فرمول «جادویی» بانک‌ها برای محاسبه سود وام + جدول

روزنامه خراسان با این مقدمه نوشت:  مجموعه این موارد، شائبه ای را ایجاد کرده است که بانک ها سودهای آن چنانی را از مشتریان می گیرند. البته در این میان بانک مرکزی در سال 86 در بخشنامه ای به بانک ها فرمولی را ابلاغ کرده است که موجب پرداخت سود بیشتر توسط وام گیرندگان می شود. این تفاوت باعث شده که بسیاری از مردم که اقساط خود را با فرمول قبلی محاسبه می کنند، با مشاهده مبلغ بالاتر در اقساط پرداختی، دچار ابهام شوند. کلید رفع ابهام به فرمول ابلاغ شده از سوی بانک مرکزی باز می گردد فرمولی که باعث می شود نرخ سود پرداختی که با فرمول ساده ولی مورد محاسبه عموم مردم برای نرخ 18 درصد به رقمی معادل 19.6 تا 20.6 درصد برسد. به این ترتیب مردمی که برای دریافت وام با نرخ سود ۱۸ درصد اقدام می کنند، عملا بدون این که مطلع باشند فریب می خورند و ۲ درصد سود بیشتر پرداخت می کنند. علاوه بر این اکنون بسیاری از بانک ها و موسسات برای پرداخت تسهیلات، بخشی از وام را تا پرداخت قسط آخر ضبط می کنند. در هر صورت در این گزارش سعی می کنیم در قالب تشریح مکانیسم تعیین اقساط، به برخی سوالات در زمینه نحوه محاسبه سود و اقساط بانکی پاسخ دهیم. نکاتی که شاید کمتر دیده و یا شنیده باشید!

  آیا نرخ سود تسهیلات بیشتر از 18 درصد است؟

آقای صابری، از آشنایان ما و یکی از مشتریان خوش حساب بانکی است که تعریف می کرد 3 سال قبل وامی 10 میلیون تومانی را از بانک گرفته بود و به تازگی اقساط آن به پایان رسیده است. او می گفت که اقساط من ماهانه 361 هزار و 524 تومان بود. با این حال یک حساب سرانگشتی کردم و دیدم که مجموع 36 قسطی که به بانک داده ام، جمعاً 13 میلیون و 14 هزار و 864 تومان بوده است. یعنی کل بازپرداختی که به بانک داشته ام، نسبت به اصل وام، حدود 30 درصد بیشتر بوده است! او با حالت اعتراض از من سوال کرد که چطور می گویند سود تسهیلات بانکی 18 درصد است؟ من که به واسطه رشته تحصیلی ام، مدتی در مورد نحوه محاسبه سودهای بانکی تحقیق کرده بودم، سعی کردم این مسئله را به شرحی که در ادامه می آید برایش کمی روشن کنم.اولین موضوعی که به آقای صابری گفتم این بود که نرخ سود تسهیلات بانکی برای یک سال 18 درصد است و طبیعی است که وقتی کل بازپرداخت سه ساله را با اصل وام مقایسه کنیم، با نسبت های به مراتب بیشتر از 18 درصد مواجه شویم.  برای او مثالی از محاسبه نرخ سود زدم که البته در ادامه، تناقض او را بیشتر هم کرد!

تناقض جدید؛ آیا نرخ سود تسهیلات کمتر از 18 درصد است؟

 برایش حساب و کتاب کردم که اگر او همین وام 10 میلیون تومانی را یک ساله از بانک می گرفت، اقساط آن 916 هزار و 800 تومان می شد و در مجموع وی می بایست 11 میلیون تومان به بانک می پرداخت که درصد افزایش آن، 11.5 درصد است!! اینجا بود که آقای صابری نگاهی عاقل اندر ... به من کرد و گفت خوب! این که باز هم 18 درصد نشد.  مجبور شدم برای آقای صابری مکانیزم محاسبه اقساط را توضیح دهم. موضوعی که خوشبختانه یکی دیگر از ابهامات آقای صابری را هم رفع کرد. او در حین صحبت هایش به من گفته بود که اوایل هر چه قسط می دادم، در صورتحساب وامم می دیدم که بیشتر از سود وام کسر می شود و اصل وام تکان چندانی نمی خورد. او حتی به بانک هم رفته و اعتراض کرده بود. اما از توضیحات بانک چیز زیادی دستگیرش نشده بود.

جزئیات پرداخت اصل و سود وام در هر قسط

من سعی کردم جزئیات دو قسط از اقساط مساوی وام آقای صابری را برایش توضیح و به او نشان بدهم که اولاً او در این سه سال چطور هم سود و هم اصل وام را در قالب اقساط پرداخت کرده است و ثانیاً چرا با وجود این که اقساط، به ظاهر مساوی هستند، در صورتحساب بانک، ابتدا بیشتر سود می پردازیم و به مرور و در ماه های آخر، بیشتر پرداختی ما در قالب اقساط، مربوط به اصل وام است و اصولاً این کار چه  دلیلی دارد؟ البته برای این کار به آقای صابری گفتم اینترنت گوشی اش را روشن کند و به قسمت محاسبه سود تسهیلات در سایت یکی از بانک ها و به عنوان مثال بانک ملی برود.

· فرض کنید که شما کل مبلغ وام را تنها یک ماهه از بانک وام گرفته اید. اگر در سایت فوق، جزئیات چنین وامی را برای یک ماه و با نرخ 18 درصد وارد کنیم، مبلغ بازپرداخت یک ماهه این وام، 10 میلیون و 150 هزار تومان خواهد بود. به عبارت دیگر سودی که آقای صابری باید به بانک بپردازد، 150 هزار تومان است. بنابراین بانک، این مبلغ را از مبلغ معادل اولین قسط وی در وام 36 ماهه که 361 هزار و 524 تومان است، کم می کند. با این حساب مانده تفاضل، همان اصل وامی است که در اولین قسط می پردازد. یعنی رقم 211 هزار و 524 تومان.

· اما برای قسط دوم، بانک عملاً چکار می کند؟ تا الان آقای صابری 211 هزار و 524 تومان از اصل وام  (10 میلیونی) را بازپرداخت کرده است. برای قسط دوم، بانک فرض می کند که آقای صابری، یک وام یک ماهه دیگر، منتهی این بار به مبلغی معادل با 9 میلیون و 788 هزار و 476 تومان (یعنی 211 هزار و 524 تومان کمتر از 10 میلیون تومان) را از بانک دریافت کرده است. مجدداً با استفاده از سایت فوق و با در نظر گرفتن بازپرداخت یک ماهه، وی می بایست 9 میلیون و 935 هزار و 303 تومان به بانک برگرداند. این به معنی سودی معادل با 146 هزار و 827 تومانی است که در قسط دوم مستتر است. اگر این رقم را از مبلغ اقساط 36 ماهه کم کنیم، مشخص می شود که آقای صابری برای ماه دوم، عملاً 214 هزار و 696 تومان از اصل وام را باید بپردازد. همین فرآیند برای اقساط دیگر هم انجام می شود و همان قدر که اصل وام را بیشتر و بیشتر می پردازیم، سهم سود در اقساط هم کمتر و کمتر می شود. به طوری که آقای صابری در قسط آخر، تنها 5 هزار و 341 تومان سود و 156 هزار و 181 تومان اصل وام را می پردازد.   بنابراین با توجه به این که در هر ماه از 36 ماهی که آقای صابری باید قسط بدهد، عملاً وی ماهانه مبلغ کمتری را وام می گیرد، لذا 18 درصد، ماه به ماه به مبلغ کمتری تعلق گرفته  بنابراین دلیل این که کل پرداختی وی، در مقایسه با اصل وام، کمتر از 18 درصد می شود (به عنوان مثال وام یک ساله آقای صابری) به این موضوع مربوط است. جدول روبه رو، جزئیات هر قسط از وام سه ساله آقای صابری را نشان می دهد.

با توجه به این موارد، سوالی که مطرح می شود این است که دلیل یا حداقل کاربرد پرداخت بخشی از سود در اقساط چیست؟ بررسی ما نشان می دهد هنگامی که به هر دلیلی، آقای صابری بخواهد زودتر از موعد، وام خود را تسویه کند، بانک 90 درصد سود اقساط باقیمانده را بخشیده و 10 درصد آن را دریافت می کند. بنابراین به نفع مشتری بانک است که هر چه زودتر، وام خود را تسویه کند تا از بخشودگی بیشتری برخوردار شود.