سایه انتخابات آمریکا بر برنامه هسته‌ای ایران؛ معنای بازگشت ترامپ برای خاورمیانه/ هریس و معمای صلح به شرط چاقو

به گزارش اقتصادنیوز، دونالد ترامپ و کامالاهریس به عنوان دو نامزد پیشرو انتخابات ریاست جمهوری 2024 آمریکا در خاورمیانه با آزمونی دشوار روبرو هستند؛ جغرافیایی که به واسطه جنگ در غزه بیش از ده ماه است که درگیر تنش‌هایی جدی است و معادلات حاکم بر آن در حال تغییر است.

دو روایت از بن بست حاکم بر خاورمیانه

به باور ناظران در چنین شرایطی شاهد رقابت دو چهره در آمریکا هستیم، از یک طرف هریس که چهار سال در قامت معاون جو بایدن در کاخ سفید فعالیت داشت که البته در عرصه سیاست خارجی تجربه ای محدود دارد بالاخص آن که در این حوزه فرصت اندکی برای مشارکت نیز داشت.

از منظر این گروه، هریس به احتمال زیاد مواضع دولت بایدن را حفظ کرده و تلاش دارد تا با توسل به اهرم های دیپلماتیک گره های کور را باز کند.

این گروه می گویند، اگر او در ماه نوامبر پیروز کارزار شود، علاوه بر انبوهی از چالش ها، وارث بی ثباتی بی سابقه در خاورمیانه نیز خواهد بود.

از سوی دیگر تهدیدها از جانب روسیه، چین و همچنین تنش ها در مرز جنوبی، ماموریت او را دشوارتر خواهد کرد. با این همه به ادعای موسسه خاورمیانه هریس در قامت یک انترناسیونالیست سرسخت ممکن است با متحدان آمریکایی برای محدود کردن نفوذ دشمنان این کشور بازیگرانی چون، روسیه، چین و ایران همکاری داشته باشد.

در برابر پلتفرم رسمی، حزب جمهوری خواه در سال 2024 در ارتباط با خاورمیانه صرفا بر دو اصل تاکید دارد؛ حمایت از اسرائیل و بازگردان صلح به خاورمیانه؛ دو گزاره ای که پیشتر نیز برآن تاکید شده بود.

از همین رو بسیاری از ناظران می گویند دولت دوم ترامپ طبیعتا سیاست های قبلی از سال 2017 تا 2021 را دنبال خواهد کرد؛ سیاست هایی همچون اعمال فشار حداکثری علیه ایران با تمرکز بر تحریم های اقتصادی، بی میلی به اهرم های دیپلماتیک بالاخص در ارتباط با برنامه هسته ای ایران، تمرکز بر انرژی و اقتصاد و عدم اولویت مقوله های حقوق بشری و دموکراسی، بازگشت به عصر تعامل با بازیگرانی چون مصر تحت رهبری عبدالفتاح السیسی و ترکیه به رهبری رجب طیب اردوغان، احیای روابط با عربستان، زمینه سازی برای تحقق اصل عادی سازی روابط میان اسرائیل و عربستان؛ گزاره ای که آن را می توان ادامه توافق ابراهیم قلمداد کرد که سال 2020 روابط گروهی از کشورهای عربی چون امارات، بحرین و مراکش با اسرائیل عادی کرد.

صلح به شرط چاقو؟

موسسه خاورمیانه در ادامه این یادداشت ادعایی آورده، موضع گیری هریس در مورد ویرانی های ناشی از جنگ در غزه و رنج فلسطینیان پرحاشیه بوده است. هرچند خانم معاون هرباری که درباره پیامدهای این جنگ گفته، تاکید داشته که آمریکا کنار اسرائیل قرار خواهد داشت.

به بیانی دیگر کامالا نیز به سان جو بایدن بر تعهد تزلزل ناپذیر آمریکا جهت حراست از امنیت اسرائیل تاکید دارد. این در حالی است که هریس حتی زمانی که در سنا فعالیت داشت نیز سابقه ای طولانی در حمایت از اسرائیل دارد. از همین رو گروهی از ناظران می گویند تاکید نامزد پیش رو حزب دموکرات بر آینده غزه پس از جنگ، تلاش برای هم صدایی میان متحدان عرب آمریکا است.

 به بیانی بهتر هریس بدین گونه تلاش دارد تا ائتلافی قدرتمند در راستای منافع واشنگتن تعریف کند.در مقابل هریس ترامپ قرار دارد؛ همانی که بسیاری از او به عنوان بهترین دوست اسرائیل یاد می گنند. ترامپ در دوران ریاستش در سال 2018 سفارت آمریکا را از تل‌آویو به شرق بیت المقدس منتقل کرد و اندکی بعد در ماه مارس، حاکمیت اسرائیل بر بلندی های جولان را به رسمیت شناخت. علاوه بر این، ترامپ در سال 2018، تمام کمک های مالی به آژانس امداد و کار سازمان ملل برای فلسطین را متوقف کرد.

حالا رئیس جمهوری پیشین آمریکا می‌گوید که اگر رئیس جمهور بود، حملات 7 اکتبر 2023 اتفاق نمی‌افتاد، و متعهد شده تا صلح به خاورمیانه را بازگرداند. با این همه به گفته ناظران ترامپ برای پایان دادن یا مدیریت جنگ غزه رویکرد روشنی ندارد. او در ژوئن 2024 و در پاسخ به سوالی درباره تشکیل کشور فلسطین صرفا گفت: «باید شرایط را ببینیم».در ژوئیه 2024، ترامپ به بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل گفت: «آنچه را که باید انجام دهید انجام دهید» و «جنگ را تمام کنید».با این همه ترامپ به نخست وزیر اسرائیل هشدار داد که روابط عمومی این بازیگر به واسطه ویرانی های غزه درگیر چالش های جدی شده است.

ایران و مواضع رقبای انتخابات 2024 آمریکا

در باب ایران نیز به نظر می رسد موضع هریس و ترامپ متفاوت باشد. سال 2015، هریس از توافق برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) برای توقف پیشرفت در برنامه هسته ای ایران حمایت کرد، او سال 2018 تصمیم دونالد ترامپ جهت خروج از توافق با تهران را تصمیمی نادرست خواند که می تواند (به ادعای او)امنیت ملی را به خطر بیاندازد. در سال 2019، هریس در طول مبارزات انتخاباتی‌اش برای ریاست‌جمهوری، مدعی شد که برای توافق با تهران برنامه ریزی خواهد کرد و ضمن اشاره به پایبندی ایران به اصل راست ازمایی از تلاشش برای بازگشت به برجام گفت. در مقابل ترامپ خواهان اعمال فشار حداکثری علیه ایران هست. با این همه هنوز مشخص نیست در صورت بازگشتش به کاخ سفید در ارتباط با برنامه هسته ای ایران از چه رویکردی پیروی خواهد کرد.سوابق دوران ریاست ترامپ نشان می دهد که در دولت دومش نیز شاهد نوعی عدم قطعیت پویایی در روابط تهران و واشنگتن خواهیم بود.

ترامپ یکی از منتقدان سرسخت برنامه جامع اقدام مشترک باراک اوباما در سال 2015 (برجام) هست.او توافق هسته ای ایران، یکی از بدترین و یک طرفه ترین معاملاتی می داند که ایالات متحده تاکنون بدان تن داده است.

پلتفرم حزب جمهوریخواه سال 2024 و کمپین ترامپ اهداف (ادعایی) خاصی را در مورد ایران مشخص کرده اند؛ اهدافی چون، ممانعت از دستیابی ایران به فناوری هسته ای و مقابله با توان و قدرت و نفوذ منطقه ای ایران با توسل به تحریم ها و ارائه کمک های نظامی و امنیتی به متحدان منطقه ای آمریکا.

ترامپ در مصاحبه اش با ایلان ماسک در 12 اوت 2024 ادعا کرد که ایران در دوران دولتش به لحاظ اقتصادی تحت فشار بود و همین مقوله به ادعای رئیس جمهوری پیشین قدرت منطقه ای ایران را تحت تاثیر قرار داد.

ترامپ همچنین در این مصاحبه مدعی شد که دولت او با موفقیت چین را برای توقف واردات نفت از ایران تحت فشار قرار داده است.خرید نفت از ایران در سال 2019 کاهش یافت، با این همه در دورانی که ترامپ در قدرت بود دوباره افزایش یافت.

یمن، عربستان، سوریه و انتخابات آمریکا

هریس با هم صدا با اعضای حزب دموکرات بر پایان جنگ عربستان در یمن تاکید داشت. حالا با وقوع بحران در دریای سرخ به واسطه حملات انصار الله به کشتی های اسرائیلی یا کشتی هایی به مقصد سرزمین های اشغالی، نامزد پیشرو دموکرات ها بر تعهد آمریکا جهت کاهش توانایی انصار الله تاکید دارد.

دونالد ترامپ از ابتدا یکی از مخالفان سرسخت انصار الله بود و در سال 2021 نام این گروه را در لیست سیاه قرار داد؛ تصمیمی که نوعی بحران انسانی برای مردم یمن رقم زد. با این همه ترامپ در ژانویه 2024 از دولت بایدن به دلیل انجام حملات نظامی علیه اهداف انصار الله انتقاد کرد.در ارتباط با سوریه نیز در حالی که هریس از تداوم وضع موجود حمایت می کند و خواهان ارائه کمک های بشردوستانه در کنار تعریف کمپین برای مهار تروریسم هست، ترامپ بار دیگر بر پایان جنگ های بی پایان آمریکا تاکید دارد.

ترامپ در دوران ریاستش نیروهای آمریکایی ار از شمال شرق سوریه خارج کرد و بدین طریق متحدانش را در انزوا قرار داد؛ رخدادی که موجب شد تا جیم متیس استعفا دهد. با این همه به نظر می رسد ترامپ نیز در صورت بازگشت به کاخ سفید رویارویی با تروریسم بالاخص داعش را در اولویت های سیاست منطقه ای اش قرار دهد.

سال 2021، هریس علناً از توافقنامه ابراهیم حمایت کرد. او به عنوان معاون رئیس جمهور با رهبران کشورهای عرب که رابطه شان را با اسرائیل عادی کرده اند نیز دیدار داشت. اما ترامپ خود مبتکر توافق ابراهیم در سال 2020 بود تا بدین طریق بستری را برای عادی سازی روابط اسرائیل و اعراب هموار کند. از همین رو پیش بینی می شود که در دولت دوم ترامپ مقوله عادی سازی روابط عربستان و اسرائیل در دستور کار قرار بگیرد، هرچند ریاض تاکید دارد که تشکیل کشور فلسطین پیش شرط چنین توافقی است.