ترامپ و فصل دشوار معادلات خاورمیانه/ پشت پرده نشست ژنو، چرا تهران و بروکسل به میز مذاکره بازگشتند؟
به گزارش اقتصادنیوز، نیویورک تایمز با انتشار یادداشتی مدعی شد، بایدن پس از تحقق آتش بس میان اسرائیل و لبنان از افزایش امیدها در باب پایان درگیری‌ها در خاورمیانه گفت، با این همه به ادعای ناظران در مسیر تحقق صلح موانع بسیار است و هرگونه تغییر معادلات منطقه منوط به رویکرد، استراتژی و سیاست‌های ترامپ، جانشین بایدن خواهد بود.
نیویورک تایمز در ادامه گزارش ادعایی‌اش آورد، توافق آتش بس در لبنان خواست ایران و اسرائیل بود؛ دو بازیگری که فارغ از تنش‌های حاکم میان خود، به واسطه اولویت‌هایشان با بازگشت صلح موافقت کردند.
با این همه همین گروه مدعی‌اند که بازگشت صلح نسبی به لبنان به معنای تحقق صلح در غزه نیست چرا که اسرائیل و حماس در مسیر نیل به آتش بس با موانعی جدی روبرو هستند. این در حالی است که قدرت‌های کلیدی منطقه‌ای چون عربستان کماکان بر تشکیل کشور فلسطین تاکید دارند و هرگونه عادی سازی رابطه با اسرائیل را به تحقق این مقوله منوط کردند؛ مقوله‌ای که چشم انداز تحققش در بازه زمانی کوتاه مدت ممکن نیست.
این در حالی است که محرک‌های منطقه‌ای بالاخص رویکرد تحریک آمیز اسرائیل موجب شده تا تغییر گفتمان هسته‌ای در ایران برجسته‌تر شود.
پیام تهران به واشنگتن
نیویورک تایمز در ادامه گزارش ادعایی‌اش آورد، نخست وزیر اسرائیل پس از رسانه‌ای شدن خبر آتش بس در لبنان صراحتا مدعی شد که هدف تل‌آویو تمرکز بر ایران خواهد بود.
این در حالی است که مسئله برنامه هسته‌ای ایران در اولویت‌های منطقه‌ای ترامپ قرار دارد. این گروه مدعی‌اند، تهران نه تنها به واسطه آن که تهدیدی امنیتی برای اسرائیل، متحد آمریکا محسوب می‌شود، بلکه به دلیل پیشرفت برنامه هسته‌ای‌اش و افزایش سطح غنی سازی برای واشنگتن در اولویت قرار گرفته است. از همین رو ترامپ و تیمش برای تعریف معامله ای بزرگ با ایران خیز برداشته‌اند، هرچند می‌توانند با بازگردان کمپین فشار حداکثری ایران را برای توقف برنامه هسته‌ای‌اش تحت فشار قرار دهند.
در این میان گروهی از ناظران براین باورند که مشارکت تهران در فرآیند آتش بس میان اسرائیل و حزب‌الله، پیام ضمنی تهران به دولت آینده ترامپ بود؛ پیامی حاوی این گزاره که ایران آماده توافق با دولت دوم ترامپ درباره برنامه هسته‌ای‌اش است.
همزمان گروهی براین باورند که ایران خواهان رویارویی نظامی با اسرائیل نیست و صرفا بر عبور از تحریم‌ها جهت کاهش فشارهای اقتصادی بر اقتصادش متمرکز شده است. این گروه مدعی‌اند تهران به دنبال افزایش توان چانه‌زنی‌اش است تا آن که بتواند مقدمات توافق را پیش از بازگشت ترامپ به کاخ سفید فراهم کند. از این منظر تصمیم تازه ایران جهت به راه انداختن سانتریفیوژهای جدید و افزایش سطح غنای اورانیوم در همین قالب قابل تبیین است.
صنم وکیل، مدیر خاورمیانه فعال در موسسه مطالعاتی چتم هاوس در این باره مدعی شد، ایران با بازیگران منطقه‌ای هم‌صدا شده تا «جاه‌طلبی‌های توافق‌سازی» ترامپ را متوقف کند.
او مدعی شد که مقام‌های ایران به واسطه موافقت با آتش بس در لبنان تمایلشان را برای مذاکره و تنش زدایی نشان دادند. با این همه اختلاف‌های حاکم میان تهران و تروئیکای اروپایی قادر است پتانسیل توافق هسته‌ای جدید را تحت تاثیر قرار دهد.
صنم وکیل در ادامه مدعی شد: «اما رسیدن از اینجا به میز مذاکره و دستیابی به معامله فرآیند بسیار دشواری است. بالاخص آن که زمان به سرعت در حرکت است».
پلن تهران و نقشه راه تروئیکای اروپایی
نیویورک تایمز در ادامه گزارش ادعایی‌اش آورد، ترامپ در دوره اول ریاست جمهوری‌اش، از توافق هسته‌ای 2015 با ایران خارج شد و تاکید کرد که این توافق به اندازه کافی خواسته‌های واشنگتن را محقق نخواهد کرد. او سیاست «فشار حداکثری» را تعریف کرد و تحریم‌های شدید اقتصادی آمریکا علیه ایران را مجدداً اعمال کرد و بر آن افزود.
علی واعظ، مدیر پروژه ایران در گروه بین‌المللی بحران، گفت: »اقتصاد ایران تحت فشار تحریم‌های آمریکا قرار دارد و از همین رو در صدد است تا بازگشت کمپین فشار حداکثری 2 را متوقف کند.»
به ادعای واعظ ایران و کشورهای اروپایی-انگلیس، فرانسه و آلمان که به مذاکره در مورد توافق 2015 کمک کردند و نتوانستند آن را حفظ کنند - در حال حاضر در تلاش هستند تا احتمال یک توافق جدید را همراه با بحث در مورد چگونگی تنش زدایی در خاورمیانه بررسی کنند.
این تحلیلگر در ادامه ادعا کرد، ایران به دنبال آن است تا به واسطه اروپا یا هرگونه اهرم دیگری ترامپ را متقاعد کند تا کمپین فشار حداکثری علیه ایران را بازنگرداند. از همین رو مقام‌های تهران می‌خواهند از رویارویی پرهزینه دیگری با ترامپ جلوگیری کنند و گزینه توافق را بررسی کنند.
به همین منظور، معاون وزیر امور خارجه ایران روز جمعه با مقامات اروپایی در ژنو دیدار کرد؛ نشستی که در راستای نشست پیشین در مجمع عمومی سازمان ملل در ماه سپتامبر برگزار شد.
کشورهای اروپایی هفته گذشته از قطعنامه‌ای حمایت کردند که ایران را به دلیل عدم شفافیت در برابر ناظر هسته‌ای سازمان ملل هدف قرار داد. به ادعای تحلیلگران اروپا با تصویب این قطعنامه ضدایرانی به دنبال ان بود تا به ترامپ نشان دهد که برای توسل به اهرم‌های سخت‌گیرانه علیه تهران با ایالات متحده هم‌صدا خواهد شد.
این در حالی است که ایران تاکید دارد برنامه هسته‌ای‌اش صلح آمیز است. با این همه غرب با استناد به میزان سطح غنی سازی اورانیوم مدعی است که تهران در آستانه گریز هسته‌ای قرار دارد. در چنین شرایطی دیپلمات‌های اروپایی چندان به نتایج نشست ژنو امید ندارند و صرفا از این نشست به عنوان راهی برای آمادگی جهت بازگشت ترامپ استفاده می‌کنند تا هم‌صدا با رئیس جمهوری جدید آمریکا بتوانند سیاست‌های واشنگتن در ارتباط با تهران را تحت تاثیر قرار دهند.
همزمان تروئیکای اروپایی نمی‌خواهد در مسیر توافق مستقیم آمریکا و ایران کنار گذاشته شود. از زمانی که ترامپ کاخ ریاست جمهوری را ترک کرد، همکاری نزدیک ایران با چین و به‌ویژه با روسیه، آن هم در شرایطی که این کشور درگیر جنگ با اوکراین است، اروپا را به هراس انداخته و حالا بازگشت ترامپ، رویکرد دوگانه او در ارتباط با مسائل مختلف از جمله ناتو به بدبینی‌های تروئیکای اروپایی دامن زده است.
کلسی داونپورت، مدیر سیاست منع گسترش تسلیحات هسته‌ای در این باره مدعی شد: «انتظار ندارم که این نشست نتایج ملموسی به همراه داشته باشد، اما این فرصتی است برای اروپایی‌ها و ایران تا خطوط کلی توافق را بررسی کنند، اروپا می‌خواهد بداند ایران چه گزینه‌هایی را روی میز قرار خواهد داد.»
او در ادامه ادعا کرد، زمانی که ترامپ به قدرت برسد، زمان برای یک توافق جدید کوتاه خواهد بود و طرفین صرفا حدود شش ماه فرصت دارند.
توافق 2015 که تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران را به حالت تعلیق درآورد، اکتبر آینده به پایان می‌رسد. اگر تا قبل از آن توافق جدیدی صورت نگیرد، انتظار می‌رود اروپایی‌ها برای بازگرداندن تحریم‌ها خیز بردارند، تحریم‌هایی که به آن تحریم‌های فوری می‌گویند.
ترامپ و فصل دشوار معادلات خاورمیانه
داونپورت در ادامه ادعا کرد: «فشار حداکثری چندجانبه، با تحریم‌های سازمان ملل به جای تحریم‌های آمریکایی، چیزی است که ایران واقعاً می‌خواهد از آن اجتناب کند».
این تحلیلگر در ادامه مدعی شد که در حال حاضر اطرافیان ترامپ درگیر تنش هستند، گروهی از اهرم سخت می‌گویند و گروهی دیگر به دنبال توافق هستند. همین گزاره بهانه خوبی برای اروپایی‌هاست تا بدین طریق فعل و انفعال‌های دیپلماتیک را تسریع کنند.
به ادعای ناظران در پهنای تلاش‌ها برای تحقق صلح گسترده‌تر در خاورمیانه، توافق هسته‌ای ایران تنها یک قطعه بسیار دشوار از یک پازل پیچیده است، بالاخص در شرایطی که دونالد ترامپ برای عادی سازی روابط عربستان و اسرائیل خیز جدی برداشته و به دنبال آن است که این توافق را در دوره دوم ریاستش نهایی کند.
به نوشته نیویورک تایمز پس از مرگ ده‌ها هزار فلسطینی، این توافق دورتر از همیشه به نظر می‌رسد، زیرا سعودی‌ها و رهبران کشورهای خلیج فارس علاوه بر این که روابط خود را با ایران احیا کرده و به تهران نزدیک‌تر شده‌اند، هرگونه فرایند عادی سازی رابطه با اسرائیل را به تشکیل کشور فلسطینی منوط کرده‌اند.
برخلاف دوره اول ریاست جمهوری ترامپ، عربستان سعودی و رهبران خلیج فارس مشتاق رویارویی با ایران نیستند.
سوزان مالونی، کارشناس مسائل ایران و مدیر برنامه سیاست خارجی موسسه بروکینگز، در این باره مدعی شد: «سعودی‌ها توهمی در مورد ایران ندارند.»
به ادعای این تحلیلگر، در شرایط کنونی به واسطه حملات اسرائیل به مقاومت، ایران در شرایطی نیست که بتواند تهدیدی ادعایی برای پادشاهی‌های خلیج فارس باشد.
به ادعای تحلیلگران، اگر توافق هسته‌ای وجود نداشته باشد و فشار حداکثری آمریکا با تحریم‌های فوری همراه شده و بازگردد، ایران ممکن است برنامه هسته‌ای خود را برای بازتعریف توان بازدارندگی‌اش افزایش دهد.
به ادعای نیویورک تایمز، چنین اقدامی نقض تعهدات ایران ذیل معاهده منع گسترش تسلیحات هسته‌ای قلمداد شده و چالشی برای اسرائیل و ایالات متحده است که قول داده‌اند مانع از عبور ایران از آستانه گریز هسته‌ای شوند.
هیو لووات فعال در شورای روابط خارجی اروپا در این باره مدعی شد، اسرائیل نیز محاسبات خود را دارد و سعی می‌کند ترامپ و رفتار و سیاست‌های رئیس جمهوری در ارتباط با ایران را تحت تاثیر قرار داده و در راستای منافع ملی خود بازتعریف کند.
مالونی ادعا کرد که واشنگتن پس از حملات اسرائیل به حزب‌الله و حماس، براین باور است که ایران می تواند رویکرد خطرناکی را پیروی کند.
