نسخه «ضربتی» برای مهار ترافیک مهر ماه
به گزارش اقتصادنیوز ، طرح پیشنهادی شهرداری مبنی بر تغییر یک ساعته شروع ساعت کار اگرچه دو هفته پیش در ستاد استقبال از مهر چکش‌کاری شد و به«شناورسازی ساعت کار» تغییر کرد، اما همین طرح اصلاحی ستاد استقبال از مهر سرانجام با بررسی در هیات دولت، قرار است به شکل بهتری از ابتدای مهرماه به مدت دو هفته در تهران اجرا شود. طرحی که در ستاد استقبال از مهر شهرداری تهران تصویب شد، به این صورت بود که ساعت شروع کار ادارات و دستگاه‌های دولتی به مدت یک ساعت شناور شود؛ طوری که میزان ساعت کار در پایان روز بر اساس ساعت شروع کار هر فرد محاسبه شود. در صورت اجرای این پیشنهاد کارمندان موظف می‌شدند به هر میزان که در صبحگاه دیرتر در محل کار خود حاضر شدند، در پایان روز نیز دیرتر محل کار را ترک کنند.
اما محتوای بخشنامه دولت که پس از بررسی بیشتر این پیشنهاد، روز گذشته ابلاغ شد، از دو ویژگی مثبت نسبت به طرح شهرداری برخوردار است. ویژگی اول این است که شروع شناور کار در دستگاه‌های دولتی، اجرایی و بانک‌ها در دو هفته اول مهرماه قرار است در حکم «تاخیر مجاز» یا «مرخصی ساعتی» منظور شود. در واقع بخشنامه مذکور عملا اجازه می‌دهد مجموع ساعت کار در دو هفته اول مهرماه در عمل به نوعی یک تا یک ساعت و نیم کاهش یابد. ویژگی دوم این است که در طرح اولیه شهرداری فقط قرار بود دستگاه‌های دولتی مشمول تغییر ساعت کار شوند، اما در بخشنامه ابلاغی از سوی معاون اول رئیس‌جمهوری، بانک‌ها نیز مجاز شدند شروع ساعت کار کارمندان خود را به‌صورت منعطف تعریف کنند. از آنجاکه بخشی از مراجعه‌کنندگان به بانک‌ها، افرادی هستند که در ساعت پیک صبحگاه به بانک مراجعه می‌کنند، شروع منعطف ساعت کار بانک‌ها موجب می‌شود مراجعه متقاضیان دریافت خدمات بانکی هم در بازه زمانی گسترده‌تری در ساعات اولیه صبح توزیع شود.
در این بخشنامه آمده است: «با توجه به آغاز سال تحصیلی ۱۳۹۷-۱۳۹۶ و به منظور مدیریت تقاضای سفرهای شهری و کاهش زمان ناشی از ترافیک سنگین در معابر اصلی و شریانی شهر تهران، کلیه دستگاه‌های اجرایی و بانک‌های شهر تهران مجازند از اول تا پانزدهم مهرماه سال جاری در صورت تاخیر کارمندان خود تا ساعت 9 صبح، تاخیر مزبور را مجاز تلقی کنند و در صورت لزوم ساعات تاخیر را به‌عنوان مرخصی ساعتی منظور دارند.» هدف از بخشنامه «شروع منعطف ساعت کار» که اجازه می‌دهد کارمندان تا حداکثر 9 صبح در محل کار خود حاضر شوند و تاخیر آنها مجاز تلقی یا در صورت لزوم به‌عنوان مرخصی ساعتی منظور شود، این است که همزمانی سفرهای کاری و تحصیلی در دو هفته اول مهرماه تا حد امکان کاهش پیدا کند و در نتیجه سفرهای درون‌شهری در ساعات اولیه صبح در بازه زمانی وسیع‌تری توزیع شود تا به این ترتیب شدت ترافیک در ساعات پیک کاهش پیدا کند. این شروع منعطف ساعت کار در بازه 7:30 تا 9 صبح دست‌کم موجب می‌شود تلاقی سفرهای صبحگاهی کارمندان دارای فرزند محصل با کسانی که فرزند محصل ندارند، از بین برود. مطالعاتی که در سال‌های گذشته توسط شورای‌عالی ترافیک انجام شده، نشان می‌دهد شناورسازی ساعت کار دستگاه‌های دولتی حدود 13 درصد از بار ترافیک صبحگاهی را کاهش می‌دهد.
نسخه ضربتی کارشناسان برای ترافیک
در ماه آینده ازدحام ترافیک در تهران بین 20 تا 30 درصد افزایش می‌یابد، طوری که کارشناسان از شدت ازدحام خودرو و مسافر در معابر تهران به‌عنوان «ابرترافیک» تعبیر می‌کنند. از این رو همزمان با صدور بخشنامه دولت، کارشناسان ترافیکی اعتقاد دارند باید از ظرفیت‌های دیگری که اکنون در تهران وجود دارد و می‌تواند در خدمت مدیریت ازدحام سفرهای پاییزی قرار بگیرد، استفاده شود. این کارشناسان یک نسخه چهاروجهی را معرفی کرده‌اند که در قالب آن تکالیف ضربتی دستگاه‌های اجرایی، شهرداری، پلیس و مدارس مشخص شده است.
در وهله اول با توجه به اینکه تنها 72 ساعت کاری تا شروع سال تحصیلی زمان باقی است، باید مدیران دستگاه‌های دولتی به فوریت و ظرف همین مدت کوتاه، تکلیف بخشنامه دولت را مشخص و آن را به مدیران اداری ابلاغ کنند؛ چراکه اعمال بخشنامه شروع منعطف ساعت کار به برنامه‌ریزی‌های درون‌‌دستگاهی و نیز برنامه‌ریزی‌های شخصی کارمندان نیاز دارد. از آنجاکه سرویس ادارات پیمانکار جدا دارد، هماهنگی هر دستگاه با پیمانکار مربوطه قطعا زمانبر است و باید به‌صورت ضربتی و فوریتی انجام شود. همچنین اجرایی شدن این بخشنامه نیازمند تغییر موقتی در سبک زندگی کارمندان طی دو هفته پیش‌رو بوده و نیازمند تغییر در برنامه‌ریزی‌های شخصی و خانوادگی آنها است.
در وجه دوم تکالیفی برای پلیس تعریف شده است. نصرالله خادم‌الاسلام، کارشناس ترافیک و رئیس اسبق سازمان حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران با طرح پیشنهادهایی برای پلیس در زمینه کنترل ترافیک مهر گفت: پلیس با «اعمال مقررات شدید و جدی» در نقاط پرازدحام (محله‌های اطراف مدارس و دانشگاه‌ها) طی دو هفته اول مهر، می‌تواند موجب کاهش رفتار غیرحرفه‌ای برخی رانندگان مبنی بر توقف دوبله، توقف در حریم تقاطع و نظایر آن که به ترافیک دامن می‌زند، شود و به این ترتیب به‌عنوان یکی از نهادهای موثر در کاهش ترافیک مهر نقش ایفا کند. پلیس همچنین باید در بزرگراه‌ها حضور جدی داشته باشد چراکه نظم عبور و مرور می‌تواند در کنترل ترافیک تاثیر قابل توجهی داشته باشد.
در وجه سوم نیز تکالیفی بر دوش مدارس است که خادم‌الاسلام در این رابطه توضیح داد: نقطه ضعف مدارس این است که با وجود اتمام مرحله ثبت‌نام، تعیین تکلیف سرویس مدارس را به بعد از آغاز سال تحصیلی موکول می‌کنند و در نتیجه یک تا دو هفته اول مهرماه، والدین ناچار هستند فرزندان خود را به مدرسه برسانند. این در حالی است که مدارس در یک هفته باقی‌مانده می‌توانند تکلیف استفاده دانش‌آموزان هم‌مسیر از یک سرویس را مشخص کنند و از روز اول مهر، بیش از 90 درصد سرویس مدارس کار خود را آغاز کنند. به گفته وی، در این صورت نیازی نیست که در نیمه اول مهرماه به ازای هر دانش‌آموز یک خودرو در معابر تردد کند و دست‌کم چهار دانش‌آموز می‌توانند با یک سرویس به مدرسه بروند. به نظر می‌رسد اجرایی شدن این تصمیم نیازمند اهتمام سازمان آموزش و پرورش شهر تهران بوده و حتی شاید لازم است برای مدارسی که در تعیین تکلیف سرویس مدارس تاخیر می‌کنند، نمره منفی منظور شود.
در این مجموعه تکالیف چهاروجهی، مهم‌ترین اقدامات بر عهده شهرداری تهران است. به اعتقاد کارشناسان شهرداری می‌تواند با اتخاذ چهار راهبرد ضربتی و استفاده از ظرفیت‌های مغفول‌مانده خود به کاهش ابرترافیک مهرماه کمک کند. به اعتقاد این کارشناس ترافیک، اولین و مهم‌ترین اقدام موثر و کوتاه‌مدت شهرداری به منظور ایجاد جاذبه برای استفاده از ناوگان حمل‌ونقل عمومی برای سفرهای تحصیلی، «رایگان کردن شبکه مترو و اتوبوسرانی برای دانش‌آموزان و دانشجویان» است. این اقدام می‌تواند در کاهش استفاده از خودرو شخصی موثر باشد. خادم الاسلام با اشاره به اینکه عموما 20 درصد از ناوگان اتوبوسرانی به دلیل نیاز به تعمیرات و بعضا نواقص فنی که به سرعت قابل رفع هستند، خارج از سرویس بوده و در زمره ظرفیت واقعی و در حال خدمت ناوگان حمل‌ونقل عمومی نیستند، گفت: تعمیرات فوری اتوبوس‌های معیوب در پارکینگ‌مانده یکی از اقداماتی است که ظرف روزهای باقی‌مانده تا مهر ماه باید به سرانجام برسد.
به‌طور کلی حدود 2 هزار دستگاه اتوبوس معیوب در ناوگان پایتخت وجود دارد که اغلب در شرایط اورهال بوده و میزان توقف برخی از آنها در پارکینگ از میزان سرویس‌دهی‌شان بیشتر است. تعمیرات ضربتی این اتوبوس‌ها می‌تواند به افزایش ظرفیت ناوگان در حال خدمت اول مهر کمک کند.
سومین اقدام شهرداری تهران استفاده از ظرفیت خالی شبکه اتوبوسرانی تندرو (BRT) برای حرکت خودروهای پرسرنشین است. این پیشنهاد را عباس بابازاده، کارشناس ترافیک و عضو هیات علمی دانشگاه تهران مطرح کرد و گفت: به نظر می‌رسد برخی خطوط BRT نظیر آنچه در بزرگراه امام علی (ع) و بزرگراه رسالت اجرا شده است، در برخی اوقات روز به ویژه ساعات پیک، عملا «ترافیک‌زا» بوده و کمکی به حل مشکل ترافیک نمی‌کنند. وی افزود: هر چند توسعه خطوط اتوبوسرانی انبوه‌بر راهکار مناسبی برای کاهش ترافیک خودروهای شخصی است اما دو پارامتر در اثربخشی این خطوط دخیل است؛ نخست جانمایی مناسب این خطوط و قرار گرفتن آنها در مسیری که اولا مورد تقاضای شهروندان باشد و ثانیا کیفیت اتوبوس و نحوه خدمت‌رسانی به حدی باشد که شهروندان استفاده از اتوبوس را به خودرو شخصی ترجیح دهند. اما در حال حاضر در برخی خطوط BRT این اصل رعایت نشده و فهم آن نیاز به تخصص چندانی ندارد. کافی است در ساعت پیک به میزان تردد اتوبوس‌ها در خط ویژه دقت کنید. مشخص است که با وجود انبوه خودروهایی که در ترافیک قرار دارند، تعداد اندکی اتوبوس با سرفاصله زمانی بسیار بالا در آن مسیر تردد می‌کنند. در حالی که اگر این خط برای عموم خودروها یا دست‌کم خودروهای پرسرنشین قابل استفاده باشد، چنین مشکلی رخ نخواهد داد.
بابازاده با تاکید بر اینکه صرف ارزان بودن یک مد حمل‌ونقلی کافی نیست و کیفیت خدمت‌رسانی هم اهمیت دارد، طبعا شهروندانی که از سرفاصله بالای قطارها یا شلوغی و ازدحام آنها به دلیل کمبود اتوبوس مطلع هستند، ترجیح می‌دهند خودرو شخصی، دربستی یا تاکسی را برای سفر در ساعت پیک انتخاب کنند. بابازاده پیشنهاد داد خطوط BRT دوباره مورد مطالعه قرار گیرد و مشخص شود منافعی که این خطوط در جابه‌جایی شهروندان دارد، در کدام خطوط بیش از اثر سوء آنها بر ترافیک است.
چهارمین اقدام شهرداری تهران، اجرای طرح اتوبوس مدرسه در ابعاد گسترده است؛ طرحی که صرفا قرار است در دو منطقه به‌صورت پایلوت در مهرماه امسال اجرا شود اما قطعا اجرا در اشل کوچک تاثیر چندانی در مهار ابرترافیک مهر نخواهد داشت. البته راه‌اندازی اتوبوس مدرسه نیازمند هماهنگی فوری میان اتوبوسرانی تهران و آموزش و پرورش است. در قالب این طرح در محله‌هایی که فراوانی مدارس وجود دارد، ناوگان اتوبوسرانی در ساعت آغاز و پایان کار مدارس در مسیرهای از پیش تعیین شده به دانش‌آموزان به‌صورت ویژه سرویس می‌دهد.
