوز، 2 ژوئیه، میخائیل بوگدانوف، معاون وزیر خارجه روسیه، میزبان هیاتی از یمن در مسکو بود. بر اساس قرائت وزارت امور خارجه روسیه، بوگدانوف در این نشست به گزاره هایی چون«وخیم‌تر شدن اوضاع در دریای سرخ» و نیاز به گفت‌وگوهای بین‌المللی تحت نظارت سازمان ملل تاکید داشت. 8 ژوئیه، کاردار چین در یمن، شائو ژنگ، مدعی شد که پکن با یمن درباره تهدیدات کشتیرانی دریایی در دریای سرخ در تماس است. این دیپلمات چینی بحران دریای سرخ را با جنگ جاری غزه مرتبط دانست و خواستار صلح فوری در غزه و ارسال کمک های بشردوستانه برای جلوگیری از گسترش بحران شد.اگرچه روسیه و چین به طور منظم با انصارالله گفتگو دارند، اما انگیزه‌های این تعاملات به طور قابل توجهی متفاوت است.

از آنجایی که حملات یمن عمدتاً منافع تجاری روسیه را تهدید نمی‌کند؛ روسیه با روایت‌های این گروه در مورد تجاوز غرب هم صداست و گروه یمنی را به عنوان شریک بالقوه در مبارزه مسکو علیه سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) می‌بیند. از سوی دیگر، تعامل چین با انصارالله با هدف کاهش تهدیدها در جریان است، پکن می‌خواهد اطمینان حاصل کند که حملات به کشتی‌های تجاری غربی به دارایی‌های دریایی چین گسترش نمی‌یابد. با این همه انصارالله روسیه و چین را شرکای خود در برابر یکجانبه گرایی آمریکا می داند اما روابط گرم تری با مسکو دارد.

دهن کجی روسیه به آمریکا

آنگونه که موسسه خاورمیانه مدعی است، تعامل فعال روسیه با انصار الله نشان دهنده مواضع دیرینه آن در قبال جنگ داخلی یمن است. روسیه بدون توجه به قطعنامه 2216 شورای امنیت سازمان ملل (که انصار الله را ترغیب می‌کرد تا اراضی یمن تحت کنترل خود را رها کنند)، از مداخله نظامی عربستان سعودی در یمن انتقاد و با قرار گرفتن نام این گروه در لیست سیاه توسط آمریکا در سال 2021 مخالف بود. با لحاظ کردن موضع دیرینه روسیه نسبت به این گروه باید گفت که مسکو از مخالفان توسل به راه حل نظامی برای توقف بحران در دریای سرخ است. از همین رو رهبران کرملین ائتلاف نظامی تعریف شده توسط ایالات متحده در دسامبر 2023 را به سخره گرفتند. سرگئی بالماسوف، کارشناس موسسه خاورمیانه مسکو، مدعی است که ائتلاف دریای سرخ کاملاً بی‌اثر خواهد بود، زیرا برای مقابله با موشک ها و پهپادهای انصار الله، توسل به عملیات زمینی ضروری است. 12 ژانویه، زمانی که ایالات متحده و بریتانیا توامان اهداف یمن را هدف قرار دادند، واسیلی نبنزیا سفیر روسیه در سازمان ملل این حملات را به عنوان "تجاوز مسلحانه آشکار" به یمن محکوم کرد.

مسکو تلاش داشته تا در برخورد با انصار الله از اهرم های دیپلماتیک پیروی کند. 18 ژانویه، سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه، تعامل انصار الله با عربستان سعودی را نتیجه بخش خواند و هشدار داد که ادامه حملات ایالات متحده و انگلیس باعث می شود این گروه تمایل کمتری برای سازش داشته باشد. در حالی که لاوروف از تعهد به ادامه مذاکرات روسیه با انصار الله خودداری کرد؛ بوگدانوف در 25 ژانویه میزبان یک هیئت از این گروه بود تا درباره امنیت دریای سرخ رایزنی داشته باشند.به ادعای گروهی از ناظران فعل و انفعال های دیپلماتیک روسیه رویکرد انصار الله را تعدیل نکرد اما کشتی های این کشور( روسیه) از آسیب در امان ماندند. گذشته از حمله موشکی تصادفی انصار الله به نفتکش حامل نفت روسیه با پرچم پاناما در 13 ژانویه که در فاصله 500 متری از هدف سقوط کرد، کشتی های روسی فعلا مصون از هر حمله ای هستند. کنایه سرگئی مردان، مفسر فراملی‌گرا، مبنی بر اینکه «به زودی تنها کشتی‌های حامل نفت روسیه از کانال سوئز عبور خواهند کرد»، نشان از  اعتماد روسیه مبنی به مصونیت کشتی‌های دریایی این کشور از حملات دارد.

در حالی که روابط روسیه و غرب به واسطه جنگ در اوکراین به پایین‌ترین سطح خود می‌رسد، ملی‌گرایان افراطی روسی انصار الله را به عنوان نیروهای مقاومت ضدغربی معرفی کرده‌اند. در 3 جولای، الکساندر دوگین پستی را به اشتراک گذاشت و مدعی شد عبارات "شجاع به عنوان یک حوثی" و "من در قلب حوثی هستم، من می توانم این کار را انجام دهم" به زودی در روسیه رایج خواهد شد. این موضع گیری در حالی رسانه ای شد که یکی از  مقام ارشد آمریکایی اخیراً ادعا کرد که پوتین در نظر دارد موشک‌های کروز ضد کشتی برای انصار الله تامین کند. پس از سفر پوتین به ریاض در دسامبر 2023، محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی مخالفت خود را با تسلیح این گروه توسط روسیه اعلام کرد و طبق گزارش‌ها، این طرح خنثی شد. این رویداد نشان می دهد که همکاری روسیه و انصار الله به واسطه خطوط قرمز عربستان محدود شده است.

هم صدایی چین با غرب در خفا

 شی جین پینگ، رئیس جمهور چین در جریان سفر ژانویه 2016 خود به ریاض از وحدت یمن حمایت کرد. با این حال این کشور در قیاس با روسیه در باب حمایت از انصار الله سابقه کم رنگ تری دارد. در دسامبر 2016، چین میزبان مقامات این گروه در پکن بود تا در مورد چشم انداز حل و فصل صلح در یمن گفتگو کنند. این نشست پرتنش شد، زیرا پکن نسبت به تصمیم انصار الله برای ایجاد کابینه ای از وفاداران در صنعا به جای یک دولت وحدت فراگیر ابراز نگرانی کرد. کاهش خصومت‌های فعال بین عربستان سعودی و انصار الله در مارس 2022، محاسبات چین را تغییر نداد. در حالی که این گروه در ماه می 2023 یادداشت تفاهمی با گروه میدان نفتی آنتون چین برای سرمایه گذاری در اکتشاف نفت در سواحل یمن امضا کردند، آنتون به سرعت این توافق را باطل کرد.به دلیل روابط پرتنش پکن با انصار الله، چین نگران بود که کشتی‌های تجاری اش هدف قرار بگیرند. رخدادی که می توانست نتایج فاجعه باری داشته باشد، زیرا این کشور برای ترانزیت 60 درصد از صادرات خود به اروپا به کانال سوئز متکی است و تغییر مسیر از طریق دماغه امید به طور قابل توجهی هزینه های حمل و نقل چین را افزایش می دهد. گذشته از شلیک پنج موشک بالستیک ضد کشتی توسط انصار الله به کشتی هوانگ پو با پرچم پاناما و متعلق به چین در مارس 2024، چین تاکنون از حمله به دارایی های دریایی خود مصون بود. در حالی که وزارت خارجه این کشور اصرار دارد که انصار الله به کشتی های چینی تضمین های امنیتی نداده اند، اما پکن تلاش دارد تا از تحقق بدترین سناریوها جلوگیری کند.

چین از طریق موضع گیری های محتاطانه  و تکیه بر اهرم های دیپلماسی سایه خطرات ناشی از حمله انصار الله را کاهش داده است. در 4 ژانویه، سخنگوی وزارت خارجه چین بر اهمیت حفاظت از کشتی های غیرنظامی تاکید کرد اما انصار الله را به دلیل تشدید بحران دریای سرخ مقصر ندانست. در 10 ژانویه، چین به روسیه، الجزایر و موزامبیک پیوست و به قطعنامه 2722 شورای امنیت سازمان ملل که حملات این گروه را با عباراتی تندی محکوم می کرد، نه گفت.چین همچنین با راه حل نظامی برای بحران کشتیرانی دریای سرخ مخالف است. در حالی که چین در محکومیت صریح حملات آمریکا و انگلیس به انصار الله با مسکو هم صدا نشد، بیانیه مشترک این بازیگر با اتحادیه عرب در 14 ژانویه بر لزوم «احترام به حاکمیت و تمامیت ارضی یمن» تأکید می‌کند. تانگ تیچائو، یکی از فعالان در موسسه مطالعات غرب آسیا و آفریقا در پکن، هشدار داد: «اقدام نظامی آمریکا به منزله افزودن هیزم به آتش است که ممکن است بحران امنیتی دریای سرخ را به یک درگیری منطقه‌ای تبدیل کند». این در حالی است که نیروی دریایی چین کشتی‌های باری چینی را که از دریای سرخ و آب‌های سومالی عبور می‌کنند اسکورت کرده است.پس برخلاف میزبانی علنی روسیه از مقامات انصار الله، چین برای تامین امنیت کشتی های تجاری خود به ارتباط مخفیانه دوجانبه با این گروه متکی است. پکن پیشنهادهایی را به واسطه تعامل با تهران در مورد نیاز به حفاظت از کشتی های چینی مطرح کرده است. این رویکرد مانع از آن شده تا چین در کاهش تنش ها در دریای سرخ نقش برجسته ای داشته باشد.

نتایج دیپلماسی در سایه چین

علیرغم تفاوت‌های عمده در رویکرد روسیه و چین در قبال جنگ داخلی یمن، انصار الله مدت‌هاست که هر دو کشور را به‌عنوان شرکای احتمالی ضد آمریکایی شان می‌دانند. در مارس 2015، مقامات انصار الله اعلام کردند که از سرمایه گذاری روسیه در پروژه های انرژی و برنامه ریزی برای تقویت همکاری با چین استقبال می کنند. هیچکدام از این تلاش ها نتیجه قابل قبولی نداشتند، اما انصار الله به پیشنهادهای اقتصادی دو کشور فوق را مثبت اریابی می کنند. در مارس 2024، علی القحوم، عضو دفتر سیاسی انصار الله، استدلال کرد که همکاری این گروه با چین، روسیه و گروه بریکس (شامل برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی، با گسترش اخیر به ایران، مصر، اتیوپی، و امارات متحده عربی) به "غرق کردن آمریکا و غرب در منجلاب دریای سرخ و تضعیف نظم تک قطبی به رهبری آمریکا کمک می کند."

انصار الله بیش از هر چیز بر جذب مسکو تمرکز دارند. پس از حمله تروریستی مارس 2024 به تالار شهر کروکوس، این جنبش غرب را متهم کرد که پشت این حادثه بوده و از "ابزار جنایتکارانه" برای تضعیف دولت روسیه استفاده می کند. محمد البخیتی یکی از اعضای دفتر سیاسی انصار الله مدعی شد که ایالات متحده در تلاش است تا بین مسلمانان و مسیحیان روسیه درگیری ایجاد کند و اعضای داعش و القاعده را به اوکراین فرستاده است. با این حال، حتی این همبستگی نیز محدودیت هایی دارد. علاوه بر این انصار الله از لحاظ تاریخی چین را به‌عنوان بازیگری سازشگر با سیاست غرب قلمداد می کنند. از زمانی که چین در توافق عادی سازی عربستان سعودی و ایران در مارس 2023 نقش میانجی را عهده دار شد، انصار الله تلاش کردند تا در قامت متحد مخالف غرب با چین ارتباط برقرار کنند. این گروه از پکن خواست تا "نقش حیاتی خود" را در منطقه بازتعریف کرده و به سیاست های سلطه گرانه و بی ثبات کننده غرب پایان دهد. فارغ از این مقوله ها،بحران کشتیرانی دریای سرخ تضاد بین تاکتیک‌های نفوذ روسیه و چین در خاورمیانه را نشان می‌دهد. مسکو متکی به نمایش‌های ضدغربی است و تحمل بالایی در برابر بحران دارد. پکن به دیپلماسی سایه وابسته است و در درجه اول نگران حفاظت از منافع اقتصادی خود است. این تفاوت های فاحش توانایی انصار الله برای تقویت همزمان روابط با روسیه و چین را پیچیده می کند.