جزییاتی از سازوکار حفظ برجام/ مدل بورسی به جای بانکی
به گزارش خبرنگار ایبِنا، دونالد ترامپ رییس جمهوری جنجالی آمریکا در اردیبهشت ماه از توافق جامع هسته ای گروه ۱+۵ با ایران خارج شد تا نشان دهد که این کشور حتی به قطعنامه ۲۲۳۱ و گزارش های متعدد آژانس بین المللی انرژی اتمی درباره برجام پایبند نیست.
این کشور در تیرماه بخشی از تحریم های یکجانبه و غیرقانونی خود را علیه ایران به اجرا گذاشت و اعلام کرد که بخش دیگری تا روز ۱۳ آبان برای کاستن از صادرات نفت ایران اجرایی خواهد شد.
همزمان با نزدیک شدن به روز نمادین ۱۳ آبان که تحریم های غیرقانونی آمریکا و فشار بر سایر کشورها برای اعمال تحریم های یکجانبه این کشور بر ایران، کشورهای اروپایی به همراه چین و روسیه در تلاش هستند تا سازوکاری را اجرایی کنند که تجارت خارجی ایران و نقل و انتقال مالی ایران انجام شود.
اما کشورهای ۱+۴ متشکل از انگلیس، فرانسه، روسیه، آلمان و چین برای حفظ برجام بدنبال طراحی مدل ویژه ای هستند تا با وجود فشار آمریکا بر بانک های آن کشورها، مسیر تجارت خارجی ایران، نقل و انتقال ارز و همچنین فروش نفت و سایر محصولات ایرانی باز بماند.
بهرام قاسمی سخنگوی وزارت امور خارجه ایران درباره جزییات این ساز و کار در نشست خبری اخیر خود اظهار داشت: روند مذاکرات با اتحادیه اروپا و دو شریک دیگر یعنی چین و روسیه بعد از خروج آمریکا از برجام ادامه داشت و دارد و در بخش‌های مشخصی درباره سازوکارهایی به تفاهم‌هایی رسیده ایم. بعد از نشست نیویورک قرار شد کارها تکمیل شود.
وی افزود: به دلیل فشارهای آمریکا برای ممانعت از همکاری با ایران، تا حدود زیادی مذاکرات سازوکارها خیلی علنی و آشکار نشده و نخواهد شد. آنهایی که در این خصوص اظهار نظر و ارزیابی می‌کنند، گمانه زنی هست.
سخنگوی وزارت امور خارجه تاکید کرده است که این ساز و کار نفت در برابر غذا نیست.
با این حال جزییات افشا شده از این ساز و کار نشان می دهد که در حقیقت مدل بورسی، جایگزین مدل بانکی در نقل و انتقال مالی با ایران خواهد شد. براین اساس عواید حاصل از صادرات ایران به کشورهای اروپایی در قالب اوراق بهادار در نهادی که برای این منظور طراحی شده، عرضه می شود و به عنوان یک اوراق بهادار قابلیت خرید برای کسانی را دارد که قصد صادرات به ایران را دارند.
پدرام سلطانی نایب رییس اتاق بازرگانی ایران در این رابطه می گوید: فرض کنید خریدار کالای ایرانی در اروپا به جای آنکه پول خود را از طریق سیستم بانکی پرداخت کند، اوراق تعهدی را در این نهاد تسویه می کند و سپس شرکت ایرانی که قصد خرید از اروپا را دارد، به جای پرداخت پول از این اوراق استفاده کرده و مبلغ ریالی را در ایران تسویه می کند.
براین اساس در عمل به جای نقل و انتقال پول، اوراق بهاداری که نزد نهاد مالی اروپا طراحی شده، با یک مدل بورسی به جای مدل بانکی عمل می کند و مسیر تجارت خارجی ایران باز می ماند.
سلطانی تاکید می کند که این سازوکار با شروطی از جمله تشکیل نهادهای مکمل و همجوار که امکان همکاری بین آنها وجود داشته باشد، سازوکاری بینابینی و عملیاتی است.
وی در توضیح این موضوع می گوید در نهایت پولی که به واسطه اوراق بهادار به فروشنده اروپایی داده می شود باید به حساب آن شرکت واریز شود و ارتباط بین نهاد طراحی شده اروپا با حساب بانکی آن شرکت نباید بر اثر فشارهای آمریکا مُختل شود.
با این وجود به نظر می رسد که بانک مرکزی اروپا و همچنین بانک های مرکزی کشورهای اروپایی و حتی چین و روسیه که مشمول تحریم نیستند یا به اصطلاح تحریم پذیر نیستند می توانند از این مکانیزم برای داد و ستد با ایران استفاده کنند. اقدامی که در نهایت به حفظ برجام، تامین منافع ایران و باز ماندن مسیر فروش نفت و تجارت خارجی ایران منجر خواهد شد.
