حمله به کورسک و بازگشت روسیه و اوکراین به نقطه صفر/ پوتین در آستانه جنگ خیابانی؟

به گزارش اقتصادنیوز، 6 آگوست 2024، سربازان اوکراینی از مرز استان کورسک عبور کردند و بعد از جنگ جهانی دوم اولین حمله بی‌سابقه علیه روسیه را کلید زدند. حمله اوکراین نه تنها نیروهای مسلح روسیه را غافلگیر کرد، بلکه ساختار ارتش این کشور را به چالش کشید و روایت کرملین از این نبرد دو ساله را برهم زد. جنگ روسیه و اوکراین به یک جنگ فرسایشی وحشیانه و دلخراش تبدیل شده است. هر طرف در تلاش است تا پول، تسلیحات و افراد مورد نیاز برای حفظ عملیات در طول یک جبهه 600 مایلی را به دست آورد.

ماجراجویی پرهزینه کرملین

آنگونه که کانورسیشن نوشته، در شرایطی که جنگ به ظاهر در بن بست قرار دارد، نتیجه رویارویی ممکن است به تمایل مردم روسیه و اوکراین برای تحمل هزینه‌های اقتصادی و فداکاری‌های انسانی مورد نیاز برای ادامه جنگ منوط شود. حمله اوکراین به کورسک احتمال برهم خوردن معادلات نبرد را افزایش داده و شاید موجب شود تا افکار عمومی روس‌ها علیه پوتین طغیان کنند. تبلیغات دولت روسیه در طول جنگ به طرز عجیبی مبهم بوده است. از یک طرف، مبلغان دولتی ادعا می‌کنند که روسیه درگیر مبارزه وجودی با غرب است. با تشدید تنش‌ها، هزینه‌های نظامی بیش از دو برابر شده و به بیش از 8 درصد تولید ناخالص داخلی رسیده و آموزش نظامی در همه مدارس اجباری شده است. در عین حال، به اکثر روس‌ها گفته می‌شود زندگی به روال عادی خود ادامه دارد. مسکو حاضر نیست حمله به اوکراین را جنگ قلمداد کند و در عوض مدعی انجام یک «عملیات نظامی ویژه» است.

به طور مشابه، بر خلاف اوکراین، طرح بسیج عمومی برای همه مردان جوان در سن سربازی در روسیه اجرا نشده است. زیرا اجرای طرح بسیج نسبی برای جذب 300 هزار نفر در سپتامبر 2022 باعث ناآرامی عمومی شد. در عوض، ارتش برای یارگیری به دستمزد حدود 2000 دلار آمریکا در ماه و پاداش تا 200 هزار دلاری برای جذب نیرو از مناطق فقیر متکی است. همزمان همانطور که مرکز لوادا همسو با دولت ارزیابی کرده، محبوبیت پوتین، پس از حمله به اوکراین در فوریه 2022 از 60 درصد به بیش از 80 درصد افزایش یافت - پس از الحاق کریمه در سال 2014 نیز رئیس جمهوری روسیه در وضعیت مشابهی قرار داشت.- با این همه حالا و با حمله اوکراین به کورسک، شرایط پوتین نیز پیچیده‌تر شده است. روس‌ها اشتیاق زیادی برای جنگ ندارند. از زمان حمله همه جانبه به اوکراین، نظرسنجی‌ها به طور مداوم نشان می‌دهد که حدود یک چهارم روس‌ها از جنگ حمایت می‌کنند، حدود 15 تا 20 درصد مخالف هستند و اکثریت باقی مانده تا حدودی بی‌تفاوت هستند. داده‌های نظرسنجی اخیر لوادا در ماه ژوئیه نشان داد که نسبت پاسخ دهندگان روسی که خواهان آغاز مذاکرات با اوکراین هستند به 58 درصد افزایش یافته در حالی که 34 درصد مایل به ادامه جنگ بدون گفتگو هستند.

روس‌های مسخ شده

ماه ژوئن زمانی که از روس‌ها پرسیده شد که درباره حمله نظامی روسیه به اوکراین چگونه نگاه می‌کنند، 48٪ احساس غرور کردند و فقط 33٪ مضطرب بودند و 10٪ خشمگین. در همان نظرسنجی، 65 درصد غرب را مسئول آغاز جنگ، 11 درصد اوکراین و تنها 6 درصد روسیه را مقصر دانستند. اما دانستن اینکه روس‌های معمولی واقعاً چه فکر می‌کنند کار ساده‌ای نیست. مردم از ترس انتقام جویی از دادن پاسخ "اشتباه" به نظرسنجی ها ابایی ندارند. حتی قبل از جنگ، نرخ پاسخ به نظرسنجی در روسیه پایین بود – لوادا ادعا می کند که نرخ پاسخ 25٪ است، اما سطح واقعی ممکن است بسیار پایین تر باشد.- برای سنجش بهتر دمای افکار روسیه، آزمایشگاه جامعه شناسی عمومی مستقل، محققان جوانی را فرستاد تا به مدت یک ماه در سه منطقه دور افتاده روسیه مستقر شده و تأثیر جنگ را بر جامعه محلی مشاهده کنند. این گروه شاهد واقعیتی غیر معمول بودند، بی‌تفاوتی اکثریت روس‌ها از آنچه در جبهه جنگ در جریان است. این با یافته‌های روزنامه‌نگارانی مطابقت دارد که با روس‌های معمولی در تماس هستند و اتاق‌های گفتگوی ناشناس رسانه‌های اجتماعی را رصد می‌کنند.

اکثر رسانه‌های غربی دفاتر خود را در روسیه تعطیل کرده‌اند، زیرا برای خبرنگاران غربی خطرناک است که در مورد جنگ گزارش دهند. اما در ژوئیه 2024، فرانچسکا ایبل از واشنگتن پست تحت حمایت ماریا بوتینا، معاون محلی دوما، به شهر کیروف اورال سفر کرد. علی‌رغم محدودیت‌هایی که در گزارش‌های ایبل وجود داشت – او دریافت که جنگ فقط از حمایت محلی متوسطی برخوردار است.- به باور ناظران نگرش عمومی روسیه نسبت به جنگ بدون شک تحت تأثیر احساس مردم از وضعیت اقتصادی است. دولت روسیه تمام تلاش خود را برای حفظ ثبات اقتصادی و حفظ استانداردهای زندگی انجام داده است. برخلاف پیش‌بینی‌ها مبنی بر اینکه تحریم‌های غرب باعث فروپاشی اقتصاد روسیه می‌شود، تولید ناخالص داخلی در سال 2023، 3.6 درصد رشد کرد و درآمد واقعی 5.4 درصد افزایش یافت. در واقع، دستمزدهای واقعی از زمان تهاجم 14 درصد افزایش یافته و بیکاری به میزان 2.6 درصد کاهش یافته است. روسیه بر مازاد درآمد تجاری ناشی از صادرات نفت متمرکز است: 120 میلیارد دلار در سال 2023 و 41 میلیارد دلار در نیمه اول سال 2024. این پول اکنون در روسیه به دام افتاده و صرف رونق مصرف و املاک می شود.

چالش مشروعیت

در همین حال، افزایش هزینه‌ها برای خرید تسلیحات به رشد شهرهای صنعتی روسیه دامن زده ، زیرا کارگران کارخانه‌های دفاعی دستمزد خود را صرف کالاها و خدمات مصرفی می‌کنند.اکثر سربازان روسی که قراردادهایی را برای جنگ در اوکراین امضا می کنند، از مناطق فقیرتر روسیه می آیند، جایی که خانواده های آنها دستمزد ارتش خود را خرج می‌کنند - و در صورت مرگ داوطلبی که راهی جبهه شده 90 هزار  دلار نقد دریافت می‌کنند. تخمین زده می‌شود که روسیه بیش از 400 هزار کشته و زخمی داشته است. بانک مرکزی فدراسیون روسیه اخیراً پیش‌بینی شومی را برای سال 2025 منتشر کرد، پیش بینی که در قابش رشد تولید ناخالص داخلی 1 درصد در نتیجه کمبود نیروی کار، کمبود سرمایه‌گذاری و افزایش هزینه‌های ناشی از دور زدن تحریم‌های غرب لحاظ شده است. با این حال این که رکود اقتصادی باعث ناآرامی عمومی شود، اندک است. استانداردهای زندگی هیچ نشانه‌ای از فروپاشی نشان نمی‌دهد و در هر صورت، سرکوب دولتی یک عامل بازدارنده قوی برای مخالفت های سازمان یافته است.

رژیم‌های استبدادی که با سرکوب خشن و تبلیغات بی‌امان دولتی مشخص می‌شوند، وقتی نوبت به درک خلق و خوی عمومی می‌رسد، با یک دوراهی مواجه می‌شوند: آنها نمی‌توانند مطمئن باشند که مردم واقعاً چه اعتقادی دارند. در نتیجه، رهبران خودکامه می‌توانند احساس آسیب‌پذیری کنند، از ترس اینکه برخی از پیشرفت‌های غیرمنتظره ممکن است زمینه را برای بسیج توده‌ای هموار کند. احتمالاً به همین دلیل است که کرملین از بسیج انبوه مردان در سن سربازی دوری می‌کند، در حالی که برای حفظ استانداردهای زندگی به اقتصاد این کشور پول تزریق می‌کند. با این وجود، تهدیداتی برای کرملین وجود دارد. کمی بیش از یک سال پیش، در ژوئن 2023، زمانی که مزدوران گروه واگنر به مسکو لشکرکشی کردند، دولت روسیه به واسطه حمایت مردمان محلی از این گروه ترسیداما اکنون پوتین با مشکل جدیدی روبرو است - اینکه چگونه روایتش از جنگ در اوکراین را به همان شکلی که بود،ادامه دهد.