داستان یک قرارداد / توتال چگونه به ایران بازگشت؟

انرژی امروز نوشت: «قرارداد توسعه فاز یازدهم میدان گازی پارس‌جنوبی قرار است دوشنبه با حضور نمایندگان این شرکت فرانسوی و مقامات وزارت نفت در تهران به امضاء برسد. امضای این قرارداد به‌ معنای ثمر دادن نخستین محصول قراردادهای جدید نفتی است که از اواسط سال ۱۳۹۴ تاکنون هر روز موضوع بحث مدافعان و مخالفان دولت روحانی در حوزه نفت و حتی فراتر از آن، سیاست‌خارجی بوده است.

قرارداد با توتال برای رسیدن به نقطه امضاء راهی طولانی را از سر گذرانده است.

گام اول پذیرش اصل قراردادهای جدید نفتی در کشور بود. قراردادهایی که با ده‌ها بار اصلاح در کریدورهای حقوقی نهادهای مختلف نظام آمد و رفت، تا آن که پس از طی بیش از یک سال، تابستان سال گذشته تایید نهایی دولت و هیات مصوبات تطبیق قوانین مجلس را کسب کرد. دریافت این تاییدیه بود که بستر امضای موافقت‌نامه اصولی (HOA) طرح توسعه فاز یازدهم پارس‌جنوبی با توتال در آبان‌ سال گذشته را فراهم کرد؛ موافقتنامه‌ای که مخصوصا پس از دیدار مدیرعامل توتال با روحانی در جریان سفر رییس‌جمهور ایران به فرانسه در زمستان ۱۳۹۴ انتظار می‌رفت ظرف چند ماه به قرارداد تبدیل شود اما رخدادهایی در راه بود که این راه را طولانی‌‌تر کرد.

این رخدادها را باید هم در ایران و هم در آمریکا سراغ گرفت؛ دو انتخابات ریاست‌جمهوری که یکی سرمایه‌گذارانی مشتاق چون توتال را به‌ شدت نگران و محتاط کرد و دیگری، بارقه امید را به دل فرانسوی‌ها بازگرداند و آنها را به پذیرش ریسک حضور در آب‌های خلیج‌ فارس در تابستان داغ بوشهر واداشت.

در آمریکا پس از دولت دموکرات و صلح‌طلب باراک اوباما ناگهان چهره‌ای ناشناخته، عجیب و ساختارشکن چون دونالد ترامپ روی کار آمد. در حالی که اوباما و وزیر امور خارجه‌اش، جان کری، توافق هسته‌ای با ایران را یکی از مهم‌ترین دستاوردهای دولت هشت‌ ساله خود می‌دانستند، ترامپ از همان رقابت‌های انتخاباتی به برجام حمله کرد و آن را «توافقی بد» برای آمریکا خواند. حتی در اوایل رقابت‌های انتخاباتی نقل قول‌هایی از ترامپ در رسانه‌ها منتشر شد که وی در آنها مدعی شده بود در صورت دستیابی به مقام ریاست‌جمهوری و ورود به کاخ سفید، برجام را آتش خواهد زد.

ترامپ به کاخ سفید رسید اما نه‌ تنها برجام به آتش کشیده نشد، بلکه تحریم‌های موضوع قانون ISA که اوباما آنها را به علت تعارض با برجام تعلیق کرده بود، بار دیگر تعلیق کرد. اتفاقی که نه‌ تنها ریسک حضور شرکت‌هایی چون توتال در ایران را کاهش داد، بلکه شرکت‌های آمریکایی چون بویینگ را هم به بستن قراردادهای بزرگی در حد ساخت ۸۰ هواپیما با ایران راغب کرد.

اتفاق مهم‌تر اما در ایران رخ داد. آرای بالای حسن روحانی در دوازدهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری به ناظران بین‌المللی و سرمایه‌گذاران این امید و اطمینان را منتقل کرد که ایران حداقل تا چهار سال دیگر همچنان رویکردهای میانه‌روانه را در سیاست داخلی و خارجی خود رعایت خواهد کرد و روحانی و یاران او، از پشتوانه لازم برای گشایش درهای ایران به روی سرمایه و فناوری روز جهان برخوردار هستند.

در این میان شرکت‌های بزرگ نفت و گاز که شاید بیش از سایر حوزه‌های اقتصادی برای حضور در میادین بزرگ خشکی و دریایی ایران تمایل دارند، آمادگی خود را برای حضور در مناقصات و قطعی کردن قراردادها اعلام داشتند.

یک ماه و نیم پس از انتخابات ریاست‌جمهوری در ایران، اتفاقات مهمی در حوزه نفت و گاز افتاده است. نخست، شرکت‌های بزرگ اروپایی و آسیایی همچون شل، توتال، CNPC، ساینوپک، لوک اویل، پترومینا، OMV و... دعوتنامه‌های ایران برای حضور در مناقصه میدان بزرگ و مشترک نفتی آزادگان را دریافت داشتند. دوم، شرکت انی ایتالیا که از مهم‌ترین شرکت‌های موثر در توسعه میدان گازی پارس‌ جنوبی در دهه ۷۰ بود، با امضای تفاهمنامه میادین گازی کیش و دارخوین پس از سال‌ها دوری ناشی از تحریم به صنعت نفت ایران بازگشت. سوم و مهم‌تر از همه، مدیرعامل توتال رسما اعلام کرد ریسک سرمایه‌گذاری در ایران را می‌پذیرد و تابستان پروژه خود در پارس‌جنوبی را با یک میلیارد دلار کلید می‌زند.

البته، در این میان، انتخابات ریاست‌جمهوری فرانسه نیز در روند بهبود مناسبات ایران و اتحادیه اروپا موثر بود. در حالی که پس از برگزیت و انتخاب ترامپ، برآوردها از انتخاب مارین لوپن، راستگرای افراطی، در انتخابات فرانسه و شکل‌گیری سه‌گانه پیروزی تندروها در مهم‌ترین کشورهای غربی حکایت داشت، فرانسوی‌ها با انتخاب امانوئل ماکرون میانه‌رو و جوان این روند را متوقف کردند.

سفر اخیر محمدجواد ظریف به اروپا و از جمله فرانسه و دیدار وی با ماکرون و وزرای فرانسوی نشانه آشکاری بود از پیروزی سیاست اروپاگرایانه دولت روحانی که در برابر تندروی‌های آمریکا و برخی کشورهای منطقه خلیج‌ فارس به متحدان اقتصادی خود در اروپا (و همزمان روسیه و چین) امید بسته است.

انتشار خبر امضای قرارداد ایران و توتال به فاصله ۴۸ ساعت پس از دیدار ظریف و ماکرون به‌ خوبی نشان داد که وزیر ایرانی و رییس‌جمهور فرانسوی در دیدار روز جمعه خود آخرین میخ قرارداد را هم کوبیده‌اند. میخی که حتی اتفاقاتی چون برگزاری نشست گروه رجوی در پاریس و فضاسازی‌های رسانه‌ای مخالفان دولت روحانی در تهران هم نتوانست آن را سست کند.

راه طولانی که وزارت نفت ایران و توتال فرانسه برای امضای قرارداد پارس‌جنوبی طی کردند، حاصل راه طولانی‌تری است که دولت روحانی و مجموعه سیاستمداران میانه‌رو در ترکیب ۵+۱ برای دستیابی به توافق هسته‌ای طی کردند و علیرغم همه رخدادها و فشارها پس از امضا و اجرای برجام، در جهت محافظت از این میراث خرد و درایت بین‌المللی پا پس نکشیده‌اند.»