عیارسنجی بانک‌های بورسی ایران با مقیاس برابر+جدول
به گزارش اقتصادنیوز بانک‌های نخست که برای صدرنشینی رقابت می‌کنند، بانک‌هایی بودند که توانسته‌اند نسبت به دارایی خود درآمد بالاتری کسب کنند که در این خصوص رتبه‌های نخست مربوط به برخی از بانک‌های خصوصی بوده است. از نگاه دیگر، برخی از بانک‌ها نیز توانسته‌اند کیفیت درآمد خود را تغییر دهند؛ به نوعی که به جای تمرکز بر درآمدهای حاصل از سپرده‌گیری و تسهیلات دهی، به درآمدهای کارمزدی روی آورند. در این گروه بانک‌های خصوصی‌شده، توانسته‌اند عملکرد بهتری را ثبت کنند. همچنین برخی از بانک‌ها، در این رتبه‌بندی در وضعیت قرمز قرار دارند و میزان درآمد کسب‌شده آنها طی یک سال مالی، منفی بوده است. در این قسمت جدول نیز برخی از بانک‌های خصوصی قرار دارند که نیاز به تغییر روند در رویه‌های درآمدی خود دارند. این رتبه‌بندی جایگاه بانک‌ها را براساس شاخص‌های درآمدی مشخص کرده است و برای ارزیابی کلی وضعیت بانک‌ها، باید سایر شاخص‌ها را نیز مورد ارزیابی قرار داد.
بررسی صورت مالی بانک‌های بورسی نشان‌دهنده این موضوع است که سه سطح درآمدی مشخص در بانک‌ها وجود دارد: گروه نخست برخی بانک‌های بزرگ کشورند که بهترین وضعیت درآمدی را به خود اختصاص داده‌اند و در نتیجه در اکثریت شاخص‌های درآمدی، در رتبه‌های بالا قرار دارند. گروه دوم، گروه‌هایی هستند که درآمد متوسطی دارند و عملکرد قابل قبولی را با توجه به میزان سرمایه خود کسب کرده‌اند. اما گروه سوم، بانک‌هایی هستند که وضعیت مناسبی از نظر شاخص‌های درآمدی ندارند و درآمد یک‌ساله آنها منفی ثبت شده است. وضعیت بانک‌های بورسی از نگاه شاخص‌های درآمدی نشان می‌دهد بانک‌های دولتی خصوصی شده مانند ملت و صادرات که جزو بزرگترین بانک‌های کشور هستند از میان ۶ شاخص درآمدی مورد بررسی در سه مورد آن بهترین وضعیت را به خود اختصاص داده‌اند.برای تحلیل درآمدی در صنعت بانک‌ها و موسسات اعتباری، درآمدهای مشاع، درآمدهای غیر مشاع، درآمد بانک، نسبت درآمد مشاع به دارایی بانک، نسبت درآمد غیرمشاع به درآمد بانک و نسبت درآمد کل به دارایی بررسی شده است. درآمدهای بانک شامل دو جزء درآمدهای غیرمشاع و سهم بانک از درآمدهای مشاع است. درآمدهای مشاع بانک‌ها از مجموع سود تسهیلات اعطایی و سود و زیان حاصل از سرمایه‌گذاری‌ها حاصل می‌شود. از این درآمد حاصل شده، سهم سود سپرده‌گذاران را کم کرده و سهم بانک از درآمدهای مشاع حاصل می‌شود. درآمدهای غیرمشاع نیز مجموع درآمدهای حاصل از کارمزد، مبادلات ارزی و سایر فعالیت‌های مشاوره‌ای بانک‌ها است. در این گزارش درآمدهای مشاع و غیرمشاع مورد بررسی قرار گرفته است. براساس صورت مالی سال ۹۶ بانک‌های کشور، از میان ۱۹ بانکی که صورت مالی آنها در دسترس قرار داشته است، بانک ملت با درآمد بیش از ۵/ ۱۰ هزار میلیارد تومان بیشترین درآمد را در میان بانک‌ها به خود اختصاص داده است. پس از آن بانک آینده با درآمد ۲/ ۱۰ هزار میلیارد تومان جایگاه دوم و بانک صادرات با درآمد کل ۸/ ۵ هزار میلیارد تومان جایگاه سوم را به‌دست آورده است. اما در مقابل بانک سرمایه و بانک دی در قسمت درآمدکل خود عدد منفی ۲/ ۲ هزار میلیارد تومان را ثبت کرده‌اند. در واقع این دو بانک در صورت سود و زیان خود نشان می‌دهند که از سرمایه خود مجبور به پرداخت سود به سپرده‌گذاران شده و در نتیجه درآمدی کسب نکرده‌اند. بانک حکمت نیز درآمدی در حد ۱۹۰ میلیارد تومان داشته است که نشان از کوچک بودن این بانک است.
درآمد بانک‌ها از تسهیلات‌دهی و سپرده‌پذیری
این نوع درآمدهای بانک بخشی از درآمد است که به واسطه مشارکت با افراد به‌دست می‌آید. دریافت سپرده‌های مدت‌دار از مشتریان، سرمایه‌گذاری سپرده‌ها در کسب و کارهای مختلف و ارائه تسهیلات مدت‌دار به مشتریان سبب ایجاد درآمدی برای بانک می‌شود که این درآمد ناشی از اختلاف نرخ سود سپرده‌ها و تسهیلات اعطایی و همچنین سود حاصل از سرمایه‌گذاری‌ها است. در این میان، بانکی مانند بانک رسالت که بانک قرض الحسنه است طبیعتا سود مشاع در صورت مالی خود شناسایی نمی‌کند. در نتیجه برای این بانک سود مشاع صفر در نظر گرفته شده است. بررسی صورت‌های مالی بانک‌های بورسی کشور نشان می‌دهد که در پایان سال مالی ۹۶، بانک آینده با ۵/ ۱۹ هزار میلیارد تومان بیشترین درآمد مشاع را کسب کرده است. پس از آن بانک ملت با بیش از ۹/ ۱۶ هزار میلیارد تومان در جایگاه دوم قرار دارد و بانک صادرات با حدود ۴/ ۱۴ هزار میلیارد تومان درآمد مشاع در جایگاه سوم است. در مقابل پست بانک با حدود ۱۹۸ میلیارد تومان درآمد مشاع، کمترین مقدار را در میان سایر بانک‌ها به خود اختصاص داده است. پس از آن بانک حکمت با ۴۶۳ میلیارد تومان در جایگاه دوم و بانک خاورمیانه با ۹۵۱ میلیارد تومان در جایگاه سوم قرار دارد. نسبت درآمد مشاع به دارایی‌ها نشان‌دهنده توان ایجاد درآمدهای مشاع بانک در استفاده از دارایی‌های آن است. بالا بودن این نسبت یا حاکی از بالا بودن درآمدهای مشاع شرکت است یا در نتیجه سرمایه‌گذاری کمتر در دارایی‌هاست که در هر صورت نشان‌دهنده کارآیی بانک در تخصیص دارایی‌ها به منظور ایجاد درآمد است. ضمن اینکه بالا بودن درآمدهای مشاع نشان‌دهنده تمرکز سهم درآمدهای بانک در درآمدهای اصلی موجود در صنعت بانکداری است. براساس این شاخص بانک آینده با نسبت ۱/ ۱۷ درصد بیشترین نسبت درآمد مشاع به دارایی را به خود اختصاص داده است. پس از آن موسسه اعتباری کوثر با نسبت ۱۶ درصد در جایگاه دوم قرار دارد. موسسه اعتباری ملل نیز نسبت ۱/ ۱۴ درصد را در این شاخص به‌دست آورده است. در مقابل پست بانک با نسبت ۲ درصد کمترین مقدار این شاخص را در میان ۱۹ بانک (به جز بانک رسالت) به خود اختصاص داده است. پس از آن بانک ملت با نسبت درآمد مشاع به دارایی ۶/ ۷ درصد جایگاه دوم و بانک صادرات با نسبت ۱/ ۸ درصد جایگاه سوم از آخر جدول را به خود اختصاص داده است.
وضعیت بانک‌ها در اخذ کارمزدها
بانک‌ها علاوه بر درآمدهایی که با سپرده‌گذاران خود شریک هستند، درآمدهایی مختص خود دارند. این درآمدها که تحت عنوان درآمدهای غیرمشاع طبقه‌بندی می‌شوند، عمدتا شامل کارمزدها، درآمدهای ارزی، سهام، اوراق قرضه خارجی، وجه التزام بدهکاران بابت اعتبارات اسنادی و تسعیر دارایی‌ها و بدهی‌های ارزی است. آن قسمت از درآمدهای غیرمشاع که به واسطه دریافت کارمزد خدمات ارائه شده و ارائه مشاوره‌های مالی و سرمایه‌گذاری حاصل می‌شود، جزو درآمدهای با کیفیت و تکرار پذیر غیرمشاع بانک تلقی می‌شود. درآمدهای بالای غیرمشاع (بالا بودن نسبت درآمدهای غیرمشاع به کل درآمدها) حاکی از این واقعیت است که بخش زیادی از درآمدهای بانک از منبعی غیر از منابع درآمدی اصلی بانک‌ها حاصل می‌شود. صورت مالی بانک‌ها نشان می‌دهد در پایان سال مالی ۹۶، از میان ۱۹ بانک بورسی که صورت مالی آنها در دسترس بوده است بانک ملت با حدود ۸/ ۸ هزار میلیارد تومان درآمد غیرمشاع در جایگاه نخست قرار گرفته است. پس از آن بانک صادرات با درآمد غیرمشاع ۹/ ۴ هزار میلیارد تومان جایگاه دوم و بانک تجارت با حدود ۱/ ۳ هزار میلیارد تومان در جایگاه سوم قرار دارد. در به‌دست آوردن درآمدغیرمشاع بانک سرمایه با درآمد منفی ۵/ ۳۳ میلیارد تومان بدترین عملکرد را ثبت کرده است. پس از آن بانک حکمت با درآمد غیرمشاع ۱۱۳ میلیارد تومانی در جایگاه دوم و بانک دی با درآمد حدود ۱۱۷ میلیارد تومانی در جایگاه سوم قرار گرفته است.
سهم درآمدهای غیرمشاع از درآمد کل
این نسبت نشان‌دهنده عملکرد بانک در ایجاد درآمدهایی است که ارتباطی با حجم سپرده و تسهیلات ندارد و ناشی از خدمات خود بانک نظیر گشایش ال‌سی، خدمات بانکداری و انواع کارمزدها است. این شاخص از تقسیم درآمدهای غیرمشاع، به درآمد کل محاسبه می‌شود و در صورتی که در درآمد کل پایین باشد، این نسبت رقم بالایی نشان می‌دهد و لزوما نشان‌دهنده عملکرد مناسب بانک‌ها نیست. در این شاخص بانک تجارت با نسبت ۳/ ۱۳۸۵ درصد بیشترین مقدار را به خود اختصاص داده است. سهم درآمد بانک تجارت از دارایی‌های مشاع، به دلیل بالا بودن سهم سود سپرده گذاران بسیار منفی است که سبب کاهش درآمد کل شده است. در نتیجه صورت کسر به نسبت مخرج آن بسیار بزرگ نشان داده شده است. پس از آن بانک گردشگری با نسبت درآمد غیرمشاع به کل درآمد ۵/ ۱۸۷ درصد جایگاه دوم و بانک پارسیان با نسبت ۸/ ۱۴۸ درصد جایگاه سوم را به خود اختصاص داده است. بانک دی به دلیل اینکه درآمد کل آن منفی ۲/ ۲ هزار میلیارد تومان بوده است نسبت درآمدهای غیرمشاع به درآمد آن منفی ۳/ ۵ درصد به‌دست آمده است.
پس از آن بانک سرمایه با دارایی منفی ۲/ ۲ هزار میلیارد تومان و درآمد غیرمشاع منفی ۵/ ۳۳ میلیارد تومان نسبت مثبت ۵/ ۱درصد را به خود اختصاص داده است. اما موسسه اعتباری ملل با نسبت ۷/ ۱۹ درصد جایگاه سوم را به‌دست آورده است.
عیارسنجی بانک‌ها با مقیاس برابر
به دلیل اینکه سهم درآمدهای بانک‌های بزرگ طبعا از بانک‌های کوچک بیشتر است، برای ارزیابی بهتر بانک‌ها می‌توان از شاخص سهم درآمد بانک‌ها به دارایی آنها استفاده کرد. در واقع با این شاخص می‌توان دریافت درآمد بانک‌ها چه سهمی از دارایی آنها را شامل می‌شود. با این شاخص مقایسه بهتری بین بانک‌های کشور می‌توان انجام داد. بررسی‌ها نشان می‌دهد در این نسبت بانک آینده با نسبت درآمد به دارایی‌های ۸/ ۹درصد بهترین عملکرد دراین شاخص را به خود اختصاص داده است. پس از آن بانک خاورمیانه با نسبت ۸/ ۵ در جایگاه دوم و پست بانک با نسبت ۷/ ۵ درصد در جایگاه سوم قرار دارد. در مقابل بانک سرمایه و بانک دی سهم درآمدی منفی از دارایی‌های خود داشته‌اند. براساس بررسی‌های انجام شده نسبت درآمد به دارایی بانک سرمایه منفی ۹/ ۱۲ درصد و نسبت درآمد به دارایی بانک دی منفی ۹/ ۵ درصد بوده است. سهم درآمد بانک تجارت از کل دارایی‌های آن نیز عدد ۲/ ۰ درصد بوده که نشان می‌دهد به نسبت دارایی زیادی که این بانک داشته، درآمد قابل قبولی کسب نکرده است.
