تمجید سازمان ملل از مسکن مهر؛ درست یا نادرست؟

به گزارش اقتصادنیوز، مازیار حسینی، معاون امور ساختمان و مسکن وزارت راه و شهرسازی، روز ۲۶ خرداد ۱۳۹۸، در گفت‌وگو با روزنامه ایران و در پاسخ به این سوال که «انتقادهایی که در این سال‌ها به مسکن مهر وارد می‌شد را قبول ندارید؟» گفته است: 

«دفتر اسکان بشر در سازمان ملل، ساخت مسکن مهر را جزو تجربه‌های منحصر به فرد و قابل انتقال به مجامع بین‌المللی اعلام کرده است».

برای بررسی این گفته، از طریق سایت رسمی «برنامه اسکان بشر ملل متحد»  مطلبی با این مضمون جست‌وجو شد. هم  در سایت اصلی، هم در نسخه قدیمی و هم دامنه‌های مرتبط کلیدواژه‌های Mehr و  Iran housing plan با هم و به طور مجزا سرچ شد. در نسخه جدید وب‌سایت نتیجه جست‌وجوی واژه Mehr صفر است. در نسخه قدیمی هم ۶ بار واژه Mehr استفاده شده که هیچکدام ارتباطی با مسکن مهر ندارد.

در سایت دفتر ایران برنامه اسکان بشر ملل متحد هم فقط جست‌وجوی واژه «مسکن مهر» به ۱۰ خبر و گزارش می‌رسد که عمدتا رویکرد انتقادی دارند. 

با این همه در گزارشی که روز ۱۱ نوامبر ۲۰۱۱ (۲۰ آبان ۱۳۹۰) در دامنه «mirror.unhabitat.org» منتشر شده شده به «مسکن مهر» اشاره شده است که طرحی بزرگ‌ مقیاس و پرهزینه توصیف شده که بر اساس برآوردها ۵۲ میلیارد دلار هزینه در پی دارد که دولت ۴۲ میلیارد دلار آن از طریق وام‌های دولتی تامین می‌شود. 

«برنامه اسکان ملل متحد در زمینه مشاوره، مطالعه و در نهایت به اشتراک گذاشتن تجربه ایران با کشورهای دیگر کمک خواهد کرد. همچنین ذیل چارچوب همکاری استراتژیک، گروهی را برای آغاز کار در دسامبر (آذر ۱۳۹۰) به ایران اعزام خواهد کرد.». 

  چنانکه مشخص است در این جمله، به خودی خود جمله‌ای مثبت و در تایید پروژه مسکن مهر نیست، بلکه اعلام آمادگی برای کمک کردن در زمینه «مطالعه و اشتراک گذاشتن تجربه ایران با کشورهای دیگر» است؛ کاری که به نظر می‌رسد هیچ وقت انجام نشد. 

آن طور که جست‌وجوها نشان می‌دهد، در خارج از ایران به جز چند مقاله دانشگاهی (مثل این مقاله) که عمدتا در آسیب‌شناسی و نقد مسکن مهر نوشته شده‌اند، نشانه‌ای از مطالعات جدی مراکز معتبر تحقیقاتی بین‌المللی دیده نمی‌شود. حتی تا پیش از مصاحبه آقای حسینی با روزنامه ایران در ۲۶ خرداد ۱۳۹۶، در هیچ رسانه‌ای در داخل یا خارج از ایران، صحبتی از ارتباط برنامه اسکان بشر ملل متحد با مسکن مهر، مطرح نیست. 

از نکات مهم و قابل تامل در مورد این گزارش، زمان نگارش آن، یعنی پاییز ۱۳۹۰ است. در حالی که طرح در جریان است.  هنوز ابعاد پروژه و تاثیرات اقتصادی آن هم بر بازار مسکن و هم بر اقتصاد کلان کشور مشخص نیست. حتی چشم‌اندازی از تحقق برنامه‌ریزی انجام شده وجود ندارد. طرح مسکن مهر رسما از سال ۱۳۸۶ آغاز شد و اولین واحدهای آن در سال ۱۳۸۸ به بهره‌برداری رسید. بر اساس گزارش‌ عملکرد مسکن مهر تا پایان سال ۱۳۹۰ کار ساخت ۶۵۸،۴۰۵ واحد به پایان رسیده بود. 

این عدد ۳۴درصد کل واحدهای تکمیل شده مسکن مهر تا پایان سال ۱۳۹۵ است. طبق برنامه‌ریزی قرار بود ۸۷درصد مسکن مهر تا پایان سال ۹۰ تکمیل شود. 

همچنین بر اساس آمار وزارت راه و شهرسازی تا ۱۶ اسفند ۱۳۹۰، بیش از ۲۶،۵۹۱ میلیارد تومان تسهیلات مسکن مهر پرداخت شده بود. این مبلغ بیش از نیمی از کل تسهیلاتی است که تا پایان آبان ۱۳۹۵ قرار بود پرداخت شود. 

جمع‌بندی

جست‌وجوهای مفصل در سایت اصلی و دامنه‌های فرعی برنامه اسکان بشر ملل متحد، برای پیدا کردن مضمونی مشابه ادعای معاون وزیر راه به جز یک گزارش که در پاییز ۱۳۹۰ منتشر شده، به جایی نرسید. 

در پایان این گزارش گفته شده «برنامه اسکان ملل متحد در زمینه مشاوره، مطالعه و در نهایت به اشتراک گذاشتن تجربه ایران با کشورهای دیگر کمک خواهد کرد.». 

با این همه نکات زیر برای نتیجه‌گیری نهایی درباره اظهارات مازیار حسینی نقش کلیدی دارد.

۱- در گزارش  ۹ سال پیش برنامه اسکان بشر، نه از کلمه «منحصر به فرد» «قابل انتقال» و نه از هیچ واژه دیگری که بتوان آن را حمل بر تعریف یا تایید مسکن مهر کرد، استفاده نشده، صرفا توصیه شده با توجه به ابعاد طرح و سرمایه‌گذاری کلان در آن، روی این طرح مطالعه شود.

۲- به جز این گزارش کوتاه، هیچ مطلب دیگری مرتبط با مسکن مهر در سایت برنامه اسکان بشر ملل متحد وجود ندارد. این نشان می‌دهد این توصیه در سال‌های بعد جدی گرفته نشده و هیچ تحقیق یا مطالعه تطبیقی قابل توجهی درباره مسکن مهر در این سازمان بین‌المللی انجام نشده است. 

۳- زمان انتشار این گزارش و نحوه انتشار آن هم مهم است. این گزارش، در قالب یک گزارش خبری از بازدید هیاتی از برنامه اسکان بشر از ایران و تدوین چارچوب همکاری نوشته شده است. این بخش از مطلب نه آن زمان و نه پس از آن بازتاب قابل توجهی در رسانه‌های فارسی‌زبان و غیرفارسی زبان نداشته است. 

۴- این گزارش در آبان ۱۳۹۰، سومین سال آغاز عملیات اجرایی طرح مسکن مهر و در شرایطی منتشر شده، که کار ساخت کمتر از یک سوم پروژه با هزینه بسیار سنگین مالی، به پایان رسیده است. در این شرایط، حتی اگر قضاوتی هم درباره موفقیت یا عدم موفقیت مسکن مهر انجام شده باشد، آن قدر اعتبار ندارد که ۹ سال بعد به آن استناد شود. 

۵- دیدگاه‌های متفاوتی درباره مسکن مهر وجود دارد، اما تا آنجایی که جست‌وجو شده، هیچ نهاد یا سازمان معتبر بین‌المللی در خارج از ایران، به طور اختصاصی روی آن کار نکرده است. با جست‌وجو می‌توان به بعضی مقالات و تحقیقات پراکنده دانشگاهی برخورد که بعضا با نگاه منتقدانه به آسیب‌شناسی این طرح پرداخته‌اند. 

با این اوصاف به می‌توان گفت این ادعای مازیار حسینی -معاون وزیر راه و شهرسازی ایران- که «دفتر اسکان بشر در سازمان ملل متحد ساخت مسکن مهر را جزو تجربه‌های منحصربه‌فرد و قابل انتقال به مجامع بین‌المللی اعلام کرده است»، نادرست است.

منبع: فکت‌نامه