ارمنستان؛ سلاح جنگ هیبریدی در قفقاز جنوبی

در منطقه قفقاز جنوبی که برای تهران از اهمیت فزاینده ای برخوردار است، ارمنستان به تدریج به یک سلاح جنگ هیبریدی بدل شده است. ایروان حالا بیش از پیش هدف نفوذ آمریکا و اروپاییان به ویژه فرانسه قرار گرفته و در آن سوی میدان، تاثیر تهران و مسکو تضعیف میشود.

نیکول پاشینیان نخست وزیر ارمنستان تحت عناوینی همچون "بی طرفی" و "دیپلماسی چند وجهی" به روند غرب گرایی ارمنستان سرعت بخشیده که همین امر باعث بروز اختلافات جدی در جامعه ارمنستان شده و احتمال بروز انقلاب و ناآرامی های دائم اجتماعی شده است. این رویکرد در ادامه می تواند به بر روابط این کشور با ایران و روسیه هم اثر منفی بگذارد. دولت پاشینیان سعی دارد مشکلات ارضی با جمهوری آذربایجان را با دادن امتیازات فراوان حل کند که نمونه آن از دست دادن منطقه قره باغ کوهستانی بود. در عین حال، نیکول پاشینیان این قصور خود را بر گردن سازمان پیمان امنیت جمعی و به طور خاص روسیه انداخته و می گوید آنها باید به جای ایروان از حقوق ارمنیان این منطقه دفاع می کردند.

این رویکرد ایروان علیه روسیه که از ابتدای به قدرت رسیدن پاشینیان در سال 2018 آغاز شد و با جنگ 2020 قره باغ تشدید شد، شرایط مناسبی برای نقش آفرینی بازیگران غربی فراهم آورده است. ارمنستان حالا به تدریج از شمار نظامیان روسی در خاک خود میکاهد و در عین حال در پی اعطای امتیازات بیشتر به جمهوری آذربایجان و ترکیه است تا تنش های نظامی را کاسته و همکاری اقتصادی را جایگزین نماید. در عین حال، برای آمادگی نظامی خود در حال گسترش همکاری با فرانسه و هند است. ایروان در عین حال نیم نگاهی به ایران و ایالات متحده هم در این راستا دارد.

با این حال، مسئله کریدور زنگزور و تلاش ترکیه و باکو برای عبور این خط از ارمنستان و اعمال حاکمیت بر آن که خط قرمز ایران است، باعث می شود باکو نسبت به کاهش تنش بی میل باشد. در واقع جمهوری آذربایجان که با حمایت مستقیم ترکیه و اسرائیل در عرصه نظامی دست بالا را دارد، با مانعی بزرگ به نام ایران روبرو است و مدت هاست منتظر است تا با فراهم آمدن شرایط مناسب، اقدام نظامی اش را برای گشایش این کریدور عملی نماید. این موضوعی است که رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه به وضوح از آن سخن گفته است.

این رویکرد ارمنستان در قبال روسیه که حالا به مرحله خروج قریب الوقوع این کشور از پیمان امنیت جمعی CSTO رسیده، باعث نگرانی عمیق تهران هم است چراکه ایران و روسیه در حوزه قفقاز جنوبی تقریبا سیاست یکسانی دارند و هرچه جایگاه مسکو متزلزل شود، احتمال حضور پر رنگ تر فرانسه و آمریکا بالاتر می رود.

به بیان دیگر، تلاش ارمنستان برای یافتن یک حامی جدید به جای روسیه که با گسترش حضور غرب همراه شده، به قیمت مشکلات ژئوپلتیکی برای ایران و تشدید فشار امنیتی بر ایروان تمام خواهد شد.

رویکرد تازه ارمنستان در قبال روسیه آنقدر برای فرانسه جذاب است که این کشور دست از سیاست متعادل در قبال قفقاز جنوبی برداشته و با وجود سرمایه گذاری متقابل این کشور و جمهوری آذربایجان طی سالهای اخیر، روابطش با باکو را خدشه دار کرده است. واشنگتن نیز به نیابت از غرب به عنوان بخشی از جنگ هیبریدی اعلام آمادگی می کند که اگر ایروان روابطش با تهران و مسکو را تضعیف کند، به رفع آثار اقتصادی، دیپلماتیک و حتی نظامی این اقدام کمک خواهد کرد.

به این ترتیب، غرب در تلاش است تا در قفقاز جنوبی جای مستحکمی برای خود پیدا کرده و یک نقطه تنش تازه در نزدیکی ایران ایجاد نماید. با این اقدام، کنترل منطقه به دست آنها افتاده و در بهترین حالت از ایجاد پروژه کریدور ترانزیتی ایران-ارمنستان-گرجستان-اتحادیه اروپا جلوگیری خواهند کرد.

آیا نیکول پاشینیان متوجه است که با پیگیری سیاست های آمریکا و متحدانش، ارمنستان را به یک سلاح در جنگ هیبریدی غرب علیه کشورهای منطقه بدل کرده و در نهایت ممکن است این کشور متحمل شکست های دوباره و از دست دادن خاکش شود؟

با توجه به اینکه کشورهای غربی فقط در کلام و نه به صورت عملی سخن از حمایت از امنیت ارمنستان میزنند، آیا این رویکرد دولت ایروان، فرصت تلاش دوباره جمهوری آذربایجان و ترکیه در راستای ایجاد کریدور زنگزور با اقدام نظامی را فراهم نمی آورد؟ این دقیقا همان اتفاقی بود که برای قره باغ کوهستانی هم افتاد.