عرضه سهام آرامکو به‌طور رسمی آغاز شد؛ آیا رویای بن‌سلمان به صورت کامل جامه عمل می‌پوشد؟

بالاخره و بعد از بارها تاخیر، مقامات سعودی به‌طور رسمی اعلام کردند که عرضه اولیه سهام (IPO) غول نفتی عربستان سعودی‌، آرامکو در میانه‌های ماه دسامبر یعنی حدود ۶ هفته بعد انجام خواهد شد. هنوز بسیاری از جزئیات از جمله تعداد و درصد سهام عرضه شده و از همه مهم‌تر ارزش این شرکت تعیین نشده و بعد پایان دوره ثبت دفتری مشخص خواهد شد، با این حال اطلاعات اولیه‌ای که روز گذشته توسط مقامات آرامکو اعلام شد نشان از کوچک شدن رویای نفتی سعودی‌ها دارد. تقلیل برنامه‎های سعودی‌ها درخصوص عرضه سهام آرامکو از سه جهت انجام شده است؛ ارزش، درصد سهم و مکان عرضه. اول اینکه آن‌طور که بلومبرگ گزارش داده، محمد بن‌سلمان به‌عنوان مبتکر فروش سهام آرامکو از برآورد خود از ارزش این شرکت عقب‌نشینی کرده است. ولیعهد سعودی‌ها با ارزش‌گذاری ۶/ ۱ تا ۸/ ۱ هزار میلیارد دلاری آرامکو برای موفقیت این عرضه اولیه موافقت کرده است؛ یعنی به ۲۰۰ تا ۴۰۰ میلیارد دلار کمتر از برآورد اعلامی از سوی او تن داده است. این عقب‌نشینی شاید دلیل اصلی عدم تعویق دوباره در عرضه اولیه سهام آرامکو باشد. او ارزش سهام آرامکو را بیش از ۲هزار میلیارد دلار اعلام کرده بود.

دومین عقب‌نشینی این است که سعودی‌ها فعلا به عرضه سهام این شرکت در بورس داخلی عربستان یعنی تداول قناعت کرده‌اند. در برنامه اولیه عربستان در نظر داشت که ۵درصد از سهام آرامکو را در یک یا چندتا از بزرگ‌ترین بورس‌های بین‌المللی عرضه کند. در گام بعدی آنها اعلام کردند که بخشی از سهام این شرکت همزمان با بورس‌های بزرگ در تداول عرضه خواهد شد. اما آنچه فعلا در حال اجرا است، عرضه بخشی از سهام آرامکو در بورس محلی عربستان است. اما سومین انقباض کاهش درصد سهام عرضه شده است. همان‌طور که گفته شد عربستان برنامه داشت که میزان عرضه اولیه ۵درصد از سهام آرامکو باشد؛ اما آن‌طور که کارشناسان و منابع آگاه اعلام می‌کنند درصد سهمی که عرضه خواهد شد بین یک تا ۲درصد خواهد بود. مقامات سعودی اعلام می‌کنند که بین ۳ تا ۴ درصد دیگر سهم را بعدا در بورس‌های بین‎المللی عرضه خواهند کرد؛ با این حال تلاش‌های آنها برای یافتن بازار مناسبی برای عرضه سهام آرامکو تا کنون بی‎نتیجه بوده است.

اما این عقب‌نشینی‌ها یک نتیجه احتمالی خواهد داشت و آن از دست دادن رکورد بزرگ‌ترین عرضه اولیه جهان است. بزرگ‌ترین عرضه اولیه‌ای که تا کنون انجام شده به شرکت چینی علی‌بابا با ارزش حدود ۲۵ میلیارد دلار تعلق داشته است، انتظار می‌رفت با عرضه ۵درصد از سهام آرامکو به ارزش ۱۰۰ میلیارد دلار، این رکورد شکسته شود. اما در حال حاضر ارزش این شرکت کمتر از ۲ هزار میلیارد دلار و درصد سهم عرضه شده از آرامکو بین یک تا ۲درصد اعلام می‌شود. درصورتی که عربستان تنها موفق به عرضه یک درصد از سهام آرامکو شود و ارزش این شرکت همان‌طور که کارشناسان اعلام می‎کنند، حدود هزار و ۵۰۰ میلیارد دلار برآورد شود، عرضه اولیه آرامکو تنها ۱۵ میلیارد دلار ارزش خواهد داشت. بر اساس داده‌های ریفاینیتیو درصورت تحقق عرضه اولیه ۱۵ میلیارد دلاری آرامکو، این شرکت در جایگاه یازدهم بزرگ‌ترین عرضه اولیه جهان قرار خواهد گرفت. اما اگر عربستان موفق به عرضه ۲درصد از سهام این شرکت شود رکورد بزرگ‌ترین IPO تاریخ را خواهد شکست.

  تلاش برای اثبات حرف ولیعهد

در آوریل سال ۲۰۱۶، محمد بن‌سلمان، ولیعهد جوان سعودی‌ها اعلام کرد، قرار است بخشی از سهام شرکت دولتی نفت این کشور را در بورس‌های بین‌المللی عرضه و با استفاده از آن بخش اصلی درآمد مورد نیاز برای جدا کردن اقتصاد این کشور از درآمدهای نفتی را فراهم کند. او ارزش آرامکو را ۲هزار میلیارد دلار دانست و اعلام کرد که با عرضه ۵درصد از سهام این شرکت عربستان به درآمد ۱۰۰میلیارد دلاری دست خواهد یافت. ارزش ۲هزار میلیارد دلاری اعلامی آرامکو دو برابر ارزش اپل یعنی بزرگ‌ترین شرکت خصوصی جهان در حال حاضر است. اما شیوه ارزش‌گذاری آرامکو از همان ابتدا مورد انتقاد کارشناسان و معامله‌گران قرار گرفت. برخی از جمله وود مکنزی، ارزش آرامکو را کمتر از ۵۰۰ میلیارد دلار برآورد می‌کردند و دیگران نیز بر این باور بودند که این شرکت نهایت ۲/ ۱ تا ۵/ ۱ میلیارد دلار ارزش خواهد داشت. با این حال بن‌سلمان این برآوردها را رد و تاکید می‌کرد که حتی ارزش آرامکو به بیش از ۲ هزار میلیارد دلار خواهد رسید.

همین اصرار ولیعهد سعودی بر ارزش آرامکو یکی از مهم‌ترین عوامل تعویق در عرضه سهام این شرکت اعلام می‌شود. در اظهارات اولیه قرار بود سهام این شرکت در نیمه اول سال ۲۰۱۸ عرضه شود. او برای افزایش برآوردها از ارزش سهام آرامکو، ابتدا تلاش کرد با توافق کاهش تولید در اوپک قیمت نفت را افزایش دهد. با وجود اینکه توافق نفتی از ابتدای ۲۰۱۷ به اجرا درآمده اما این توافق به غیر از مقاطعی کوتاه نتوانسته قیمت نفت را به سطوح بالایی برساند. فشار بر خانواده‌های ثروتمند سعودی برای حضور در عرضه اولیه آرامکو گام‌های بعدی سعودی‌ها برای تحقق وعده ۲ هزار میلیارد دلاری ارزش آرامکو بود. برخی از آنها خانواده افرادی هستند که ضمن نمایش مبارزه با فساد بن‌سلمان در سال گذشته ماه‌ها در هتلی زندانی بودند و بخش زیادی از ثروت آنها بلوکه شد. به آنها گفته شده تنها در صورت خرید سهام آرامکو این ثروت آزاد می‎شود.اما گام نهایی برای رسیدن به این هدف روز گذشته برداشته شده است. آن‌طور که رسانه‌های خارجی اعلام کردند، این کشور برای افزایش اقبال به عرضه اولیه آرامکو به کاهش مالیات و رویالیتی(بهره‌مالکانه) و همچنین افزایش پیش‌بینی سود این شرکت از ۷۵ میلیارد دلار به ۸۰ میلیارد دلار اقدام کرده است.آن‌طور که مقامات سعودی اعلام کرده‌اند، آرامکو و دولت توافق کرده‌اند میزان رویالیتی(بهره‌مالکانه) این شرکت را در زمانی که قیمت نفت برنت در کمتر از ۷۰ دلار قرار دارد از ۲۰ درصد به ۱۵ درصد کاهش خواهند داد. با این حال در شرایطی که قیمت بین ۷۰ تا ۱۰۰ دلار قرار داشته باشد، رویالیتی از ۴۰ درصد به ۴۵ درصد افزایش خواهد یافت. اما در قیمت‌های بالای ۱۰۰ دلار میزان رویالیتی از ۵۰ درصد قبلی به ۸۰ درصد افزایش می‌یابد. همچنین آن‌طور که بلومبرگ گزارش می‌دهد، آرامکو در یک تلاش آشکار برای جذب سرمایه‌گذاران اعلام کرد نرخ مالیات را برای پروژه‎های پایین‌دست که از سال آینده در داخل این کشور آغاز به کار کنند به ۲۰ درصد خواهد رساند، این نرخ نسبت به نرخ‌های کنونی که بین ۵۰ تا ۸۵ درصد قرار دارند به شکل قابل توجهی کمتر است. آرامکو همچنین معافیت از پرداخت مالیات برای تولید میعانات گازی را برای ۱۰ سال بعد نیز تمدید کرده است.

افزایش سود خالص این شرکت به میزان ۵میلیارد دلار و رساندن آن به ۸۰ میلیارد دلار گام دیگری برای افزایش استقبال از عرضه اولیه سهام آرامکو است. با این حال، آن‌طور که بلومبرگ گزارش می‎دهد این رقم به این معنا است که اگر ارزش شرکت آرامکو را ۸/ ۱ هزار میلیارد دلار در نظر بگیریم نرخ بازدهی آن به ۴/ ۴ درصد خواهد رسید. این نرخ بازدهی از نرخ بازدهی ۵درصدی اکسون موبیل و بیش از ۶درصد شرکت شل کمتر است. بنابراین ارزش آرامکو احتمالا کمتر از برآورد ۲ هزار میلیارد دلاری محمد بن‌سلمان است. اگر فرض کنیم آرامکو بازدهی ۵درصدی نزدیک به اکسون موبیل داشته باشد، ارزش این شرکت به ۶/ ۱ هزار میلیارد دلار خواهد رسید.ترفند دیگر سعودی‌ها برای افزایش استقبال از سهام آرامکو، این بوده که اعلام کرده‌اند بعد از سال ۲۰۲۴ حتی اگر قیمت نفت افت کند آنها سود تخصیصی به سهامداران خود را کاهش نخواهند داد. آنها همچنین اعلام کرده‌اند در صورتی که سهامداران خرد سهام خریداری شده خود را به مدت ۱۸۰ روز نگه دارند، به ازای هر ۱۰ سهم یک سهم تا سقف ۱۰۰ سهم پاداش دریافت خواهند کرد. با وجود همه این تلاش‌های آشکار و رد برآورد ۲هزار میلیارد دلاری از ارزش آرامکو، یاسر الرومیان، رئیس هیات‌مدیره آرامکو اعلام کرده است ارزش واقعی این شرکت بعد از ثبت دفتری مشخص خواهد شد.الرومیان همچنین گفته است، «به نظر من زمان مناسبی برای عرضه اولیه سهام آرامکو فرا رسیده است.» امین ناصر، مدیرعامل آرامکو نیز اعلام کرده که آنها در تاریخ ۹ نوامبر یعنی حدود یک هفته بعد اطلاعیه‌ای درخصوص آی‌پی‌او منتشر می‎کنند و جزئیات بیشتری را درخصوص بزرگ‌ترین عرضه اولیه جهان اعلام خواهند کرد.

  آرامکو؛ غول نفتی جهان

اما چرا عرضه اولیه آرامکو طی بیش از سه سال گذشته به موضوع بسیاری از خبرها و گزارش‌های رسانه‌ها در سراسر جهان بدل شده است؟ آرامکو چند ویژگی مهم دارد که عرضه سهام آن را مورد توجه قرار می‌دهد.اول اینکه عربستان روی بزرگ‌ترین ذخایر نفت جهان قرار دارد، ذخایری که با کمترین هزینه به تولید می‎رسند. آرامکو که نام شرکت دولتی نفت عربستان است در سال ۱۹۷۰ تاسیس شد. این شرکت در حال حاضر با تولید روزانه حدود ۱۰میلیون بشکه نفت حدود ۱۰ درصد از نیاز جهان به نفت را تامین می‌کند. سود خالص این شرکت در سال گذشته میلادی ۱۱۱ میلیارد دلار بوده که این رقم بیشتر از سودی است که سه شرکت اپل، گوگل و اکسون موبیل در مجموع کسب کرده‌اند. این سود سرشار در ۹ ماه ابتدای سال جاری نیز تکرار شده. براساس اعلام مقامات سعودی این شرکت در ۹ ماه ابتدای سال ۲۰۱۹ سود خالص بالغ بر ۶۸ میلیارد دلار کسب کرده و درآمد حاصل از فروش این شرکت نیز به ۲۴۴ میلیارد دلار رسیده است. همچنین پیش‌بینی شده مخارج سرمایه‌ای این شرکت در سال آینده ۳۵ تا ۴۰ میلیارد دلار باشد که در سال ۲۰۲۱ به ۴۰ تا ۴۵ میلیارد دلار افزایش خواهد یافت. این ارقام خود به تنهایی چرایی اهمیت عرضه اولیه سهام آرامکو را شرح می‌دهند.