رفتار متفاوت دلار در دی ماه امسال نسبت به پارسال

سال گذشته شیب افزایش قیمت دلار در ماه های پایانی سال میلادی از آذر ماه تند شد و حتی به 41 هزار ریال هم رسید اما در دی ماه روند کاهشی به خود گرفت و در پایان این ماه 3.8 درصد از قیمت خود را از دست داد.

با این حال امسال داستان بازار ارز طور دیگری رقم خورد؛ قیمت دلار که به سمت همه ساله از آذر ماه به دلیل افزایش تقاضا برای تسویه حساب با شرکت های خارجی در پایان سال میلادی رو به افزایش می گذاشت و با آغاز سال نو رویه کاهشی را با شکل سینوسی و نوسانی آغاز می کرد، امسال رویه دیگری در پیش گرفت؛ رویه ای که بیش از هر چیز فعالان بازار ارز به ناآرامی های دهه نخست در برخی شهرها نسبت می دهند.

اثر این ناآرامی ها، افزایش تقاضا در بازار ارز و سکه بود و به همین سبب نرخ هر دو اینها دی ماه روند رو به رشد خود را حفظ کرد.

نگاهی به قیمت دلار در بازار آزاد در دی ماه نشان می دهد که این ارز عمده دی ماه را با رقم 41 هزار و 860 ریال شروع کرد و در پایان این ماه به 45 هزار و 330 ریال رسید؛ یعنی طی یک ماه 3470 ریال یا به معنای دقیق تر 7.6 درصد رشد داشت.

در سامانه نظارت ارز که صرافی های مجاز در سراسر کشور ملزم به ثبت معاملات خود هستند، قیمت هر دلار در دی ماه 2751 ریال رشد کرده یعنی 6.1 درصد گرانتر شد؛ به تناسب این رشد قیمت ها، قیمت اسکناسی که بانک مرکزی به صورت روزانه به صرافی های منتخب خود تزریق می کند نیز در این ماه نزدیک به سه هزار ریال گران شد یعنی 6.6 درصد رشد کرد.

این آمار نشان می دهد که گرچه نرخ ارز مبادله ای در این ماه تنها 1.7 درصد رشد کرده و به رقم 36 هزار و 639ریال رسید اما رشد قیمت ها در بازار آزاد چنان بود که گوی سبقت را از نرخ های بانک مرکزی ربود.

یورو نیز در دی ماه وضعیت مشابهی داشت و دی ماه بیش از 11 درصد رشد کرد و به 56 هزار و 480 ریال رسید؛ علاوه بر افزایش تقاضا، تقویت جایگاه جهانی یورو در برابر دلار آمریکا طی یک ماه اخیر نیز بر رشد قیمت آن موثر بود.

با این اوصاف و در حالی که در آذر ماه قیمت دلار در بازار آزاد تهران 2.5 درصد و یورو 3.9 درصد رشد کرده بود، این میزان در دی ماه به حدود 7.6 درصد برای دلار و 11 درصد برای یورو رسید؛ به این معنا که دلار و یورو در دی ماه حدود سه برابر آذر ماه رشد داشتند.

فعالان بازار ارز این وضعیت رشد قیمت ها را ناشی از نبود برنامه مشخص از سوی بانک مرکزی درباره یکسان سازی نرخ ارز می دانند؛ به عقیده اصغر سمیعی رئیس اسبق کانون صرافان، دولت هرچه سریعتر نظام ارزی کشور را تک نرخی کند تا از جلوی فساد و رانت ناشی از نظام چند نرخی گرفته شود.

وی در گفت و گو با ایرنا با تاکید بر اینکه تغییر نرخ برابری ارزها باید متناسب با نرخ تورم داخلی و خارجی باشد، اظهار داشت: اگر نرخ ارزها مطابق تفاضل نرخ بهره و تورم تغییر نکند و ثابت بماند، آن نرخ غیرطبیعی و مصنوعی و شکننده است.

شاهین چراغی کارشناس بازار سرمایه و ارز با تاکید بر اینکه نبود ساز و کار کشف قیمت نرخ ارز یکی از مشکلات فعلی بازار ارز است، به ایرنا می گوید که برای شفاف سازی قیمت ها در بازار نیازمند بازار متشکل ارزی هستیم که این با راه اندازی بورس ارز که بانک مرکزی با آن مخالفت دارد، متفاوت است.

وی با یادآوری اینکه شفاف بودن لازمه هر بازاری از جمله ارز است، گفت: بانک مرکزی به عنوان نهاد ناظر بهتر است کف و سقف بازار ارز را مدیریت کند و قیمت ها در یک بازه جریان داشته باشند.

این فعال بازار ارز در عین حال مکانسیم های نظارتی بانک مرکزی بر بازار را کافی و اثرگذار ندانست و یکی از مشکلات بازار را متوجه صرافی هایی دانست که هنوز از بانک مرکزی مجوز ندارند اما در بازار ارز فعالند و کسی جلوی فعالیت آنها را نمی گیرد.

چراغی گفت: برای نمونه، صرافی های مجاز از ارایه خدمات الکترونیکی منع شده اند در حالی که صرافی های فاقد مجوز به راحتی از آن استفاده می کنند و نقل و انتقال الکترونیکی پول را انجام می دهند.

آمارهای بانک مرکزی از وجود 427 صرافی غیرمجاز حکایت دارد که از هفته گذشته دور جدید برخورد با صرافی های غیرمجاز با همکاری نیروی انتظامی آغاز شد و تعدادی از این واحدها که در محدوده خیابان فردوسی تهران فعالیت داشتند، پلمپ شدند.

این اقدام سال گذشته نیز در ایام آذر و دی ماه انجام شد و نیروی انتظامی با همکاری بانک مرکزی برای ساماندهی بازار ارز ضمن برخورد با صرافی های غیرمجاز، تعدادی از دلالان بازار ارز و دلارفروشان خیابانی را نیز دستگیر کرد.

با این همه، قیمت ارزها در حالی روزهای اوج خود را در دی ماه پشت سر گذاشت که تنها اظهار نظر مسئولان بانک مرکزی درباره تحولات، آن یادداشتی است که ولی اله سیف رئیس کل بانک مرکزی در صفحه شخصی خود در توئیتر نوشت و تاکید کرد: «با کمال تعجب بعضی به محض مشاهده تغییراتی در قیمت ارز شتاب زده از دلال ها و سوداگران سبقت می گیرند و با بزرگنمایی تغییرات قیمت، چنان اظهار خوشحالی می کنند که کم از شادی ترامپ ندارد؛ این شادی ها دیری نمی پاید و بر اساس روند هر ساله نرخ ارز در ماه های بهمن و اسفند مسیر کاهشی پیدا می کند.»

نگاهی به سنت سال های گذشته بازار ارز، دیدگاه رئیس کل بانک مرکزی را تایید می کند؛ برای نمونه پارسال در حالی که متوسط نرخ دلار در آذرماه به 38 هزار و 633 ریال رسیده و دی ماه رقم 39 هزار و 848 ریالی ثبت کرده بود، در بهمن و اسفند ماه نزولی شد؛ در بهمن ماه به نرخ 38 هزار و 392 ریال به فروش رفت و حتی در دی ماه به محدوده 37 هزار و 721 ریال بازگشت.

بنابراین سال گذشته قیمت دلار در دو ماه پایانی سال در مجموع 2127 ریال از ارزش خود را از دست داد و از این رو انتظار می رود که رویه جاری سال های گذشته در بهمن و اسفند ماه امسال نیز تکرار شود و بازار بار دیگر به نقطه تعادلی خود بازگردد.

البته در این روند و با توجه به اینکه دولت همچنان یکسان سازی نرخ ارز را در دستور کار دارد، انتظار نمی رود که نرخ دلار به رقمی پایین تر از 40 هزار ریال باز گردد.