معنای خاورمیانه روسی/ رویارویی ایران و اسرائیل؛ فرصت‌سازی مسکو از تصاعد بحران در منطقه
به گزارش اقتصادنیوز، پس از ترور اسماعیل هنیه رهبر حماس توسط اسرائیل در تهران، ناظران بین‌المللی با احتیاط معادلات خاورمیانه را در میانه تنش‌ها میان تهران و تل‌آویو رصد می‌کردند؛ در این میان روس‌ها بیش از هر زمان دیگر تلاش داشتند تا میان دیپلماسی مبتنی بر قدرت نرم خود و پس‌لرزه‌های حاصل از هرگونه رویارویی احتمالی میان ایران و اسرائیل تعادلی ظریف تعریف کنند. از همین رو روسیه در شرایطی که گرفتار جنگ خودخواسته‌اش در اوکراین است، به شکلی فرصت طلبانه در تلاش بوده و هست تا در تنش‌های حاکم سرمایه‌گذاری کند.
چرایی هم صدایی تهران- مسکو
به نوشته نیو عرب، با آغاز جنگ در غزه، روسیه، اسرائیل و ایالات متحده را هدف انتقادهای تندی قرار داد. پوتین محاصره غزه را با محاصره لنینگراد توسط آلمان در طول جنگ جهانی دوم قیاس کرد و سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه این کشور در باب هزینه‌های بالای اقدامات اسرائیل که مغایر با قوانین بین‌المللی است، هشدار داد. روسیه براین باور است که نتایج فاجعه بار جنگ در غزه، نشان از شکست‌های سیاسی ایالات متحده در خاورمیانه است. به باور ناظران هدف مسکو از طرح چنین انتقادهایی تا حد زیادی تلاش برای افزایش محبوبیتش میان جمعیت‌های طرفدار فلسطین در منطقه و همسو شدن با دولت‌هایی است که از آتش‌بس حمایت می‌کنند.
جوست هیلترمن، مدیر برنامه منا در گروه بین‌المللی بحران، به نیوعرب گفت: «روسیه می‌خواهد آشکارا بخشی از «جنوب جهانی» باشد که در برابر «امپریالیسم غربی» ایستادگی می‌کند، اما رویکردش جنبه نمایشی دارد». به باور این تحلیلگر، مسکو خواهان تشدید تنش‌ها در منطقه نیست. گروهی دیگر می‌گویند، روس‌ها به دنبال افزایش نفوذ خود در خاورمیانه و ارتقای موقعیت این بازیگر به عنوان قدرت منطقه‌ای هستند. در همین راستا روسیه همچنان با رهبران حماس رایزنی دارد و میزبان مقامات کلیدی حماس و فتح در ژانویه با هدف میانجیگری و ایجاد وحدت در فلسطین بود.
علاوه بر این، مسکو ضرورت تقویت روابط با ایران و کشورهای عرب حوزه خلیج فارس مانند عربستان سعودی و امارات را درک کرده است. از زمانی که روسیه در سپتامبر 2015 با هدف حمایت از دولت سوریه به جنگ داخلی این کشور ورود کرد، دیدگاه پوتین برای قرار دادن مسکو به عنوان یک «قدرت‌دار منطقه‌ای» به طور پیوسته برجسته شد. با این حال، از زمان حمله پهپادی و موشکی ایران به اسرائیل در ماه آوریل، به تلافی بمباران کنسولگری ایران در دمشق توسط اسرائیل، چالش‌های جدیدی برای اهداف منطقه‌ای مسکو پدیدار شده، زیرا تنش‌ها بین ایران و اسرائیل به سرزمینی ناشناخته می‌ماند. با این حال در میانه رویارویی‌های حاکم، روسیه جانب ایران را نگاه داشته و براساس گزارش‌های ادعایی تجهیزات نظامی، رادارها و سامانه‌های دفاع هوایی را در اختیار تهران قرار داده است. حال سوال این است، کرملین چرا از ایران به لحاظ نظامی‌حمایت می‌کند؟
سیاست یک بام و دو هوای کرملین
نیو عرب در این باره چند دلیل را مطرح کرده و نوشته، مسکو می‌خواهد از تهران که در قامت شریک نظامی‌مهم برای روسیه در خاورمیانه عمل کرده، محافظت کند. به ادعای این پایگاه خبری، ایران پهپادهای شاهد را در اختیار روس‌ها قرار داده و حال آنگونه که نشریه‌های آمریکایی چون وال استریت ژورنال مدعی شدند، موشک‌های بالستیک کوتاه برد خود را در اختیار روسیه قرار داده است. 6 آگوست، درست در شرایطی که رویارویی ادعایی میان تهران و تل‌آویو به واسطه ترور اسماعیل هینه محتمل بود، سرگئی شویگو، دبیر شورای امنیت روسیه برای دیدار با مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور منتخب ایران و گفتگو درباره تقویت روابط دوجانبه و همکاری‌های گسترده‌تر، به تهران سفر کرد. در حالی که آنها درباره ابتکاراتی مانند کریدور شمال-جنوب - شبکه حمل و نقل چند حالته 7200 کیلومتری که چندین کشور از جمله روسیه و ایران را به هم متصل می‌کند رایزنی داشتند، به همکاری‌های نظامی‌میان دو بازیگر نیز پرداختند. با این همه آنگونه که ناظران مدعی اند، روسیه به واسطه هراس از واکنش تند ایران به اسرائیل و پس لرزه‌های آن که می‌تواند دامان کرملین را هم بگیرد، در حوزه همکاری نظامی‌اش با تهران اولویت هایی را تعریف کرده است.
ساموئل رامانی، تحلیلگر فعال در موسسه خدمات سلطنتی ایالات متحده (RUSI) در این باره به نیو عرب گفت: «رویکرد محتاطانه کرملین و تلاش‌های این بازیگر برای جلوگیری از افزایش تنش‌ها در خاورمیانه، بخشی از جناح محافظه کار در ایران را ناراضی کرده، بالاخص آن که مسکو به دولت سوریه مجوز استفاده از پدافند هوایی برای رهگیری پرتابه‌های اسرائیل را نداده است». در این میان گروهی مدعی اند، روسیه در باب افزایش توان و قدرت محور مقاومت در صورت بروز جنگ در منطقه نیز تردید دارد. از همین رو این بازیگر از استراتژی متعادل کننده قدرت در منطقه پیروی می‌کند. از یک طرف داده‌های ادعایی از حمایت‌های نظامی‌روسیه از انصار الله خبر می‌دهند و از طرفی دیگر مسکو به این گروه در ارتباط با حملات موشکی و پهپادی اش به دریای سرخ هشدارهایی داده است. به باور ناظران پیروی از چنین رویکردی نشان می‌دهد که روس‌ها هم می‌خواهند از انصار الله به عنوان اهرم فشاری علیه واشنگتن و متحدانش استفاده کند و هم در تلاش است تا با آرام کردن نسبی این گروه، شرکای امنیتی اش یعنی عربستان و امارات را دل گرم نماید. در همین قاب باید گفت، کرملین برای افزایش نفوذش در منطقه آشکارا باید این خطوط قرمر را لحاظ کند.
رئوف ممدوف، محقق غیرمقیم در موسسه خاورمیانه، به نیو عرب گفت: «رویکرد روسیه در قبال ایران و انصار الله محتاطانه بوده است. با درگیری‌های جاری در اوکراین، روسیه می‌داند که نمی‌تواند درگیر نبرد دیگری شود». او در ادامه خاطر نشان کرد:با توجه به احتیاط روسیه و تمایل این کشور برای حفظ روابطش با عربستان سعودی، که یکی از شرکای این بازیگر در اوپک پلاس هست، کمک نظامی‌روسیه به ایران احتمالا ماهیت دفاعی خواهد داشت، در حالی که حمایت این کشور از انصار الله حداقلی است و به ارائه مشاوره محدود می‌شود. در این میان رویکرد روسیه نسبت به اسارئیل نیز قابل تامل است. فارغ از انتقادها، مسکو تلاش کرده تا مانع از فروپاشی روابطش با تل‌آویو شود. ساموئل رامانی با اشاره به این گزاره معتقد است، همه چیز آنگونه که روس‌ها می‌خواهند پیش نرفته، حمایت کرملین از حماس، تل‌آویو را خشمگین کرده و روابط دو بازیگر را به شدت تحت تاثیر قرار داده است. علاوه بر این، برخلاف تصور روسیه، ایالات متحده فعلا توانسته بحران‌ها درخاورمیانه، دریای جنوبی چین و اروپا را مدیریت کند. از همین رو توانایی مسکو برای تحت تاثیر قرار دادن معادلات منطقه محدود شده است. در همین راستا به نظر می‌رسد مسکو در مسیر افزایش قدرت نرم خود گام برداشته و با تجهیز ایران تلاش کند تا جایی که امکان دارد موقعیت خود را در منطقه تقویت نماید.
