تلاش سعودی برای ورود به فاز هجومی علیه ایران
به گزارش اقتصادنیوز ، محمد بن‌سلمان پیش‌تر در گفت‌وگو با مجله فارین افرز گفته بود عربستان هیچ نقطه اشتراکی برای مذاکره با ایران ندارد. این اظهارات در شرایطی مطرح می‌شود که امیرنشین کویت به نیابت از شورای همکاری خلیج‌فارس مامور شده تا مسیر گفت‌وگوها با ایران را هموار کند و از تنش موجود بین دو کشور بکاهد. در حالی که اظهارات بن‌سلمان را می‌توان پاسخی به توقف این اقدامات و گذار عربستان به اقدامات تهاجمی علیه ایران تعبیر کرد.
پسر پادشاه سعودی در گفت‌وگوی تلویزیونی با شبکه سعودی «ام‌بی‌سی»، دامنه اختلاف سیاسی با ایران را بیش از پیش مذهبی کرد. او با پیش کشیدن مساله اعتقادی مهدویت نزد دولت و مردم ایران، آن را یکی از موانع گفت‌وگو و تفاهم با ایران دانست. به گزارش خبرگزاری فارس به نقل از شبکه‌سعودی «الاخباریه»، بن‌سلمان در پاسخ به این سوال که «آیا در آینده، با وجود اقداماتی که ایران در منطقه انجام می‌دهد، می‌توان شاهد گفت‌وگویی مستقیم با آن بود؟»، پاسخ منفی داد.
بن‌سلمان با بیان اینکه چه منافعی میان عربستان و ایران هست؟ و چگونه با ایران تفاهم کنیم؟ وجود نقاط مشترک را تقریبا منکر و مدعی شد: «پس نقاط اشتراکی که می‌توان بر اساس آن با این رژیم تفاهم کرد، تقریبا وجود ندارد.» او حتی در اظهاراتی بی‌پشتوانه، تلاش‌های دولت سازندگی و شخص آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی را برای بهبود روابط با عربستان صرفا مصلحتی و نوعی فیلم و نمایش خواند. در صورتی که نمی‌توان تلاش‌ها و حسن نیت ایران در طول دوره‌های مختلف به‌خصوص در دوران سازندگی و همچنین در مقطع کنونی را برای گفت‌وگو با عربستان منکر شد و این مقامات سعودی بودند که به طرق مختلف به این تلاش‌ها پاسخ ندادند و آن را رد کردند. جانشین ولیعهد عربستان در ادامه گفت‌وگوی خود مدعی شد کشورش هدف ایران است و ادعا کرد که تهران قصد رسیدن به مکه را دارد. بن‌سلمان با رونمایی از فاز جدید اقدامات عربستان علیه ایران گفت: «ما منتظر نخواهیم شد که جنگ در عربستان در بگیرد، بلکه تلاش خواهیم کرد که جنگ نزد خودشان در ایران باشد نه در عربستان.» این اظهارات تند بن‌سلمان در حالی مطرح می‌شود که وزیر امور خارجه ایران، یک روز قبل از این در گفت‌وگو با «ایسنا» درخصوص میانجی‌گری برخی کشورها بین تهران و ریاض گفته بود: «ما هیچ وقت میانجی را رد نکرده‌ایم. مقامات پاکستانی، اندونزی، قزاقستانی و روسی پیشنهادهایی را در این ارتباط مطرح کردند و ما مخالفتی نکردیم. ما به‌دنبال درگیری با عربستان نیستیم.»
رد دوباره ایده گفت‌وگو
جانشین ولیعهد عربستان که از او به‌عنوان پادشاه بعدی سعودی نام برده می‌شود و دولت متبوعش نقش مهمی در حمایت‌های مالی و معنوی از گروه‌های سلفی جهادی در جهان دارد، پیش از این نیز در گفت‌وگویی ایران را به صدور ایدئولوژی خود، حمایت از تروریسم و نقض حاکمیت کشورهای دیگر متهم کرده بود. او مدعی شده بود تا زمانی که تهران چشم‌انداز و رفتار به زعم او عمیقا مشکل‌ساز خود را تغییر ندهد، عربستان با ارائه پیشنهاد نابهنگام برقراری روابط حسنه و همکاری با ایران برای خود دردسر درست نمی‌کند.
پیش‌تر در شماره 19 دی ماه 95 روزنامه
«دنیای اقتصاد» در گزارشی با عنوان «هشت دلیل انجماد روابط ایران و عربستان» به این موضوع پرداخته شد که سعودی‌ها مقطع کنونی را که ایران دست برتر را در تحولات منطقه دارد، زمان مناسبی برای برقراری گفت‌وگوها با ایران نمی‌دانند؛ چون در چنین فضایی که عربستان در حوزه‌های مورد اختلاف با ایران فاقد برگ برنده است، پذیرش دعوت ایران به منزله تایید نفوذ تهران در جهان عرب خواهد بود و به همین دلیل است که به کرات شاهد رد آن از سوی مقامات سعودی بوده و هستیم. این مساله عربستان را به سمت یارگیری‌های سیاسی و نظامی، تلطیف روابط با اسرائیل و حل‌وفصل اختلافات با آمریکا هدایت کرده است.
گذار به اقدامات تهاجمی
به‌زعم کارشناسان و ناظران، در چنین فضایی که اظهارات مقامات سعودی تندتر شده‌است و نشانه‌ای از تن دادن ریاض به ایده گفت‌وگو با تهران دیده نمی‌شود، اظهارات بن‌سلمان به‌دلیل جایگاه و قدرتش در خاندان آل‌سعود را می‌توان نشانه فاز جدید اقدامات عربستان علیه ایران در منطقه خواند که پس از روی کار آمدن دونالد ترامپ در آمریکا، در ابعاد مختلف در حال پیگیری است و می‌تواند روند تنش کنونی میان دو کشور را تشدید و حتی منجر به تقابل مستقیم کند.
در واقع تاکید بن‌سلمان بر نقش ایران در منطقه و ذکر نفوذ ایران بر پایتخت‌های عربی نشان می‌دهد که سعودی‌ها همچنان تمرکز خود را بر نقش ایران در منطقه گذاشته‌اند و تلاش می‌کنند تا با یادآوری همیشگی آن، توجهات جهانی به‌خصوص توجه مقامات واشنگتن را بر نقش در حال گسترش ایران در خاورمیانه متمرکز کنند. در همین ارتباط، در 100 روز اخیر دیدارها و گفت‌وگوهای مختلفی بین آمریکا و عربستان سعودی درخصوص مسائل منطقه‌ای از جمله بحران یمن و سوریه و همچنین موضوع ایران صورت گرفته است که نشان می‌دهد دو کشور از ذهنیت اختلاف‌زا در دوران اوباما عبور کرده‌اند و به نوعی تفاهم مجدد دست یافته‌اند. اگرچه دونالد ترامپ همواره این بهبود روابط را منوط به دریافت دلارهای بیشتر از ریاض کرده است.
پیش‌تر، جیمز متیس وزیر دفاع آمریکا در سفر به ریاض در اظهاراتی بی‌اساس مدعی شده بود که ایران در جهت بی‌ثباتی منطقه گام برمی‌دارد و برای رسیدن به یک راه‌حل در موضوع یمن باید جلوی ایران گرفته شود. متیس پس از نشست با مسوولان ارشد سعودی در اظهاراتی گفت: «در هر جای منطقه مشکلی وجود دارد، ایران آنجا است.» او در ادامه اظهارات خلاف واقع خود افزوده بود: «ما باید با تلاش‌های ایران برای بی‌ثبات کردن کشوری دیگر و تشکیل یک گروه شبه‌نظامی دیگر مانند حزب‌الله مقابله کنیم.» سخنان شامگاه سه‌شنبه سلمان نشان می‌دهد که مواضع اخیر او بدون شارژ و تحریک مقامات بلندپایه واشنگتن صورت نگرفته است.
فعال کردن گروه‌های نیابتی
در چنین فضایی، اظهارات بن‌سلمان درخصوص کشاندن نبرد به داخل ایران را می‌توان مرتبط با حمایت‌های مادی و معنوی عربستان از گروه‌های نیابتی و شبه نظامی تروریست دانست. در این فاز که با تقویت بیشتر گروه‌ها و گروهک‌های تروریستی در مرزهای غربی و شرقی ایران از جمله حمایت علنی از منافقین کلید خورده است، می‌توان شاهد تشدید اقدامات سعودی‌ها در این فاز بود. حضور سال گذشته ترکی فیصل در نشست منافقین در پاریس این سوال را مجددا مطرح کرده است که اهداف عربستان سعودی از آشکار کردن روابط با این گروهک تروریستی ضعیف شده در مقطع اخیر چیست؟ آیا سعودی‌ها به‌دنبال این هستند تا از این گروهک در جنگ‌های نیابتی علیه ایران استفاده کنند؟
اگرچه با کاهش ضریب نفوذ داعش در عراق و سوریه و همچنین فشارهای بین‌المللی و افکار عمومی بر عربستان، پتانسیل بهره‌گیری از این گروه‌ها تا حد زیادی فروکش خواهد کرد، اما استخدام و به‌کارگیری از آنها همواره بخش تفکیک‌ناپذیر از راهبرد عربستان در محیط پیرامونی ایران بوده است. در چنین فضایی، سعودی‌ها از گروه‌های تروریستی در شرق و غرب ایران برای بهره‌برداری از این راهبرد استفاده می‌کنند. همچنین استفاده از بقایای احزاب دموکرات نیز در مقطع اخیر در دستور کار قرار گرفته است.
گزارش از کامران کرمی
