تحلیل ساختار مناظره اول نامزدها

به گزارش اقتصادنیوز ، نقطه پررنگ مناظره دیروز، چالش اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهور و محمد‌باقر قالیباف، شهردار تهران بود. در این مناظره همچنین رد پای دو جریان فکری آشکارا به چشم می‌خورد، جریانی که تلاش داشت تا با پررنگ جلوه دادن نقش دولت در سیاست‌های اقتصادی و وعده افزایش رفاه دهک‌های کم‌برخوردار جامعه آرای آنان را به سبد خود اضافه کند.

در مقابل جریان دیگری که سعی می‌کرد در کنار ارائه برنامه‌های اقتصادی با مطرح کردن مطالبات غیر‌اقتصادی، نظر گروه‌های میانی جامعه، جوانان و نخبگان را جلب کند تا موقعیت‌اش در این گروه‌ها را تحکیم و ارتقا بخشد. تحلیلگران بر این باورند که تعیین برنده انتخابات دیروز اقدامی دشوار است؛ زیرا نامزد‌ها در نخستین مناظره خود بیش از آنکه تلاش کنند آرای سرگردان را به سوی اردوگاه خود سرازیر کنند، سعی در تحکیم و تضمین آرای پایگاه اجتماعی خود داشتند.

اولین مناظره قرار بود با محوریت مسائل اقتصادی برگزار شود، اما اوایل ظهر دیروز گزارش شد موضوع به مسائل اجتماعی اختصاص دارد. مرتضی حیدری مجری برنامه برخلاف دور قبل تمامی امور را به تنهایی انجام داد. ابتدای مناظره دیروز به ابراز نظر غیر‌مستقیم نامزد‌های انتخاباتی اختصاص داشت؛ جایی که سه نامزد نزدیک به اصلاح‌طلبان و اعتدالیون در مقابل سه نامزد اصولگرا به بیان غیر‌مستقیم انتقاد‌ها اشاره کردند.

در اردوگاه اصلاح‌طلبان و اعتدالیون، روحانی و جهانگیری به‌طور کامل با هماهنگی یکدیگر عمل می‌کردند؛ اما سید‌مصطفی هاشمی‌طبا که قبلا گفته می‌شد تمایلات اصلاح‌طلبانه دارد در طول مناظره تلاش کردبه بیان دیدگاه‌های شخصی خود بپردازد و به نفع یا علیه کسی وارد بحث نشود. در اردوگاه اصولگرایان اما کاندیدا‌ها به‌طور کامل هماهنگ بودند و برخلاف دور قبل از به چالش کشیدن یکدیگر پرهیز کردند. فقط در یک جا، ابراهیم رئیسی، جمله‌ای بیان کرد که برخی انتقاد از قالیباف قلمداد کردند، آنجا که گفت: در آستان قدس رضوی جلوی قطع درختان را گرفته‌است، موضوعی که شاید طعنه‌ای به ماجرای قطع درختان در تهران بود.

فاز دوم مناظره دیروز اما عرصه رویارویی مستقیم و بی‌پرده قالیباف با روحانی و جهانگیری بود؛ موضوعی که به‌نظر می‌رسید شخص قالیباف چندان بی‌تمایل به آن نبود و عامدانه با مخاطب قرار دادن رئیس‌جمهور و معاون اولش تلاش می‌کرد تا آنان را به چالش بکشد. همین اتفاق البته باعث شد تا روحانی و به‌خصوص جهانگیری، پاسخ‌ها و واکنش‌های صریح و بی‌پرده‌ای را خطاب به شهردار تهران مطرح کنند. در این میان اما دیگر نامزد اصلی اصولگرایان، یعنی ابراهیم رئیسی تلاش می‌کرد تا خود را از مواجهه مستقیم با دیگر نامزد‌ها دور نگه دارد و پاسخ‌های خود را بدون حاشیه و با پرسش‌های توصیفی مطرح کند.

اگرچه در این میان برخی تحلیلگران بر این باور بودند که تاکتیک قالیباف حذف و به حاشیه راندن رئیسی و مطرح کردن خود به عنوان نامزد اصلی اصولگرایان بود اما این تاکتیک رئیسی به لحاظ زمانی کاملا به نفع او شد. در مرحله جمع‌بندی و در حالی که نامزد‌های دیگر از جمله روحانی و جهانگیری فرصت پاسخگویی نداشتند، رئیسی به نقد دولت پرداخت و خود را نیز فراتر از دو جریان اصولگرا و اصلاح‌طلب نشان داد. کلیدواژه اصلی قالیباف در این مناظره تقسیم‌بندی جامعه به 96 و 4 درصد بود که به‌نظر می‌رسد برگرفته از جنبش وال‌استریت یا همان جنبش 99 درصدی‌ها در برابر یک درصد جامعه آمریکا باشد.

کلیدواژه رئیسی نیز ساخت مسکن و ایجاد سالی یک میلیون شغل بود که پیش‌بینی می‌شود با هدف کسب رای گروه‌های کم برخوردار و مردد است. رئیسی همچنین در راستای مواجهه غیر‌مستقیم با نامزد‌های دیگر همچنان به طرح انتقاد‌های غیر مستقیم می‌پرداخت؛ گواه این مدعا هم پاسخ او درباره نظام اداری و دولت الکترونیک بود؛ آنجا که بدون انتقاد از دولت‌، گفت دولت الکترونیک تنها 15 درصد پیشرفت داشته‌است. اما در سوی مقابل روحانی و جهانگیری سعی می‌کردند طبقه جوان و متوسط را مخاطب قرار دهند و رای آنان را به سوی اردوگاه خود سرازیر کنند، مساله‌ای که در فضای مجازی (که بیشتر از طرف جوانان کاربرد دارد) بسیار برجسته بود و توفانی در این شبکه‌ها به راه انداخته بود. از محتوای فضای مجازی هم اینطور برمی‌آمد که رئیس‌جمهور و معاون اولش در این راه موفق عمل کرده‌اند.

نکته دیگر مناظره دیروز این بود که نامزد‌های انتخاباتی تقریبا به پرسش‌های مجری بی‌‌اعتنا بودند و تلاش‌می‌کردند تا در نوبت پاسخ‌دهی یا حرف خودشان را بزنند یا اینکه پاسخ رقبا را بدهند و چندان اعتنایی به سوالات نداشتند. اگرچه موضوع اصلی موضوع اجتماعی عنوان شده ‌بود، اما نامزد‌ها در پاسخ‌های خود عامدانه یا غیر‌عامدانه به سمت پاسخ‌های اقتصادی و گاهی سیاسی نیز پیش رفتند. در مناظره دیروز برخی سوالات با موضوع اصلی (اجتماعی) غیر‌مرتبط بود و همین مساله شروع برنامه را کسل کننده کرد ولی خیلی زود داغ و چالشی شد تا روند مناظره برخلاف مناظره‌های اول و دوم سال 92 که کم‌تحرک بود در همان دور اول هیجانی شود.