چرا در اروپا از ترکیه، عربستان و عراق عقب‌ماندیم؟
به گزارش اقتصادنیوز نتیجه تحلیل معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق تهران از صادرات این کشورها به قاره سبز نشان می‌دهد کشورهای نامبرده در حال تصاحب بازار اروپا و جایگزین شدن ایران در این بازارها هستند. اما با توجه به ارزش صادرات، می‌توان عراق را رقیب جدی‌تری برای ایران در این اتحادیه دانست.
رقبای منطقه‌ای ایران در اتحادیه اروپا کدام کشورها هستند؟ بررسی‌های آماری نشان می‌دهد سه کشور عربستان، ترکیه و عراق در حال پیش روی در بازارهای قاره سبز هستند. بر اساس آمار منتشر شده از سوی معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق بازرگانی تهران، روند صادرات ایران به اتحادیه اروپا طی سال‌های ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۸ نیز به رغم نوساناتی که داشته، در مجموع با کاهش حدود ۵ میلیارد یورویی طی ۱۲سال همراه بوده است. در مقابل، کشوری مانند عراق توانسته ارزش صادرات خود به این اتحادیه را افزایش دهد به گونه‌ای که تراز تجاری ایران در سال ۲۰۱۸ با اتحادیه اروپا نیم میلیارد یورو و تراز تجاری عراق با این اتحادیه ۱۲ میلیارد و ۷۰۰ میلیونیورو بوده است. از سوی دیگر صادرات عربستان به این اتحادیه نیز اگرچه تا سال ۲۰۱۶ روند نزولی را طی کرد اما در سال ۲۰۱۸ این کشور توانسته بیش از ۳ برابر صادرات کالایی ایران به اتحادیه اروپا، صادرات داشته باشد. ترکیه نیز توانسته طی بازه زمانی دوازده ساله، صادرات خود به اتحادیه اروپا را حدود ۶/ ۱ برابر افزایش دهد. بنابراین به نظر می‌رسد کشورهای منطقه سهم خواهی خود را از اروپایی‌ها افزایش داده و در حال توسعه صادرات خود به اروپا هستند.
بر اساس آمارهای کمیسیون اروپا، ارزش صادرات کالایی ایران به اتحادیه در سال ۲۰۱۸، حدود ۵/ ۹ میلیارد یورو بوده که نسبت به سال ۲۰۱۷ تقریبا ۶ درصد کاهش یافته است. روند صادرات ایران به اتحادیه اروپا طی سال‌های ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۸ نیز به‌رغم نوساناتی که داشته، در مجموع با کاهش حدود ۵ میلیارد یورویی طی ۱۲سال همراه بوده است. در سال ۲۰۰۷، صادرات کالایی عراق به اتحادیه اروپا به لحاظ ارزشی کمتر از یک‌دوم صادرات ایران بوده؛ در حالی که اکنون صادراتش به اتحادیه اروپا بیش از ۵/ ۱ برابر صادرات ایران به اتحادیه اروپاست و در سال ۲۰۱۸، حدود ۴/ ۱۶ میلیارد یورو کالا به این منطقه صادر کرده است. صادرات کالایی عربستان سعودی به اتحادیه اروپا که طی سال‌های متوالی روند نزولی را دنبال کرده بود، از سال ۲۰۱۶،روندش معکوس شده و به حدود ۳۱میلیارد یورو در سال ۲۰۱۸ رسیده است (بیش از ۳برابر صادرات کالایی ایران به اتحادیه اروپا). بعد از بحران مالی جهانی، صادرات کالایی کشور ترکیه به اتحادیه اروپا شروع به افزایش کرد و طی یک دهه به روند صعودی خود ادامه داد. این کشور توانست طی دوازده سال صادرات کالایی خود را به اتحادیه اروپا حدود ۶/ ۱ برابر افزایش دهد و به رقم ۷۶ میلیارد یورو در سال ۲۰۱۸ برساند.
صادرات ۵/ ۹ میلیارد یورویی کالا از ایران به اتحادیه اروپا و واردات حدود ۹ میلیارد یورویی ایران از این منطقه، تراز بازرگانی ۵/ ۰ میلیارد یورویی ایران و اتحادیه اروپا را در سال ۲۰۱۸ رقم زده است. در حالی که کشور عراق با ۴/ ۱۶ میلیارد یورو صادرات کالا به اتحادیه اروپا و ۶/ ۳ میلیارد یورو واردات کالا از این منطقه، در سال ۲۰۱۸ تراز بازرگانی ۷/ ۱۲ میلیارد یورویی با اتحادیه اروپا داشته است. تراز بازرگانی ایران با اتحادیه اروپا طی سال‌های ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۸ حدود ۴/ ۳ میلیارد یورو کاهش یافته؛ درحالی که طی این مدت، تراز بازرگانی عراق با اتحادیه اروپا حدود ۳/ ۷ میلیارد یورو به نفع عراق افزایش داشته است. شیب تند بهبود تراز بازرگانی عراق طی سه سال اخیر، می‌تواند بازتاب تلاش عراق برای توسعه روابط تجاری خود با کشورهای اروپایی باشد. بهبود قابل‌توجه تراز بازرگانی عراق با اتحادیه اروپا، عمدتا به دلیل افزایش صادرات کالایی عراق به این منطقه بوده است. به‌نظر می‌رسد سهم عراق در میزان وارداتی که اتحادیه اروپا از کشورهای خارج از منطقه خود دارد به‌طور قابل‌ملاحظه‌ای در حال افزایش است؛ به‌طوری که این سهم در سال ۲۰۱۸ به حدود ۸/ ۰ درصد رسیده است. در حالی که در سال ۲۰۱۸، سهم ایران در واردات اتحادیه اروپا از کشورهای خارج از منطقه، حدود ۵/ ۰ درصد برآورد می‌شود که با احتساب نفت محاسبه شده است.
کالاهای صادراتی عراق در سال ۲۰۱۸ عمدتا به کشورهای یونان، ایتالیا، هلند، اسپانیا و آلمان صادر شده است. بررسی مقاصد عمده صادراتی عراق در میان کشورهای عضو اتحادیه اروپا، طی سال ۲۰۱۸ گویای تغییرات معنادار صادرات عراق به کشور یونان است. صادرات کالایی عراق به یونان طی سال‌های یک دهه (۲۰۱۸-۲۰۰۸) حدود ۵/ ۴ میلیارد یورو افزایش یافته است! به عبارتی بیش از ۶۳ درصد تغییر ارزش صادرات عراق به اتحادیه اروپا طی این مدت به علت افزایش صادرات این کشور به یونان بوده است. نکته جالب‌توجه دیگر، کاهش ۲/ ۱ میلیارد یورویی صادرات کالایی ایران به یونان طی سال‌های ۲۰۱۸-۲۰۰۸است. چنین افت ارزش صادراتی از سمت ایران و صعود ارزش صادراتی از سمت عراق به کشور یونان، می‌تواند به معنای نفوذ کشور رقیب در بازار هدف صادراتی ایران و از دست دادن این بازار باشد؛ چنین رویدادی در رابطه با کشور اسپانیا نیز تا حدی به‌چشم می‌خورد. کاهش یک میلیارد یورویی صادرات ایران در مدت مذکور، همزمان با افزایش ۶۰۰ میلیون یورویی صادرات عراق به این کشور رخ داده است. بنابراین ضمن اینکه به‌نظر می‌رسد کشور عراق طی یک دهه گذشته در توسعه روابط تجاری خود با یونان موفق بوده و توانسته سهم بازار ایران را در کشور یونان به‌دست آورد، نگرانی جایگزین شدن عراق با ایران درسایر مقاصد صادراتی عضو اتحادیه اروپا نیز وجود دارد. از جمله این مقاصد، می‌توان به کشور اسپانیا اشاره کرد که در حال‌حاضر دومین مقصد عمده صادراتی ایران به اتحادیه اروپا است.
