تاثیر برجام بر سرمایه گذاری خارجی
به گزارش ایسنا به نقل از روزنامه «شهروند»، این اطلاعاتی است که حسین سلیمی، رئیس انجمن سرمایه‌گذاری خارجی اتاق بازرگانی ایران به «شهروند» می‌دهد و تأکید می‌کند: در سال ٩٤ در مجموع ٣,٤ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خارجی در کشورمان انجام شد و به این ترتیب امسال صدور مجوزها حدود ٤ برابر شده است. حالا برجام موجب شده است که اقتصاد خارجی ایران از تسخیر چینی‌ها درآمده و به سمت سرمایه‌گذاران اروپایی چرخش پیدا کند.
با این وجود فعالان اقتصادی معتقدند ایران برای رسیدن به رشد اقتصادی و توسعه کافی نیاز به چند برابر سرمایه‌گذاری‌های انجام شده دارد. آنها معتقدند اقتصاد کشور بیشتر از آن‌که درگیر روابط سیاسی ایران با سایر کشورها باشد، زمین‌گیر فضای ناکارآمد و دشوار کسب و کار در ایران است.
برجام راه سرمایه‌گذاری خارجی را هموار کرد
از فروردین‌ماه امسال یعنی از زمانی که بعد از اجرای برجام به‌طور جدی پای هیأت‌های تجاری و اقتصادی به ایران باز شد تا الان حدود ١٣میلیارد دلار مجوز سرمایه‌گذاری خارجی صادر شده است. البته از این میزان حدود ٣,٥میلیارد دلار ورود سرمایه اتفاق افتاده است. پس از این‌که در دی‌ماه سال گذشته برجام بین ایران و گروه ١+٥ امضا شد، یکی از طبیعی‌ترین انتظاراتی که از لغو تحریم‌ها می‌رفت افزایش سرمایه‌گذاری خارجی در کشور بود. این انتظار از آن‌جا پررنگ‌تر می‌شود که پس از لغو تحریم‌ها گفته می‌شد حجم عظیم سرمایه‌گذاری خارجی به سوی کشورمان سرازیر می‌شود و ارقام بالاتری نسب به آنچه اکنون اعلام می‌شود، مورد پیش‌بینی کارشناسان و صاحب‌نظران اقتصادی بود.
اما به نظر می‌رسد لغو تحریم‌ها و اجرای برجام به تنهایی کافی نبوده و مشکلاتی که در رابطه با دیپلماسی سیاسی و اقتصادی، فضای ناامن منطقه خاورمیانه، فضای نامناسب کسب و کار، قوانین ناکارآمد، بروکراسی پیچیده اداری و نبود شفافیت، نبود رقابت‌پذیری و فقدان آزادسازی اقتصادی داریم راه را برای جذب سرمایه خارجی‌ها در مقادیر بالا و قابل توجه بسته است. این درحالی است که برای تحقق رشد ٨درصدی اقتصادی به ٥٠میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خارجی نیاز داریم، اما متوسط سالیانه جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در کشورمان کمتر از ٣میلیارد دلار است.
اروپایی‌ها پیشتاز هستند
اما در میان کشورهایی که در این مدت مجوز سرمایه‌گذاری در ایران گرفته‌اند، آلمان و اسپانیا پیشتاز هستند و به‌طورکلی کشورهای اروپایی ٩٠درصد مجوزگرفته‌ها را تشکیل می‌دهند. رئیس انجمن سرمایه‌گذاری خارجی اتاق ایران در مورد این موضوع که به نظر می‌رسد اروپایی‌ها جایگزین چینی‌ها شده‌اند، می‌گوید: باید توجه کنیم که پیش از این و در زمان تحریم‌ها هم اصلا چینی‌ها در ایران سرمایه‌گذاری مستقیم نکرده بودند و بیشتر به شکل فاینانس یا فروشنده ماشین‌آلات حضور داشتند و بنابراین الان نمی‌توانیم بگوییم که جایگزینی اروپایی‌ها با چینی‌ها خوب است یا بد.
بروکراسی پیچیده اداری مانع بزرگی است
رئیس انجمن سرمایه‌گذاری خارجی اتاق بازرگانی ایران با تأکید بر این‌که برای سرمایه‌گذاران خارجی سه موضوع بسیار مهم است؛ ثبات اقتصادی، ثبات سیاسی و بهبود فضای کسب و کار را ازجمله این موارد عنوان می‌کند. سلیمی با انتقاد از بروکراسی اداری پیچیده که مانع از جذب سرمایه‌گذاری خارجی است، می‌گوید: این بروکراسی اداری پیچیده و مشکلاتی که در قوانین کسب و کار وجود دارد، موجب شده که کارها در یک پروسه بسیار طولانی و با تأخیر فراوان انجام شود.
او مشکل دیگر را تعدد آیین‌نامه‌های مربوط به یک قانون می‌داند و تأکید می‌کند: در کشور ما یک قانون در رابطه با جذب سرمایه‌گذاری خارجی نوشته می‌شود و برای این‌که آیین‌نامه‌های متعدد و زیاد آن تهیه و تدوین شود، چند سال طول می‌کشد و درنهایت هم اصلا این آیین‌نامه‌ها اجرا نمی‌شود.
به گفته سلیمی، تمام این مشکلات موجب شده که با وجود این‌که کشورمان بین تمام کشورهای منطقه به لحاظ امنیتی شرایط بهتری دارد و از منابع غنی نفت و گاز برخوردار است، در جذب سرمایه‌گذاری خارجی آن‌طور که باید و شاید موفق نباشد.
ارتباطات بانکی هنوز برقرار نشده است
در همین رابطه، مهدی پورقاضی، رئیس کمیسیون صنعت اتاق بازرگانی تهران در گفت‌وگو با «شهروند» می‌گوید: بخشی از اطلاعاتی که دولت در مورد میزان سرمایه‌گذاری خارجی اعلام می‌کند، هنوز در مرحله صدور مجوز است و به مرحله ورود سرمایه نرسیده است.
پورقاضی با اشاره به این‌که پس از برجام حرکت رو به جلویی در مورد جذب سرمایه‌گذاری خارجی آغاز شده است، تأکید می‌کند که تنها این حرکت‌ها کافی نیست بلکه سرمایه‌گذاری نیاز به ارتباطات بانکی دارد اما هنوز ارتباطات بانکی ما با بانک‌های خارجی برقرار نشده و درواقع یکی از ابزارهای سرمایه‌گذاری هنوز تحقق نیافته است.
او شرایط سیاسی و شرایط بین‌المللی را مانع دیگر سرمایه‌گذاری می‌داند و عنوان می‌کند: در منطقه‌ای که ما قرار داریم، ناامنی و بی‌ثباتی زیادی وجود دارد و قاعدتا سرمایه به جایی که این‌قدر ناآرامی دارد، نمی‌رود. یعنی اصولا سرمایه‌گذاران خارجی ترجیح می‌دهد به جای خاورمیانه در منطقه دیگری که امن‌تر است، سرمایه‌گذاری کنند. در چنین شرایطی به نظر می‌رسد فقط ممکن است شرکت‌ها و کشورهایی که منفعت بالایی در خاورمیانه دارند، اقدام به سرمایه‌گذاری در این منطقه کنند. البته ایران ثبات نسبی دارد و حتی نسبت به ترکیه و پاکستان هم شرایط بهتری دارد ولی باز هم سرمایه‌گذاران خارجی دل‌نگرانی‌هایی دارند.
از آمریکا استفاده اقتصادی کنیم
پورقاضی عامل دیگر را موضوع ارتباطات سیاسی کشورمان با آمریکا می‌داند و می‌گوید: بسیاری از کشورها با آمریکا اختلاف عقیده دارند اما لزومی نمی‌بینند که ارتباطات خود را با این کشور قطع کنند و آمریکایی‌ها را به کشورشان راه ندهند.
رئیس کمیسیون صنعت اتاق بازرگانی تهران معتقد است در شرایطی که دوستان ما در عرصه بین‌المللی چندان زیاد نیستند، نتوانسته‌ایم رابطه خوبی با دشمنان هم برقرار کنیم. این درحالی است که می‌توانستیم با رابطه‌ای که با دشمنان برقرار می‌کنیم، شرایط اقتصادی‌مان به‌خصوص در مورد جذب سرمایه‌گذاری را بهبود بخشیم
به گفته پورقاضی، مشکلات مربوط به فضای کسب و کار و قوانین ناکارآمد عواملی است که در اولویت‌های بعدی قرار می‌گیرد، زیرا در دنیا کشورهایی هستند که همین نیمچه قوانین و امنیت را هم ندارند ولی در آنها سرمایه‌گذاری انجام می‌شود. درواقع باید بپذیریم که کشور ما به صورت ذاتی برای سرمایه‌گذاران جذاب نیست.
متوسط جذب سرمایه‌گذاری خارجی کمتر از ٣ میلیارد دلار
اما برخی از فعالان اقتصادی هم معتقدند ما به‌طورکلی در سه دهه اخیر کارنامه موفقی در جذب سرمایه‌گذاری نداشته‌ایم. در همین رابطه مجیدرضا حریری، عضو اتاق بازرگانی ایران معتقد است این موضوع که صرفاً قانون جذب سرمایه‌گذاری خارجی داریم، مشکلی را حل نمی‌کند. او در این رابطه به «شهروند» می‌گوید: ما یکی از مترقی‌ترین قوانین جذب سرمایه‌گذاری خارجی را داریم اما پس از اتمام جنگ، کارنامه موفقی در جذب سرمایه خارجی‌ها نداریم و این موضوع فقط مربوط به تحریم‌ها یا بعد از اجرای برجام نیست و مربوط به سه دهه اخیر است.
حریری با اشاره به این‌که متوسط سالیانه جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در کشورمان کمتر از ٣میلیارد دلار است، می‌گوید: این درحالی است که در کشورهای درحال توسعه و حتی کشورهای پیشرفته‌ای مانند آمریکا بیش از ١٠٠میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خارجی جذب می‌شود.
به گفته این فعال اقتصادی، از این جهت در سه دهه اخیر در جذب سرمایه‌گذاری خارجی موفق نبوده‌ایم که در کشورمان بخش خصوصی و سرمایه‌دار و سرمایه‌گذار محترم نیستند و فضای کسب و کار مناسبی نداریم و در این زمینه رتبه سه‌رقمی داریم.
حریری خاطرنشان می‌کند که بنا به آمار صندوق بین‌المللی پول و سازمان بین‌المللی شفافیت در کشور ما رقابت‌پذیری و آزادسازی در اقتصاد وجود ندارد و در مورد شفافیت دارای رتبه سه‌رقمی هستیم و در میان ٢٠ کشور انتهای جدول قرار داریم.
او معتقد است در فضایی که شفافیت، رقابت‌پذیری و آزادسازی اقتصادی نداریم، امید به جذب سرمایه‌گذاری خارجی در ارقام بالا امیدی واهی است مگر این‌که در حوزه نفت و گاز که بیش از ٨٠ سرمایه‌گذاری خارجی در این حوزه است، اتفاقاتی رخ بدهد.
اولویت ما سیاست است نه اقتصاد
حریری با تأکید بر این‌که در تمام دنیا سیاست در خدمت اقتصاد است، می‌گوید: اما اولویت اول ما همیشه سیاست است و نه اقتصاد، در صورتی که باید اهمیت اقتصاد و رفتار اقتصادی با سایر کشورها را درک کنیم.
این عضو اتاق بازرگانی ایران درعین‌حال بر این موضوع تأکید می‌کند که باید محیط کسب و کار جذاب برای سرمایه‌گذاری داشته باشیم و چون فاقد این فاکتور هستیم، کشورهای ناامن و درحال جنگ اما دارای جذابیت حوزه کسب و کار موفق‌تر از ما عمل می‌کنند.
حریری در پایان خاطرنشان می‌کند: در اقتصادی که متکی بر نفت و دولتی است و رانت دارد، امکان جذب سرمایه‌گذاری خارجی کمرنگ می‌شود.
