رمزگشایی از سفر پزشکیان به روسیه؛ معنای امضای پیمان جامع استراتژیک برای ترامپ/ هم‌صدایی تهران و مسکو روی گسل‌های غرب آسیا و شرق اروپا

به گزارش اقتصادنیوز، واشنگتن پست با انتشار گزارشی مدعی شد: ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه روز جمعه میزبان همتای ایرانی‌اش برای امضای توافقنامه گسترده بین مسکو و تهران بود.

کرملین می‌گوید توافقنامه "مشارکت استراتژیک جامع" که توسط پوتین و مسعود پزشکیان به امضا رسید، همکاری دو بازیگر را به سطح تازه‌ای ارتقا داد. امضای این پیمان پیش از مراسم تحلیف دونالد ترامپ، رئیس جمهور منتخب در 20 ژانویه انجام شد؛ رئیس جمهوری تازه نفس که متعهد به میانجی‌گری صلح در اوکراین و اتخاذ مواضع سخت گیرانه‌تر در قبال ایران است.

فراز و فرو روابط تهران و مسکو

این نشریه در ادامه یادداشت ادعایی‌اش آورد: روسیه و ایران در قرن‌های 18 و 19 با هم جنگیدند و امپراتوری روسیه سرزمین‌های وسیعی را در قفقاز و منطقه خزر که قبلاً توسط رهبران ایرانی کنترل می‌شد، تصرف کرد. در اوایل قرن بیستم، نیروهای روسیه بخش‌های زیادی از شمال ایران را اشغال کردند، اما انقلاب بلشویکی 1917 به حضور آن‌ها پایان داد. در جنگ جهانی دوم، شوروی و انگلیس به ایران حمله کردند؛ حمله که خاطرات‌اش در اذهان ایرانی‌ها وجود دارد.

به ادعای این نشریه، تنش‌ها میان ایران و روسیه در جنگ سرد بالا گرفت، یعنی بعد از انقلاب اسلامی سال 1979، بازه زمانی که تهران آمریکا را «شیطان بزرگ» خواند و اتحاد جماهیر شوروی را «شیطان اصغر». با این همه روابط روسیه و ایران پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال 1991 گرم شد. مسکو به یک شریک تجاری مهم و تامین کننده کلیدی تسلیحات و فناوری‌های پیشرفته برای ایران تبدیل شد و ایران در آن بازه زمانی به واسطه فشار تحریم‌های بین‌المللی در انزوا قرار داشت.

واشنگتن پست در ادامه یادداشت ادعایی‌اش آورد: روسیه اولین نیروگاه هسته‌ای ایران را در بندر بوشهر ساخت که در سال 2013 به بهره برداری رسید. سال بعد، این کشور قراردادی را برای ساخت دو راکتور هسته‌ای دیگر امضا کرد. روسیه بخشی از توافق سال 2015 بین ایران و شش قدرت هسته‌ای بود که در ازای محدود کردن برنامه هسته‌ای ایران و صدور مجوز برای نظارت گسترده‌تر بین‌المللی، با کاهش تحریم‌های اعمالی علیه تهران موافقت کرد.

با این همه، زمانی که ایالات متحده در دوره نخست ریاست دونالد ترامپ به شکلی یکجانبه از برجام خارج شد، روسیه از تهران به لحاظ سیاسی حمایت کرد. پس از آغاز جنگ داخلی در سوریه در سال 2011، روسیه و ایران برای حمایت از دولت بشار اسد در برابر شورشیان مورد حمایت ترکیه که به دنبال برکناری‌اش بودند، متحد شدند.

در سال 2015، روسیه با پیوستن به ایران و محور مقاومت، کمپین نظامی را در سوریه را به راه انداخت و به اسد کمک کرد تا کنترل خود را در بخش‌های گسترده این کشور تثبیت کند. در شرایطی که مسکو درگیر جنگ در اوکراین است و ایران به واسطه فعل و انفعال‌های اسرائیل بر معادلات خاورمیانه متمرکز شده است، فرصت برای شورشیان در شام هموار شد تا علیه دولت وقت قیام کرده و تقریبا بدون مانع به دولت بشار اسد پایان دهند.

معنای امضای توافق برای ترامپ

به ادعای این نشریه، غرب مدعی است که در سال 2022، روسیه و ایران پس از اعزام نیرو توسط پوتین به اوکراین، قراردادی به ارزش 1.7 میلیارد دلار برای پهپادهای شاهد امضا کردند، همزمان ایالات متحده نیز مدعی است که ایران موشک‌های بالستیک کوتاه‌برد را منتقل کرده؛ ادعاهایی که نه مسکو و نه تهران هیچکدام نپذیرفتند.

به ادعای واشنگتن پست، تهران احتمالا امیدوار است پس از پایان توافق هسته‌ای 2015 (برجام) و در بحبوحه فشار فزاینده در خاورمیانه، وعده‌های مالی و دفاعی مسکو را برای اقتصاد درگیر بحرانش تضمین کند. به ادعای ناظران، سقوط اسد هم برای روسیه و هم برای ایران و مقاومت رخدادی شوکه کننده بود؛ هرچند پیش از آن معادلات خاورمیانه به واسطه حملات اسرائیل به مواضع مقاومت و حتی رویارویی تهران و تل‌آویو پیچیده شده بود.

در چنین شرایطی ایران خواهان سامانه‌های دفاع هوایی دوربرد روسیه و سایر تسلیحات برای افزایش توان بازدارندگی‌اش است. به ادعای واشنگتن پست، تهران امیدوار است که جنگنده‌های پیشرفته سوخو-35 روسیه را در زرادخانه‌اش تعریف کند، اما مسکو فعلا تنها چند جت آموزشی یاک-130 را در سال 2023 در اختیار این کشور قرار داد.

به ادعای ناظران، سیاست «فشار حداکثری» احتمالی ترامپ بر ایران می‌تواند برای تهران پرهزینه باشد. همزمان ترامپ اخیرا و به شکل ضمنی از احتمال حملات هوایی پیشگیرانه ادعایی آمریکا به سایت‌های هسته‌ای ایران گفت. این در حالی است که غرب مدعی است که ایران در آستانه گریز هسته‌ای قرار دارد و تهران بر صلح آمیز بودن برنامه هسته‌ای‌اش تاکید دارد.

دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین گفت:‌ معاهده "مشارکت استراتژیک جامع" همه زمینه‌ها را در بر می‌گیرد؛ از همکاری تجاری و نظامی گرفته تا علم، آموزش و فرهنگ. او هرگونه ارتباط میان امضای این پیمان با برگزاری مراسم تحلیف ترامپ را رد کرد و گفت که امضای این توافق از مدت‌ها قبل برنامه‌ریزی شده بود.

عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، آن را یک معاهده کاملاً جامع توصیف کرد که همه ابعاد این روابط را در نظر می‌گیرد و جنبه اقتصادی آن نیز قوی است. او در جریان برنامه تلویزیونی گفت که در حالی که این معاهده همکاری‌های دفاعی و امنیتی را پوشش می‌دهد، " یک معاهده کامل و جامع است و صرفا بر یک هدف خاص یعنی همکاری نظامی متمرکز نیست."

به ادعای واشنگتن پست، تحولات تاریخی موجب شده تا ایرانی ها نسبت به روسیه مشکوک باشند. تلاش‌های کرملین برای ایجاد تعادل بین تهران و در عین حال دوستی با اسرائیل تردیدها در این باره را افزایش داده است.