نجفـی مـی‌رود؟
صبح دیروزخبری غیرمنتظره از تصمیم ناگهانی شهردار تهران برای کناره‌گیری از سکانداری پایتخت منتشر شد. به گزارش«اقتصادنیوز»این خبر از مجموعه «غیرشیشه‌ای» شهرداری تهران با محتواهای ضد و نقیض و البته جهت‌دار برای ساعت‌های پیاپی در شبکه‌های اجتماعی و فضای رسانه‌ای بازنشر شد، اما حوالی ظهر تعدادی از اعضای شورای شهر با تایید ضمنی استعفای شهردار در قالب یک نامه ثبت نشده در سیستم اداری مدیریت شهری به رئیس شورای شهر در سه‌شنبه شب، خبر دادند که شهردار تهران پس از آخرین جلسه رسمی شورای شهر در سال ۹۶، طی این مکاتبه با محسن هاشمی، خواستار کناره‌گیری از شهرداری شده و آن‌گونه که دیروز رئیس شورای شهر پس از برگزاری یک جلسه غیررسمی حداقل ۳ ساعته اعلام کرد، محمدعلی نجفی علت استعفای خود را بروز یک عارضه جدید پزشکی عنوان کرده است. روز گذشته در خلال شوک شهر از خبر استعفا، برخی از چهره‌های سیاسی نیز برای نشستن بر صندلی شهردار خیز برداشته و وارد مذاکره با اعضای شورای شهر شدند. دیروز رئیس شورای شهر تهران با تشکیل جلسه فوق‌العاده با اعضا که پیش از ظهر و پس از اعلام استعفای نجفی برگزار شد، به شکل غیررسمی به بررسی این استعفا ورود کرد و پس از آن در بعدازظهر به جمع خبرنگاران آمد تا آنها را از تصمیماتی که پشت درهای بسته اتخاذ شد، مطلع کند. به گفته هاشمی، اولین تصمیم شورای شهر در واکنش به درخواست کناره‌گیری شهردار تهران که با استناد به قانون اتخاذ شده، این است که شهردار تهران باید تا زمان تشکیل اولین جلسه رسمی شورای شهر پس از تعطیلات نوروز در مسوولیت خود باقی بماند و به‌کار خود ادامه دهد. محسن هاشمی در این جلسه اعلام کرد که توافق شده در اولین جلسه رسمی شورای شهر پس از تعطیلات، استعفای نجفی مورد بررسی قرار گیرد. هاشمی در این نشست با تاکید بر اینکه اعضای شورا هیچ مشکلی با شهردار نداشتند و شهردار هم از اعضا دلخوری نداشت، گفت: بسیاری از سیاسیون به‌دلیل ماندن در پست‌های مدیریتی، بیماری خود را پنهان می‌کنند و این کار محمدعلی نجفی که بیماری خود را افشا کرده، صداقت او را اثبات می‌کند. هاشمی ضمن خودداری از اظهارنظر درباره شهردار بعدی تهران، تاکید کرد که استعفای شهردار هنوز قبول نشده و الان نمی‌توان درباره شهردار بعدی اظهارنظر کرد. وی در مورد ماجرای مراسم بزرگداشت روز زن در برج میلاد که برای شهردار تهران مساله‌ساز شد نیز گفت: اگر دستگاه قضا هم به ماجرای برج میلاد ورود نمی‌کرد، قطعا ما اعلام نظر می‌کردیم.
به گزارش «دنیای اقتصاد»، با توجه به اظهارات اعضای شورای شهر و حدس و گمان‌های ناظران بر مدیریت شهری، تاکنون ۵ علت برای کناره‌گیری نجفی از مسوولیتش در برابر پایتخت‌نشینان مطرح شده است. اولین علت که رسما اعلام شد، عارضه جدید پزشکی اوست. نجفی در زمان تصدی چندماهه در مسوولیت رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نیز به‌دلیل ابتلا به عارضه پزشکی استعفا داد؛ بنابراین علت دوم می‌تواند تداوم و شدت گرفتن بیماری قلبی او باشد. سومین علت که می‌تواند با وزن زیاد، عامل اصلی استعفای نجفی باشد، مشکلات شهر تهران و چالش‌هایی است که مدیران جدید شهرداری در این دوره تحت تاثیر میراث‌داری اقدامات مشکل‌ساز گذشتگان در سیستم مدیریت شهری با آن مواجه بوده‌اند. علت چهارم نیز که از دیدگاه ناظران بر مدیریت شهری وزن زیادی دارد، چالش‌هایی است که مدیران جدید شهرداری با سازمان‌ها و نهادهای بیرون شهرداری دارند. علت پنجم مطرح شده برای این استعفا نیز، ماجرای مربوط به مراسم بزرگداشت روز زن و حواشی مربوط به آن است. مدیران جدید شهرداری دیروز عملکردی مغایر با وعده‌ای که در ابتدای راه از بابت تبدیل شهرداری به اتاق شیشه‌ای مطرح کرده بودند، داشتند. همه ابهاماتی که پیرامون استعفای شهردار از صبح روز گذشته مطرح شد و همین‌طور علل آن، می‌توانست در ساعات ابتدایی روز گذشته از کانال رسمی شهرداری تهران به شکل شفاف و صریح و البته با محتوای کامل از سوی روابط عمومی شهرداری مطرح و با مردم در میان گذاشته شود. اما اقدام غیرحرفه‌ای و دور از انتظار روابط عمومی مبنی بر سکوت خبری به مدت طولانی درباره صحت و سقم خبر استعفا به ابهامات، شایعات و تحلیل‌های غیررسمی دامن زد.عمر فعالیت محمدعلی نجفی تا روز گذشته به ۱۹۹ روز رسید که رکورد کوتاه‌ترین دوره تصدی شهرداری تهران پس از انقلاب را بعد از حسین بنکدار به ثبت رساند. بنکدار ششمین شهردار تهران پس از انقلاب بود که اوایل دهه ۶۰ این مسوولیت را به مدت چهار ماه بر عهده داشت.
کارنامه ۱۹۹ روز فعالیت شهرداری تهران که البته با توافق دیروز تا بعد از تعطیلات ادامه دارد، نشان می‌دهد که نجفی به واسطه برنامه‌ای که روز اول به شورا ارائه کرد و وعده‌هایی که به مردم تهران داد، خوب ظاهر شد اما در همین دوره نیم ساله فعالیتش نتوانست آن‌گونه که باید و انتظار می‌رفت در راستای برنامه‌های خود گام بردارد. او در برنامه‌های خود رسیدگی به فاکتورهای تضمین‌کننده کیفیت زندگی را به عنوان اولویت کاری خود مطرح و تاکید کرد که قصد دارد بیش از کالبد، به روح شهر رسیدگی کند. نجفی با اعلام اینکه برنامه‌های او بیش از اینکه وجه فیزیکی داشته باشد، در راستای ارتقای کیفیت زندگی است، تضمین کرد آسایش و آرامش را تا سال ۱۴۰۰ به شهروندان باز می‌گرداند. او از بازتعریف عوارض شهری با هدف دریافت عادلانه بهای خدمات شهری خبر داد و اعلام کرد برنامه‌ریزی کرده تا هر کسی نفع بیشتری از امکانات شهر می‌برد، هزینه بیشتری نیز بابت اداره شهر بپردازد.
یکی از اقدامات شاخص نجفی در آغاز تصدی مسوولیت جدید این بود که با انجام یک نظرسنجی جامع از شهروندان به این سوالات پاسخ داد که شهروندان تا چه اندازه از اقدامات گذشته رضایت دارند و از نظر آنها اولویت‌های شهرداری در دوره جدید چه باید باشد. اتفاقا نتایج بسیار خوبی از این نظرسنجی استخراج شد و نشان داد از نظر مردم اقداماتی که در شهر تهران طی دوره‌های گذشته انجام شده، به منزله ویترینی است که در آن نیازهای مردم تامین نشده است. به‌عنوان مثال مردم اعلام می‌کردند از افزایش خطوط مترو و اتوبوسرانی راضی هستند اما از کیفیت ارائه خدمات و تعداد ناوگان رضایت ندارند. از دیگر اقدامات مهم نجفی در دوره نیم‌ساله مسوولیت، صدور چهار بخشنامه ضدفساد بود که دو مورد از آنها خطاب به شهرداران مناطق و با هدف مدیریت هزینه و ریخت‌وپاش‌ها در شهرداری، مبارزه با فساد درون‌سیستمی و تسهیل ارائه خدمات به شهروندان بود. یکی دیگر از این بخشنامه‌ها توقف صدور هولوگرام (تراکم سیار) بود که گام مهمی در جهت جلوگیری از ساخت‌وسازهای بی‌قواره محسوب می‌شود. افزون بر این شهردار تهران با صدور بخشنامه‌ای عملکرد شوراهای معماری مناطق را که متهم اصلی ساخت‌وسازهای توافقی بودند، نظام‌مند و شفاف کرد.
اما چرا شهردار نتوانست در ادامه مسیر خود، به خوبی ابتدای دوره ظاهر شود؟ شواهد عینی بسیاری در این زمینه وجود دارد که می‌توان از آنها نام برد. شهردار تهران در اولین نشست خبری خود از اتخاذ راهکار جهانی کنترل ترافیک و آلودگی هوا یعنی افزایش هزینه استفاده از خودروی شخصی خبر داد اما تاکنون هیچ حرکت امیدوارکننده‌ای در این راستا در مدیریت شهری رخ نداده و اشکالات متعددی نیز به نسخه بازنگری شده طرح ترافیک وجود دارد. او می‌توانست در هماهنگی با پلیس با انجام اقدامات کوتاه‌مدت نظیر برخی اصلاحات هندسی، ترافیک تهران را به شکل بهتری نسبت به گذشته مدیریت کند. برنامه‌های او برای بازتعریف عوارض شهری نیز در این مدت کلید نخورد. قرار بود سامانه‌ای شکل بگیرد و تمام قراردادهای بالای یک میلیارد تومان در شهرداری اعلام عمومی شود، اما این وعده نیز عملیاتی نشد. در کنار این موارد، مشکلاتی که مردم در شهرداری برای اخذ خدمات دارند، هنوز حل نشده باقی مانده است و مهم‌ترین آنها به اخذ گواهی پایان‌کار ساختمان‌های قدیمی برای فروش و نیز اخذ مفاصا حساب ساخت‌وسازهای جدید بازمی‌گردد. نحوه مواجهه شهردار تهران با برف سنگین در میانه زمستان نیز محل انتقاد کارشناسان و شهروندان بوده است. شهرداری موفق نشد رضایت مردم از برف‌روبی از معابر را تامین کند اما به جای اینکه درباره علت این ناتوانی و بروز مشکلات احتمالی برای شهرداری با مردم سخن بگوید، از رویه‌های دوره گذشته برای توجیه اتفاقات رخ داده در شهر استفاده کرد. کارشناسان در واکنش به استعفای دیروز نجفی معتقدند شوک این استعفا دست‌کم دو ضربه بزرگ را به شهرداری، شهر و شهروندان وارد می‌کند. کارشناسان در تشریح ضربات مذکور ابراز عقیده می‌کنند پیام این استعفا می‌تواند تایید این نکته باشد که سیستم مدیریت شهری به نحوی است که افراد با ایده‌های جدید و برنامه‌های برهم‌زننده روال گذشته را به نوعی در خود حل می‌کند.
ضربه اول استعفای نجفی که به احتمال زیاد پس از تعطیلات نوروز از سوی شورای شهر پذیرفته خواهد شد، این است که پایتخت را دست‌کم برای یک‌سال از اصلاحات مورد مطالبه شهروندان محروم می‌کند و شهر را در وضعیت بلاتکلیفی که معمولا در دوره‌های انتخابات مدیریت شهری و جابه‌جایی مدیران در وضعیت برزخ قرار می‌دهد، متوقف می‌کند. تهران پس از چند ماه تغییر و تحول مدیریتی به تازگی داشت در مسیری قرار می‌گرفت که امید برای شروع برنامه‌های اصلاحی از ابتدای سال ۹۷ قوت گرفته بود اما این استعفا، شروع برنامه‌های جدید را دست‌کم یک‌سال به تاخیر می‌اندازد. آسیب و ضربه دوم ناشی از استعفای نجفی، طولانی شدن دوره انتظار مردم برای متحول شدن چهره شهر و ملموس شدن برنامه‌های اصلاحی است. این وضعیت امید مردم به دوره جدید مدیریت شهری را تضعیف کرده و به مشارکت آنها در برنامه‌های اصلاحی آتی ضربه می‌زند. طبیعی است اصلاحات اساسی در کوتاه‌مدت به منزله جراحی سختی است که انجام شدن آن بدون مشارکت و تحمل دوره گذار از سوی شهروندان ممکن نیست.
کارشناسان شهری درباره فرضیه‌ای که فشارهای مالی و بدهی سنگین شهرداری به بانک‌ها و پیمانکاران را به عنوان عامل اصلی استعفا مطرح می‌کند، اعلام می‌کنند، مشکلات مالی در شهرداری قابل حل بوده و شهرداری اخیرا وارد مسیر گذر از این مشکل شده بود. بنابراین مسائل مالی نمی‌تواند عامل اصلی استعفای شهردار باشد. اما بردارهای اثرگذار در تصمیمات و برنامه‌های مدیریت شهری باید هم‌جهت با هم از این برنامه‌ها حمایت کنند. که این اتفاق آن‌گونه که باید نیفتاد. در عین حال کارشناسان شهری در واکنش به تصمیم غیرمنتظره شهردار برای استعفا، آن هم در کمتر از یک‌سال حضور در شهرداری اعلام می‌کنند: واگذاری تعهد و کناره‌گیری از مسوولیت به نوعی میزان ظرفیت تحمل مسوولان و در عین حال پیش‌بینی و برآورد آنها در ابتدای کار نسبت به مشکلات پیش‌رو را منعکس می‌کند.
