سیگنال‌های نقشه راه ۱۱۰ میلیاردی محمدبن‌سلمان

گامی به بلندای شیل

آن‌طور که سعودی آرامکو (شرکت دولتی نفت عربستان) اعلام کرده است، طرح‌ توسعه میدان گازی جافوره هفته گذشته در کمیسیون عالی امور هیدروکربن‌ها به ریاست محمد بن‌سلمان، ولیعهد عربستان سعودی مورد بررسی قرار گرفت. براساس گزارش خبرگزاری دولتی عربستان(SPA)، حجم ذخایر جافوره به ۲۰۰ هزار میلیارد فوت مکعب گاز مرطوب معادل ۷/ ۵ هزار میلیارد مترمکعب می‌رسد و پیش‌بینی می‌شود که تولید از این میدان از سال ۲۰۲۴ آغاز شود. براساس آمار بی‌پی، حجم ذخایر گاز متعارف عربستان سعودی ۲۰۸ هزار میلیارد فوت مکعب در سال ۲۰۱۸ بوده است که ۳ درصد از کل ذخایر گازی جهان را شامل می‌شود. برای مقایسه کافی است که بدانیم حجم ذخایر گازی ایران ۱۱۲۸ هزار میلیارد فوت مکعب معادل بیش از ۱۶ درصد از ذخایر گازی جهان است. بر این اساس با توسعه جافوره، حجم ذخایر گازی عربستان دو برابر می‌شود.

همچنین طی توسعه تدریجی این میدان تا سال ۲۰۳۶ تولید گاز از آن به ۲/ ۲ تریلیون فوت‌مکعب خواهد رسید. این در حالی است که براساس آخرین آمار منتشر شده از سوی بی‌پی، تولید گاز در این کشور در سال ۲۰۱۸ حدود ۱۱۲ میلیارد مترمکعب معادل ۱۰ میلیارد فوت مکعب در روز بوده است. میزان تولید گاز ایران در همین سال ۲۳۹ میلیارد متر مکعب معادل ۲۳ میلیارد فوت مکعب در روز بوده است. بنابراین درحالی‌که حجم ذخایر گازی ایران حدود ۵/ ۵ برابر عربستان است، میزان تولید گاز کشور حدود ۳/ ۲ برابر بوده و پیش‌بینی می‌شود که با بهره‎برداری از میدان گازی جافوره این فاصله کمتر نیز بشود.  علاوه بر گاز، این میدان از لحاظ تولید دیگر محصولات نیز برای عربستان بسیار حائز اهمیت است. انتظار می‌رود از این میدان ۱۳۰ هزار بشکه در روز اتان معادل ۴۰ درصد تولید کنونی این کشور و ۵۰۰ هزار بشکه در روز مایعات گازی و میعانات معادل بیش از ۳۰۰درصد تولید کنونی تولید شود. در مجموع آن‌طور که محمد بن‌سلمان اعلام کرده، طی توسعه ۲۲ ساله این میدان دولت سالانه ۳۲ میلیارد ریال سعودی معادل ۶/ ۸ میلیارد دلار درآمد خالص  به دست آورده و ۷۵ میلیارد ریال سعودی معادل ۲۰ میلیارد دلار به تولید ناخالص داخلی این کشور افزوده خواهد شد. امین ناصر، مدیر اجرایی آرامکو در بیانیه‌ای توسعه میدان جفوره را در راستای متنوع کردن درآمدهای شرکت نفت این کشور و توسعه اقتصادی عربستان دانست.

منافع عظیم توسعه گازی

عربستان برای تولید انرژی به نفت خود وابسته است، از این رو در سال‌های اخیر برنامه‌های بسیاری را برای افزایش تولید گاز و کاهش مصرف داخلی نفت به‌خصوص در نیروگاه‌ها و برای تولید برق دنبال کرده است. توسعه میادین گاز نامتعارف یکی از این طرح‌های مهم است که علاوه بر تامین نیاز داخلی می‌تواند این کشور را به صادرکننده گاز نیز بدل کند. آن‌طور که در سایت آرامکو نوشته شده است، تا همین اواخر تولید گاز از میادین گازی نامتعارف صرفه اقتصادی نداشت. اما درحال‌حاضر بهره‌برداری از این ذخایر یک گام مهم و استراتژیک برای توسعه اقتصادی پادشاهی است. منظور از ذخایر گازی نامتعارف ذخایری است که نیازمند روش‌های پیشرفته و پیچیده استخراج مانند روش‌های به‌کار رفته در صنعت گاز شیل آمریکا است.

گاز نامتعارف به عربستان کمک می‌کند  انرژی مورد نیاز خود برای تولید برق و نمک‌زدایی از آب را تامین کند و گاز به‌عنوان یک سوخت هیدروکربنی پاک‌ می‌تواند جایگزین مناسبی برای مصرف داخلی نفت باشد. این درحالی است که متنوع شدن سبد مصرف انرژی در عربستان و افزایش سهم گاز در آن به افزایش ظرفیت‌ صادرات نفت‌خام و فرآورده‌های آن منجر می‌شود. مقامات سعودی خود مدعی هستند که ظرفیت تولید بیش از ۱۲ میلیون بشکه در روز نفت را دارند، با این حال میزان تولید این کشور در بیشترین سطح به ۳/ ۱۱ میلیون بشکه در روز آن هم تنها در یک ماه رسیده است. این کشور درحال‌حاضر تحت توافق نفتی کاهش تولید در اوپک‌پلاس، روزانه کمتر از ۱۰ میلیون بشکه تولید می‎کند و بعد از آمریکا و روسیه سومین تولیدکننده بزرگ نفت جهان است. با این حال میزان صادرات نفت عربستان بیش از دیگر کشورها است و این کشور سال‌ها است که عنوان بزرگ‌ترین صادرکننده نفت جهان را یدک می‌کشد.

عربستان سعودی جزو اولین کشورهایی است که خارج از آمریکای شمالی به تولید گاز شیل دست خواهد یافت. آن‌طور که وود‌مکنزی می‌نویسد، عربستان یک برنامه بزرگ برای تولید گاز شیل در سه منطقه در دست دارد. شمال غربی نزدیک به مرزهای عراق و اردن، جنوب میدان غوار (بزرگ‌ترین میدان نفتی جهان) و حوزه جافوره که در شرق میدان غوار قرار گرفته است. عربستان از سال ۲۰۱۲ حفر چاه‌های اکتشافی در حوزه جافوره را آغاز کرده است.

محمد بن‌سلمان دستور داده که گاز تولیدی از جافوره به صنایع داخلی این کشور اختصاص یابد، با این حال کارشناسان بر این باورند که بهره‌برداری از این میدان می‌تواند عربستان را به صادرکننده گاز بدل کند. این موضوع به خصوص با توجه به اظهارات اخیر وزیر انرژی این کشور احتمال بیشتری می‌یابد. شاهزاده عبدالعزیز بن‌سلمان اخیرا اعلام کرده بود که این کشور در نظر دارد به یک صادرکننده گاز بدل شود. او که در یک برنامه تلویزیونی شرکت کرده بود وعده داد که به زودی اخبار بسیاری درخصوص توانایی گازی عربستان شنیده خواهد شد.

صادرات گاز از عربستان می‌تواند تحولی بزرگ در بازار جهانی گاز نیز ایجاد کند. جیمز وادل، تحلیلگر ارشد بازار انرژی در این خصوص می‌گوید: «شروع صادرات گاز از عربستان سعودی با توجه به وسعت میادین گاز متعارف و نامتعارف این کشور، می‌تواند یک تغییر اساسی در تراز بازار جهانی گاز مایع(LNG) در نیمه دوم دهه ۲۰۲۰ ایجاد کند. یکی دیگر از تحلیلگران بازار نفت در گلوبال دیتا نیز در این خصوص گفته است که با توجه به برنامه‌های عربستان برای افزایش تولید گاز همزمان با برنامه‎های افزایشی تولید انرژی‌های تجدیدپذیر، عربستان پتانسیل بالایی برای صادرات گاز مازاد مصرف داخلی خود خواهد داشت. آن‌طور که وزیر انرژی عربستان گفته است، این کشور در نظر دارد که ۷۰ درصد از انرژی خود را از گاز و ۳۰ درصد آن را از انرژی‌های تجدیدپذیر تامین کند. به گفته تحلیلگر گلوبال دیتا، عربستان در سال‌های اخیر طرح‌های توسعه‌ای بسیاری برای افزایش تولید گاز خود انجام داده و به اتکای آنها توانسته با موفقیت به رشد فزاینده تقاضای داخلی خود در دهه گذشته پاسخ دهد. رویترز نیز اعلام می‌کند که این کشور در نظر دارد تا سال ۲۰۳۰ به باشگاه صادرکنندگان گاز بپیوندد.

این تحول عظیم در سبد تولید انرژی عربستان با تحولات بزرگی در بازار گاز همزمان شده است. اخیرا بازیگران جدیدی چون مصر، قبرس، ترکیه، فلسطین اشغالی و لبنان به مبارزه با تامین‌کنندگان سنتی بازار این سوخت یعنی روسیه و قطر برخاسته‌اند. ترکیب پیچیده تنش‌های سیاسی و اقتصادی باعث شده که برخی کارشناسان به این باور برسند که نه نفت بلکه گاز منبع اصلی مناقشه در منطقه در سال‌های پیش‌رو خواهد بود.