معنای عادی سازی روابط مصر و ترکیه برای ایران/ قاهره چه خوابی برای خاورمیانه دیده است؟

به گزارش اقتصادنیوز، علیرغم تداوم جنگ در غزه، روند عادی سازی روابط میان کشورهای خاورمیانه ادامه دارد. روند عادی سازی روابط میان آنکارا و قاهره که با سفر اردوغان به مصر در 14 فوریه آغاز شد، یکی از ملموس‌ترین نتایج این تحولات است. پس از سفر رئیس جمهوری ترکیه، سفر عبدالفتاح السیسی همتای مصری به آنکارا در 4 سپتامبر روند عادی سازی را تسریع کرد. ایران بدون شک یکی از کشورهایی است که از نزدیک روند عادی سازی روابط ترکیه و مصر را دنبال می‌کند. از همین رو همزمان با اعلام آمادگی مسعود پزشکیان برای سفر به ترکیه و دیدار با همتای ترکیه‌ای خود، گمانه‌زنی‌هایی درباره رویکرد تهران نسبت به خواست آنکارا و قاهره جهت عادی سازی روابطشان ارائه شده است.

رقابت ترکیه و ایران در خفا

به نوشته نشریه «ترکیه تودی» در دیدار سیسی و اردوغان 17 یادداشت تفاهم مختلف امضا شد و توافق برای افزایش حجم مبادلات تجاری دو کشور به 15 میلیارد دلار به تصویب رسید. بدون شک توسعه روابط تجاری مورد توجه آنکارا و قاهره شاید برای تهران چندان قابل توجه نباشد اما به ادعای ناظران سه گزاره می‌تواند نگاه تصمیم گیرندگان ایرانی را به خود جلب کرده و روابط ترکیه، مصر و ایران را تحت تاثیر قرار دهد. به ادعای ناظران ترکیه یکی از بازیگران بین‌المللی پیشرو در مسئله فلسطین است. آنکارا دیپلماسی موثری را برای بسیج جهان برای آتش بس در غزه و پایان دادن به نسل کشی در این باریکه آغاز کرده و برای نیل به این هدف اسرائیل را تحت فشار قرار داده است. بنابراین ترکیه و مصر در مورد مسئله فلسطین دیدگاه‌های مشابهی دارند، هرچند ایران نیز از رویکرد مشابهی پیروی می‌کند اما تاکتیک‌های سه بازیگر با یکدیگر متفاوت است.

دومین موضوعی که به واسطه روند عادی سازی روابط آنکارا و قاهره در دستور کار تهران قرار گرفته است ادعای مصر جهت میانجی گری برای عادی سازی روابط سوریه و ترکیه و بازگشت این کشور به اتحادیه عرب است.  السیسی 4 سپتامبر پیام‌هایی در این راستا برای آنکارا ارسال کرد و تاکید داشت که مصر مایل به میانجیگری است. از همین رو ممکن است اردوغان با بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه در قاهره دیدار داشته باشد. ایران یکی از بازیگرانی است که در جنگ داخلی سوریه در قامت رقیب پنهان ترکیه شناخته می‌شد. به گفته ناظران سوریه با حمایت‌های نظامی روسیه و تلاش‌های مستشاری ایران توانست به جنگ داخلی خود پایان دهد. این در حالی است که ترکیه که به ادعای خود خواهان دموکراتیک کردن سوریه است، گروه‌های مخالف میانه رو را پاکسازی کرده است. با این حال، روند آستانه با حضور آنکارا-تهران-مسکو نقش مهمی در ثبات سوریه ایفا کرد. هرچند در نهایت تصمیم دولت سوریه در باب مناطقی که اندکی آرام شده بودند، این فرایند را برهم ریخت.

با وجود گسست در روند آستانه، ایران و روسیه بر این مقوله تاکید دارند که خط ارتباطاتی آنکارا-دمشق تحت کنترل مسکو قرار گرفته و فرایند میانجیگری زیر نظارت مسکو اجرایی شود. به ادعای ناظران این احتمال وجود دارد که عادی سازی روابط ترکیه و مصر وزن دیپلماتیک ایران را در بحران سوریه کاهش دهد. علاوه بر این، اگرچه دولت سوریه در طول جنگ داخلی روابط ویژه‌ای با ایران و روسیه تعریف کرده، اما در میان مدت و بلندمدت، این رابطه به معنای وابستگی یکجانبه این کشور به تهران و مسکو نیست. به عبارت دیگر، عادی سازی روابط ترکیه و مصر که هر دو روابط خوبی با غرب دارند و بازگشت به جهان عرب می تواند راهی برای دولت سوریه باز کند تا در تعاملاتش با روسیه و ایران و غرب تعادل را برقرار نماید. این بدان معناست که نفوذ ایران و روسیه در سوریه ممکن است کاهش یابد. به ادعای « ترکیه تودی» بدیهی است که روابط کم رنگ آنکارا و قاهره به ایران فضای بیشتری برای مانور در خاورمیانه خواهد داد. اما نزدیکی دو بازیگر می‌تواند جبهه‌ای در برابر ایران تعریف کند؛ مولفه‌ای که تهران خواهانش نیست.