توقف معاملات ارزی در کف خیابان

بازار ارز ایران پیچیدگی‌های خاص خود را دارد؛ بازاری که هر از چند گاهی با سر و صدا، همه ذهن‌ها را معطوف به خود می‌کند و تا چند روزی که از سوی سیاستگذاران سر و سامان داده شود، حسابی گرد و خاک می‌کند. این بازار سهم امسال خود را هم از نوسانات بازار گرفت و چند هفته‌ای، آنقدر پر سر و صدا بود که حتی عده‌ای را هم از شهرستان به تهران کشاند تا بلکه سرمایه‌های هر چند ناچیز خود را هم وارد این بازار کرده و برای خود، سودی دست و پا کنند. اما مثل همیشه، این نوسانات هم به این بازار دل خوش نکرد و بالاخره بار خود را بست.

اما شاید تفاوت نوسانات این دوره با نوسانات گذشته بازار ارز طی سال‌های اخیر، پا به عرصه گذاشتن «نیما» بود. سامانه‌ای ارزی که ‌می‌خواهد همه چیز را شفاف کند و هر خرید و فروشی را که بوی سوداگری می‌دهد، سر و سامان دهد. آنگونه که بانک مرکزی اعلام کرده، این سامانه نه تنها خرید و فروش‌های ارزی را شفاف کرده و شرایط را برای سوداگری در بازار ارز سخت می‌کند؛ بلکه به نفع صرافان شناسنامه‌داری است که تا پیش از این، همیشه تحت‌الشعاع خرید و فروش‌های خیابانی بازار ارز قرار می‌گرفتند و مشتریانشان، از چنگشان می‌پرید.

حالا این سامانه قرار است که نقش‌آفرینی جدیدی در بازار ارز داشته باشد و شرایط را به نحوی فراهم کند که هر کسی قرار باشد ارز بخرد و بفروشد کار را از طریق سامانه ارزی پیش برد.

سامانه جدید ارزی چه خاصیتی دارد؟

تامین ارز حجم قابل توجهی از مبادلات مالی تجارت خارجی کشور کشور از طریق صرافی ها صورت می‌گیرد و صرافی‌ها  در تامین ارز کمک شایانی به بازرگانان و تجار می کنند؛ اما به موازات تلاش این بخش شفاف، صرافان غیرمجاز و دلالان، فضای این بازار را غیر شفاف کرده اند که نظارت مؤثر بر این حجم از معاملات از لازمه‌های کنترل بازار ارز است. در این راستا بانک مرکزی با همکاری سایر دستگاه‌ها به ویژه وزارت صنعت، معدن و تجارت، اقدام به ایجاد بازار الکترونیکی خرید و فروش ارز کرده است.

بازار الکترونیکی خرید و فروش ارز از ارتباط سامانه‌های ارزی بانک مرکزی با سامانه جامع تجارت تشکیل شده و  متقاضیان و عرضه کنندگان ارز در این بازار به صورت سیستمی با یکدیگر ارتباط برقرار و معامله ارزی انجام می دهند.

آنگونه که بررسی‌ها نشان می‌دهد، از ویژگی‌های مهم این بازار، امکان تعریف اشکال متفاوت معامله اعم از مناقصه و مزایده که این امر ورود به این بازار را برای طرفین معامله جذاب و بدون ریسک می‌نماید. بر این اساس، اولین مرحله از عملیاتی کردن این بازار، با ورود متقاضی ارز و صرافان (عرضه کننده ارز) اجرا شده که امید است به مرور زمان در مراحل بعدی صادر کنندگان، بانکهای عامل و بانک مرکزی نیز وارد این بازار خواهند شد.

در عین حال، بانک‌های عامل در این بازار امکان خرید و فروش از یکدیگر و بانک مرکزی را خواهند داشت و همچنین بانک مرکزی با توجه به سیاست‌های ارزی مد نظر خود می‌تواند امکان معامله ارز با سایر ذینفعان را برای بانک‌ها برقرار نماید. برای مثال بانک‌های عامل می‌توانند اقدام به خرید ارز حاصل از صادرات نمایند. ضمن اینکه بانک مرکزی که طبق ماده ۱۱ قانون پولی مالی کشور مصوب ۱۳۵۱ که تنظیم کننده سیستم پولی و مالی است می تواند سیاست‌های کنترلی اش را بهتر اعمال کند.

همچنین فعال سازی کامل این سامانه بانک می تواند  اقدام به تزریق یا جمع آوری ارز در بازار نماید. و یا به منظور جلوگیری از ایجاد حساسیت در بازار، این معاملات بدون مشخص شدن هویت بانک مرکزی صورت گیرد.

فعالان بازار ارز از معاملات ارزی در سامانه می‌گویند

 علیرضا پورجعفری از فعالان اقتصادی در خصوص این سامانه به خبرنگار مهر می‌گوید: با اجرایی شدن این سامانه، خطر بازرگانان جهت از بین رفتن سرمایه به حداقل خواهد رسید؛ چراکه معاملات زیر نظر بانک مرکزی مرکزی و این برای فعالان این حوزه اطمینان خاطر به همراه می آورد.

وی می‌افزاید: همچنین این سامانه کمک می‌کند تا فضای رقابتی بین صرافی‌ها به وجود بیاید و در نتیجه صرافی که تسهیلات خوبی به مشتریان ندهد، از بازار کم کم، حذف شود.

قضات لو، یکی دیگر از فعالان بازار ارز در گفتگو با خبرنگار مهر می‌گوید: اگرچه این سامانه نوپا است، ولی به نظر می‌رسد که مزایای بسیاری داشته باشد، البته باید با گذشت زمان بتوان نسبت به خطاهای احتمالی آن نیز اظهارنظر کرده و تصمیم گرفت.

وی می افزاید: به نظر می رسد که این سامانه بتواند ارتباط میان تجار و صرافان شناسنامه دار را برقرار کرده و آنها را به سمت فضای رقابتی پیش برد. این در حالی است که یکسری از تجار، ممکن است که صرافی‌ها را نشناخته و نسبت به انجام حواله اطلاعات کافی ندارند و بنابراین این سامانه می‌تواند سبب شود که صرافی درخواست حواله مشتری را ببیند و برای آن حتی در سامانه، راهکار بدهد.

قضات لو گفت: در این سامانه تجار نیز احراز هویت می شوند؛ ضمن اینکه در آن، احراز هویت مشتری نیز که در گذشته با صرف زمان بسیار انجام می‌شد، اکنون در سامانه انجام شده و صرافان با اطمینان از هویت مشتری، اقدام به ارایه خدمات می‌کنند و نیاز به استعلام وی ندارند. بنابراین احراز هویت در این سامانه، یکی از مزایای آن است. به هرحال فضای جدیدی برای صرافی‌ها ایجاد شده که در بستر آن می‌توانند  به رقابت پرداخته و کار را پیش برند.

سامانه جدید ارزی چیست؟

با استفاده از این سامانه، خریداران و فروشندگان ارز متناسب با نیازهای خود نسبت به انجام عملیات ارزی در محیط الکترونیک اقدام می کنند. در فاز نخست، واردکنندگان برای تامین ارز کالای وارداتی به عنوان متقاضی خرید ارز و تمام صرافی ها به عنوان فروشنده ارز ایفای نقش خواهند کرد. این سامانه امکان مدیریت بازار ارز برای سیاستگذار و امکان فعالیت شفاف را برای متقاضیان ارز فراهم می کند.

بدین سان با هماهنگی به عمل آمده بین بانک مرکزی و وزارت صنعت، معدن و تجارت، بازرگانان می توانند با مراجعه به سامانه جامع تجارت، درخواست خود را برای تامین ارز ثبت سفارشات غیربانکی انجام دهند. این اطلاعات به صورت سیستمی و برخط به سامانه نیما منتقل می شود و در ادامه بازرگانان پیشنهادهای  (پاسخ های) ارائه شده از سوی صرافی ها را مشاهده و در نهایت نسبت به خرید ارز اقدام می کنند.

در فاز نخست، ثبت درخواست ها برای ارزهای یورو و یوآن امکان پذیر شد و در حال حاضر امکان درخواست برای تمام ارزها به جز ین ژاپن، وون کره جنوبی، بات تایلند نیز وجود دارد.