پشت پرده حمله خاموش اوکراین به کورسک؛ روسیه بر سر دوراهی/ زلنسکی سرنوشت جنگ را به نفع خود تغییر داد؟

به گزارش اقتصادنیوز، 6 آگوست، اوکراین به منطقه کورسک روسیه حمله کرد و با توسل به دو اهرم غافلگیری و سرعت برای دور زدن سریع خطوط دفاعی روسیه استفاده کرد. از آن زمان، اوکراین بخش قابل توجهی از خاک روسیه را تصرف کرده و صدها سرباز روسی را به اسارت گرفته است. اکنون با گذشت سه هفته از حمله، نیروهای اوکراینی در حال پیشروی و ادامه عملیات تهاجمی هستند. به نظر می‌رسد آنها قصد دارند یک حائل قابل دفاع در داخل روسیه تعریف کنند. این حمله، روایت پیشین را، حداقل در حال حاضر، در مورد مسیر جنگ تغییر داده است. اما کی یف باید تصمیم بگیرد که از این پیروزی چه بهره برداری خواهد کرد. این حمله هنوز مانع توقف پیشروی نیروهای روس در مناطق شرقی اوکراین نشده و مشخص نیست که رهبران اوکراین چگونه قصد دارند این موفقیت تاکتیکی را به دستاوردهای استراتژیک یا سیاسی تبدیل کنند. فارن افرز در این باره یادداشتی را منتشر کرده است. اقتصادنیوز این یادداشت را سه بخش تقسیم کرده که بخش نخست با عنوان «حمله به کورسک؛ جنگ به نقطه صفر بازگشت؟/ قمار اوکراین؛ کی یف و مسکو در آستانه فصل تازه رویارویی/ جبهه شرق، تنها برگ برنده پوتین» منتشر شد و در ادامه بخش دوم آمده است.

محاسبات کی یف

نظامیان اوکراینی مستقر در کورسک از قطعات بسیاری از تیپ‌ها، گردان‌های حمله و واحدهای تخصصی تشکیل شده‌اند. این نیروها تا زمانی که به عقب برگردند، نمی‌توانند شکاف‌ها را پر کنند، به عنوان ذخیره عمل کنند، یا با پیشرفت روسیه در داخل اوکراین مقابله کنند. به عبارت دیگر، این حمله، جبهه متزلزل اوکراین را تضعیف می‌کند. پس از حمله روسیه به خارکف در ماه مه، ارتش اوکراین خطوط دفاعی‌اش را در سراسر دونتسک تعریف کرده است. نیروهای روسیه همچنین خطوط اوکراین را در امتداد چندین محور از پوکروفسک، تورتسک تا چاسیو یار و نزدیک کوپیانسک عقب رانده‌اند. این بدان معنا نیست که حمله به کورسک ذاتاً بد تعبیر شده باشد. این عملیات به خوبی اجرا شد و به سرعت به چندین هدف محدود، اما مهم دست یافت که می‌توانست آن را به یک حمله یک هفته‌ای موثر تبدیل کند. اگر اوکراین بتواند نیروهای قابل توجه روسیه را از جبهه‌های دیگر بیرون بکشد، نتیجه این ریسک را دارد. اما تاکنون، شواهد کمی در این باره وجود دارد.

زمان و سازماندهی حمله نشان می‌دهد که رهبران اوکراین بدین نتیجه رسیده بودند که باید اقدام کنند. یکی از دلایل احتمالی، انتخابات آتی در ایالات متحده است که برای کی‌یف تهدید است و می‌تواند این کشور را به اجبار در مسیر مذاکرات قرار دهد، آن هم در شرایطی که در موضع ضعف قرار دارد. از منظر تئوری، اوکراین با تصرف خاک روسیه، می‌تواند قدرت چانه‌زنی خود را به میزان قابل توجهی بهبود بخشد. بنابراین، رهبری اوکراین ممکن است به این نتیجه رسیده باشد که اکنون برای هر واقعیت سیاسی که در ژانویه با آن روبرو خواهد شد، در موقعیت بهتری قرار دارد. اما این حمله براساس تحلیل از واقعیت‌ها انجام شد. هیچ مذاکره‌ای در راه نبود و کی یف مطمئناً می‌توانست صبر کند تا آینده سیاست ایالات متحده مشخص شود. در حال حاضر، هیچ دلیل قانع‌کننده‌ای وجود ندارد که مسکو در شرایطی که خاکش تصرف شده وارد مذاکره شود. در هر صورت، روسیه به احتمال زیاد فشار نظامی‌اش را در خط مقدم حفظ خواهد کرد و در عین حال نیروهای خود را برای ضدحمله در کورسک افزایش می‌دهد. حمله روسیه می‌تواند در زمستان موثرتر باشد، زمانی که شاخ و برگ‌های متراکم درختان مورد استفاده نیروهای اوکراینی برای پنهان کردن چندان مورد استفاده نباشند.

یک حمله غیرمنتظره

با وجود اینکه روسیه دو خط دفاعی در کورسک داشت، اما آن‌ها به آرامی توسط مرزبانان و سربازان وظیفه تحت حمایت یک واحد اخمت اداره می‌شدند. نیروهای اوکراینی با ترکیب موثر زره، پیاده نظام مکانیزه و توپخانه، به سرعت مدافعان روسی را دور زده یا محاصره کردند. بسیاری از آنها که مجهز نبودند و برای مقابله با چنین نیرویی آمادگی نداشتند، تسلیم شدند. ارتش اوکراین نشان داد که از حملات گذشته درس گرفته و خودروهای مین پاک کن، دفاع هوایی و سیستم‌های جنگ الکترونیک را برای پشتیبانی از حمله اولیه آورده است. همچنین به نظر می‌رسد اوکراین در مقابله با پهپادهای شناسایی روسی یا پهپادهای دید اول شخص موفقیت‌هایی به دست آورده و توانایی روسیه برای واکنش سریع را محدود می‌کند. با وجود اینکه پهپادهای روسی حمله را شناسایی و مشاهده کردند، اوکراین به عملیاتی غافلگیرکننده دست زد. به نظر می‌رسد برنامه‌ریزی در محافل دولتی خود اوکراین انجام شده است. کی یف به شرکای بین‌المللی در باب این حمله اطلاع نداده، زیرا ممکن بود این کشور را ناامید کرده یا طرح‌ها را فاش کنند. در طول عملیات‌های گذشته، مانند حمله تابستانی اوکراین در سال 2023 یا حمله دوم این کشور به منطقه بلگورود روسیه در بهار 2024، نیروهای روسی با دانش دقیق از برنامه‌ریزی اوکراین در موقعیت خوبی قرار گرفتند. در این مورد، هیچ واحد روسی از قبل برای پاسخگویی و هیچ ذخیره عملیاتی که بتواند به سرعت پاسخ دهد وجود نداشت.

براساس پلن سال2022 خارکف که توسط الکساندر سیرسکی، فرمانده کل اوکراین برنامه ریزی شده بود، یگان‌های این کشور از سرعت خود استفاده و سردرگمی ایجاد کردند. تلاش‌های اولیه روسیه برای ارسال نیروهای کمکی با حملات سامانه موشکی توپخانه با تحرک بالا (HIMARS) روبرو شد و ستون‌هایی از نیروهای روسی که در موقعیت‌یابی بی‌دقت بودند، نابود شدند. پاسخ اولیه روسیه بسیار نامطلوب بود، که نمونه‌ای از ناتوانی رهبری نظامی در واکنش به موقعیت‌های پویاست. ترتیبات فرماندهی و کنترل نیز در این بخش از روسیه گیج کننده است، جایی که مسئولیت‌ها بین منطقه نظامی مسکو، نیروهای متعلق به منطقه نظامی لنینگراد، سرویس امنیت فدرال و سایر سازمان‌ها همپوشانی دارند. برخلاف اوکراین که میدان نبرد بین گروه‌های منطقه‌ای تقسیم شده است، روسیه زمان زیادی را صرف کرده تا مشخص کند چه کسی بر واکنش متمرکز است و چه کسی فرماندهی را بر عهده دارد.

روسیه نیروهای کمکی به منطقه ارسال کرده است. آنها دارای گروه بندی غیرمنسجمی از سربازان وظیفه از اعماق داخل کشور و واحدهای منظم هستند که از جبهه‌های با اهمیت کم‌تر در داخل اوکراین مستقر شده‌اند. ارتش روسیه از گردان‌های تکه تکه تیپ‌های خود از جمله پیاده‌نظام دریایی و نیروهای هوابرد استفاده کرد و عملیات‌های ویژه و واحدهای نامنظم را مستقر کرد. روسیه تا کنون از زاپوریژیا و خارکف عقب نشینی کرده و در عین حال عملیات نظامی خود را در اطراف شهرهای شرقی ووهلدار، پوکروفسک، تورتسک و کوپیانسک ادامه داده است. همچنین به نظر می رسد که از منظر روسیه استقرار مجدد واحدهای حمله هواپیماهای بدون سرنشین در اولویت قرار دارد که می توانند سریعتر حرکت کنند و تأثیر کمتری بر عملیات تهاجمی روسیه نسبت به ذخایر پیاده نظام داشته باشند. در عین حال، روسیه به سرعت استحکامات عمیق تری در کورسک ساخته است. پاسخ روسیه به کورسک، تا کنون، به نظر می رسد در قاب تلاش اقتصادی برای مهار تهاجم است، زیرا این کشور همچنان به عملیات تهاجمی در دونتسک اولویت می دهد. مسکو ممکن است مقداری احتیاط نشان دهد، زیرا آگاه است که در سال‌های گذشته، اوکراین معمولاً حملاتی را در چندین محور انجام داده است. ممکن است این تنها عملیات تهاجمی برنامه ریزی شده اوکراین نباشد.

کورسک، میدان نبرد بعدی است؟

نیروی هوایی روسیه برای مقابله با حمله کورسک، پشتیبانی هوایی را از جبهه‌های دیگر، به ویژه از خارکف، تغییر داده است، اما تلاش تهاجمی روسیه به طور کلی کند نشده است. اخیراً، واحدهای روسی به سمت تورتسک پیشروی کرده‌اند و در محدوده توپخانه پوکروفسک قرار گرفته‌اند. پوکروفسک به عنوان یک مرکز ترانزیت کلیدی برای حفظ دفاع در دونتسک و جلوگیری از پیشرفت بیشتر روسیه مهم است. حتی اگر روسیه نتواند به سرعت شهر را تصرف کند، قرار دادن پوکروسک در محدوده توپخانه، غیرنظامیان را مجبور به فرار کرده است. پیشروی روسیه در آنجا نیز جناح های اوکراین را تهدید می‌کند و می‌تواند  آنها را به عقب نشینی بزرگ‌تری از کوراخوف و وولدار وادار کند. حمله کورسک باعث شده که اوکراین با کمبود ذخایر برای پاسخ به هرگونه پیشرفت روسیه و در برخی موارد سهمیه بندی مهمات توپخانه مواجه شود. اگرچه تلفات اولیه اوکراین در کورسک اندک بوده است، اما با سازماندهی بیشتر نیروهای روسیه و استقرار نیروهای کمکی، این تلفات در حال افزایش است. نیروهای اوکراینی در حال حفاری هستند و کی یف قصد خود را برای ایجاد یک اداره نظامی در منطقه اعلام کرده است. اگر اوکراین قصد دارد در آینده قابل پیش‌بینی، کورسک را حفظ کند - همه شاخص‌ها نشان می‌دهند که این کار را می‌کند - به احتمال قوی این منطقه به محل نبرد سخت دیگری تبدیل خواهد شد.

همه چیز به واکنش مسکو بستگی دارد. اگر نیروهای روسی خود خطوط اوکراین را در هم بشکند، در آن صورت کی‌یف ممکن است مسکو را وادار به نبرد بر اساس شرایط خود کند و فشار را در سراسر جبهه افزایش دهد. این شبیه واکنش روسیه به تصرف روستای کرینکی توسط اوکراین در آن سوی رودخانه دنیپر در خرسون در سال 2023 است. روسیه با وجود حداقل اهمیت استراتژیک این منطقه، بازپس گیری این روستا را در اولویت قرار داد و در نتیجه خسارات سنگینی را در میان واحدهای نخبه متحمل شد. کورسک می‌تواند به طور مشابه قدرت تهاجمی روسیه را کاهش دهد و نبرد را به خاک روسیه منتقل کند. مسکو همچنین ممکن است خود را برای ایجاد یک ذخیره عملیاتی قابل توجه و استقرار پادگان‌های بزرگتر در امتداد مرزهای خود ناچار ببیند. این نیز قدرت رزمی را که روسیه برای جنگ در داخل اوکراین در اختیار دارد کاهش می دهد. استراتژی اوکراین هنوز به طور کامل شکل نگرفته است. ارتش این کشور در حال کار در حوزه‌های لجستیک، مسائل ارتباطی و سایر ضروریات برای حفظ این جبهه است. این کشور باید مجموعه‌ای از مواضع قابل دفاع و حائلی گسترده‌تر اما کم عمق‌تر در داخل روسیه ایجاد کند.