چرا تنش قطر و عربستان تهدیدی برای توافق اوپک است؟

به گزارش ایسنا، انور قرقاش - وزیر امور خارجه امارات متحده عربی- علنا اظهار کرده که شورای همکاری خلیج فارس با بحران بزرگی مواجه شده زیرا به نظر می‌رسد قطر آغوش خود را به روی ایران باز کرده است.

قرقاش کمتر از یک هفته پس از ابراز عصبانیت عربستان سعودی و امارات متحده عربی نسبت به قطر،  این اظهارات را در توییتر خود بیان داشت.

مناقشه نهفته میان امارات متحده عربی و عربستان سعودی از یک سو و قطر از سوی دیگر پس از این داغ شد که خبرگزاری قطر (QNA) هک شد و اظهارات تمیم بن حمد التهانی - امیر قطر - انتشار یافت که از جنگ لفظی کشورهای عربی علیه ایران انتقاد کرد و تیرگی روابط میان امیر قطر و دونالد ترامپ - رییس جمهور آمریکا - را مطرح کرده بود. قطر این اظهارات را تکذیب کرد، اما دولت‌های عربستان سعودی، امارات متحده عربی و مصر با مسدود کردن سایت‌های خبری و شبکه‌های تلویزیونی قطر از جمله الجزیره واکنش نشان دادند.

این بحران میان قطر و همسایگان این کشور در شورای همکاری خلیج فارس شامل عربستان سعودی، امارات متحده عربی و بحرین مدت کوتاهی پس از سفر تمیم بن حمد التهانی - امیر قطر - به عربستان سعودی برای دیدار میان سران کشورهای مسلمان و دونالد ترامپ - رییس جمهور آمریکا - بروز کرد. آن طور که منابع آگاه عربی اظهار کرده‌اند در جریان این دیدارها شیخ تمیم ایران را عامل ثبات خواند. این اظهارات قابل توجه بوده زیرا بیشتر اظهاراتی که در نشست ریاض به مطبوعات انجام شد، نشان دادند که همه کشورهای شرکت کننده بر این نکته توافق دارند که ایران باید در قرنطینه سیاسی و اقتصادی نگه داشته شود. از سوی دیگر شرکت‌ کنندگان با این موضوع موافقت کردند که با اخوان المسلمین که در لیست سیاه عربستان سعودی، امارات و مصر قرار دارد، مقابله شود. با این همه اخوان المسلمین در قطر به خوبی مورد حمایت قرار دارد و در حال حاضر یوسف القرداوی، ایدئولوگ اخوان المسلمین مقیم دوحه بوده و با امیر و پدر امیر قطر ارتباط دارد.

شاید اگر مقامات آمریکایی روغن به آتش نمی‌ریختند، انتقاد کشورهای عربی به این شدت بروز نمی‌کرد. جیمز ماتیس - وزیر دفاع آمریکا - به قطر هشدار داده بود که باید حمایت خود از اخوان المسلمین را تغییر دهد. ماتیس همچنین تاکید کرده بود که دونالد ترامپ در نظر دارد اخوان المسلمین را به عنوان یک سازمان تروریستی رده بندی کند که تاثیر بسیار منفی بر همکاری اقتصادی – نظامی میان آمریکا و قطر در ماه‌های آینده خواهد داشت. به نظر می‌رسد قطر به جای آرام کردن تنش‌ها، به میزان قابل ملاحظه ای آنها را افزایش داده است. مصر، عربستان سعودی و سایرین در خصوص حمایت مالی از شاخه‌های سوری و فلسطینی اخوان المسلمین، قطر را تحت فشارهای بیشتری قرار داده‌اند.

امیر با نارضایتی از رویکرد آمریکا مدت کوتاهی پس از نشست دوحه، خارج شد. بعضی از تحلیلگران حتی مدعی شدند که امیر انتظار داشت ترامپ به نشانه حمایت از موضع سیاسی قطر در ابتدا از دوحه دیدار کند. استراتژی ترامپ برای بنا نهادن روابط قوی با ریاض در وهله نخست، به مذاق دوحه خوش نیامده است.

تمایل قطر برای صحبت با ایران، عامل اصلی نزاع است. این حقیقت که دوحه مدت کوتاهی پس از انتخاب مجدد حسن روحانی، رییس جمهوری ایران، با وی صحبت کرد نشانه این قلمداد شده که قطر تمایل ندارد از عربستان سعودی و امارات متحده عربی در جنگ نیابتی‌شان با ایران در یمن، سوریه و بحرین حمایت کند.

رویارویی آشکار میان قطر و کشورهای عربستان سعودی و امارات متحده عربی با داغ شدن تنش‌ها، احتمال فزاینده‌ای پیدا کرده است. درگیری نظامی میان عربستان سعودی و قطر منتفی دانسته نمی‌شود. تنش‌های مذهبی هم بالا گرفته زیرا تیره منسوب به بنیان گذار فرقه وهابی‌ عربستان در مطبوعات عربستان بیانیه‌ای منتشر کرده و خود را از خاندان حاکم قطر جدا کردند. این اقدام یک حمله غیررسمی به موضع قدرت مذهبی خاندان التهانی قطر دیده می‌شود که مدعی هستند از منطقه النجد در بخش مرکزی و شمالی عربستان سعودی هستند که ابن عبد الوهاب از آن منطقه بوده است. این حقیقت که رهبران مذهبی سعودی ادعاهای تاریخی خاندان حاکم قطر را تقبیح می‌کند حمله بزرگی به موقعیت این خاندان محسوب می‌شود.

دوحه اکنون آشکارا دیدگاه آمریکایی – سعودی نسبت به ایران را به زیر سوال برده است در حالیکه دونالد ترامپ، رییس جمهور آمریکا مکررا ایران را به حمایت از تروریسم در خاورمیانه متهم کرده است. قطر از این حقیقت که سازمان‌های مستقر در آمریکا همچنان دوحه را به حمایت از گروه‌های افراط گرا متهم می‌کنند، خشمگین مانده است. این موضوع تا حدودی تصادفی به نظر می‌رسد که مطالب جنجالی در سایت هک شده خبرگزاری قطر تنها چند روز پس از پایان نشست ریاض ظاهر شدند.

در حالی که شورای همکاری خلیج فارس پیش از این نیز شاهد بحران داخلی شدیدی بوده، اما موج کنونی بسیار نگران کننده است. در وهله نخست، دو دستگی در شورای همکاری خلیج فارس بی‌ثباتی بیشتری در منطقه آن هم در شرایطی که میان متحدان به سرکردگی عربستان سعودی و ایران خصومت کامل وجود دارد، به همراه خواهد آورد. گرم شدن روابط میان تهران و دوحه ممکن است به رویارویی با واشنگتن منجر شود، زیرا آمریکا در حال حاضر یک پایگاه نظامی بزرگ در این شبه جزیره دارد. نزدیکی میان ایران و قطر یک ریسک امنیتی بزرگ برای ارتش آمریکا خواهد بود و تنش بیشتر ممکن است تهدیدهای جدیدی را برای حمل نفت و گاز در خلیج فارس ایجاد کند.

بر اساس گزارش اویل پرایس، حتی بدون یک رویارویی نظامی، نزاع عربستان سعودی و امارات متحده عربی در برابر قطر ریسک دیگری دارد. همه کشورهای شورای همکاری خلیج فارس به ثبات در بازارهای نفت و گاز متکی هستند که از توافق اخیر اوپک کاملا آشکار است. رویارویی تمام عیار بدون شک نرخ پایبندی اعضای اوپک به توافق کاهش تولید را مورد تهدید قرار خواهد داد. دوحه قادر خواهد بود در توافق کاهش تولید کنونی میان کشورهای عضو و غیرعضو اوپک کارشکنی کند و اگر دوحه تصمیم بگیرد به صف ایران و عراق ملحق شود، آینده اوپک مورد تردید قرار خواهد گرفت.